Dubeninki (gmina wiejska)

Gmina Dubeninki
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	gołdapski
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Łukasz Balczun
Powierzchnia	205,29 km²
Liczba sołectw	21
Liczba miejscowości	48
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3096 15 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NGO
TERYT	2818022
Urząd gminy ul. Mereckiego 27 19-504 Dubeninki
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dubeninki – gmina wiejska położona w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, we wschodniej części powiatu gołdapskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dubeninkach. Gmina o charakterze rolniczym, z dużą powierzchnią lasów, posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Tereny gminy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem powierzchni i wysokości m n.p.m (różnica między wartością najniższego i najwyższego punktu w granicach gminy wynosi 145,4 m). Najbardziej wysunięta na północny-wschód gmina województwa warmińsko-mazurskiego, której północna granica jest jednocześnie granicą państwa. Przy jej wschodnim krańcu znajduje się tzw. trójstyk, czyli miejsce, gdzie spotykają się granice trzech państw: Polski, Rosji i Litwy.

Władzę w gminie sprawuje wójt Łukasz Balczun.

Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Dubeninkach.
Źródło: www.dubeninki.pl

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Żytkiejmach.
Źródło: www.parafia.zytkiejmy.w.interia.pl

Wiadukty kolejowe w Stańczykach.
Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia

Wiadukty kolejowe w Stańczykach.
Autor: Blueshade. Źródło: Commons Wikimedia

Aleja w Stańczykach.
Autor. Luxetowiec. Źródło: Commons Wikimedia

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dubeninki zajmuje powierzchnię 205,29 km², w tym:

• użytki rolne: 47,97% (9847,8 ha)
• lasy: 40,2% (8256,1 ha)
• wody: 2,03% (416,7 ha)

Gmina stanowi 26,6% powierzchni powiatu gołdapskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3096	100	1550	50,1	1546	49,9
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	15		7,5		7,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Dubeninki wynosiło -16 osoby, co stanowi 14,3% migracji w powiecie gołdapskim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Dubeninki była częścią powiatu gołdapskiego w województwie białostockim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Dubeninki stała się gromadą, w której skład weszły sołectwa: Będzieszewo, Dubeninki, Kiepojcie, Linowo, Przerośl Gołdapska i Żabojady, miejscowości Maciejowięta, Stańczyki, Rogajny i Zawiszyn oraz część obszaru miejscowości Meszno.

1 stycznia 1958 roku z gromady Dubeninki wyłączono część (9,95 ha) obszaru wsi Rogajny, włączając ją do wsi Budwiecie oraz przyłączono wsie Białe Jeziorki i Cisówek ze znoszonej gromady Czarne. 1 stycznia 1972 roku przyłączono miejscowości Budwiecie, Czarnowo Wielkie, Meszno i Pluszkiejmy oraz miejscowości Czarne, Marlinowo i Sumowo, a także część gruntów Nadleśnictwa Kowale Oleckie.

Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy. W 1973 roku reaktywowano gminę Dubeninki.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat gołdapski. Gmina Dubeninki została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapsko-oleckim.

1 stycznia 2002 gmina wiejska Dubeninki na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 roku weszła w skład reaktywowanego powiatu gołdapskiego.

Gmina Dubeninki graniczy z: gminą Gołdap oraz z trzema gminami województwa podlaskiego. Są to: Wiżajny, Przerośl i Filipów. Północną granicę gminy wyznacza granica państwa. Na północno-wschodnim krańcu gminy znajduje się punkt będący stykiem granic trzech państw: Polski, Rosji i Litwy.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Będziszewo, Białe Jeziorki, Błąkały, Błędziszki, Budwiecie, Cisówek, Czarne, Degucie, Dubeninki, Kiekskiejmy, Kiepojcie, Lenkupie, Linowo, Maciejowięta, Pluszkiejmy, Przerośl Gołdapska, Rogajny, Skajzgiry, Stańczyki, Żabojady, Żytkiejmy.

Pozostałe miejscowości: Meszno, Boczki, Markowo, Marlinowo, Barcie, Łoje, Bludzie Małe, Bludzie Wielkie, Łysogóra, Przesławki, Żerdziny, Redyki, Wysoki Garb, Kociołki, Tuniszki, Zawiszyn, Pobłędzie, Rakówek, Kramnik, Orliniec, Ostrowo, Golubie Małe, Przesławki, Sumowo, Wobały.

Gospodarka

Główną rolę w gospodarce gminy Dubeninki odgrywa rolnictwo. Gmina jest typowym obszarem rolniczo-leśnym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcja roślinna, zwierzęca oraz leśnictwo. Prawie połowę obszaru gminy stanowią użytki rolne, w tym: grunty orne 51,28%, pastwiska i łąki 46,96% oraz sady 0,03%. Na terenie gminy w przeważającej części występują gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Ukształtowanie terenu (wiele gruntów położonych jest na stokach o dużym kącie nachylenia), warunki klimatyczno-glebowe ograniczają możliwości upraw i doboru roślin. Również znaczny udział gruntów leśnych determinuje rozwój gospodarczy tego obszaru. W gminie dominują gospodarstwa małe i średnie (od 1 ha do 15 ha).

Istnienie wielu walorów krajoznawczo-przyrodniczych, takich jak: położenie w obszarze Zielonych Płuc Polski, znajdująca się na terenie gminy, unikatowa w skali kraju Puszcza Romincka, liczne rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu, malownicze pejzaże urozmaicone wzgórzami i dolinami, polami i łąkami z zachowanymi śródpolnymi zadrzewieniami, czyste jeziora oraz rozlewiska będące siedzibą bobrów stwarza dla gminy wiejskiej Dubeninki możliwość rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Pomimo tych atrakcji turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Barcie, Błędziszki, Dubeninki, Pobłędzie, Stańczyki, Żytkiejmy.

Na obszarze gminy brak jest znaczących zakładów przetwórczych i produkcyjnych. Dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Dubeninki wynosiła w 2013 roku 145, w tym 8 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 137 tworzy sektor prywatny. 16 firm było zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 13 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 24 firm w dziale budownictwo, 34 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 3.

Gmina Dubeninki należy do Międzygminnego Związku "Gospodarka Komunalna" oraz LGD "Lider w EGO".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej, obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej oraz obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak również wymagających troski ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dubeninki wynosiła 305 osób, co stanowi 12,7% bezrobotnych w powiecie gołdapskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,1% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminne Centrum Kultury w Dubeninkach: w skład jednostki wchodzi Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach wraz z filią w Żytkiejmach oraz 2 świetlice wiejskie

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Przegląd Twórczości Ludowej w Dubeninkach
• dożynki gminne

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gmin Dubeninki należą:

• kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Dubeninkach
• kościół pw. św. Michała Archanioła w Żytkiejmach
• wiadukty kolejowe w Kiepojciach i Stańczykach
• zespół dworski w Rogajnach, Zawiszynie
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Bludzie Małe, Bludzie Wielkie, Błąkały, Budwiecie, Dubeninki, Kiekskiejmy, Kiepurdeje, Kociołki, Linowo, Maciejowięta, Pluszkiejmy, Przerośl Gołdapska, Rogajny, Skajzgiry, Stańczyki, Tuniszki, Wobały, Żabojady, Żytkiejmy
• cmentarze z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Dubeninki, Żytkiejmy

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki piesze:
  • szlak zielony: jest fragmentem większej całości i rozpoczyna się w pobliżu Kruklanek nieopodal jeziora Gołdopiwo, wiedzie przez północną część Puszczy Boreckiej, wchodzi na Garb Szeski i obniżeniem Gołdapy dochodzi do zachodniego skraju Puszczy Rominckiej, prześlizguje się wzdłuż granicy z Rosją, by doliną Błędzianki dojść do mostów w Stańczykach (51 km)
  • szlak czerwony: wiedzie południowym skrajem Puszczy Rominckiej przez Stańczyki, brzegiem jeziora Pobłędzie prowadzi do Rakówka i Oklin (po drodze jest fragment nasypu dawnej, zabytkowej linii kolejowej Gołdap-Żytkiejmy) (46,5 km)
• ścieżki przyrodnicze Puszczy Romnickiej
• szlak rowerowy "Śladami Rominckich Jeleni" oraz "Pierścień Rowerowy Suwalszczyzny"
• wiadukty kolejowe w Kiepojciach i wiadukty w Stańczykach
• zabytki archeologiczne, ślady obecności Jaćwingów, m.in. cmentarzyska w Maciejowiętach i Żytkiejmach
• wieża widokowa w Będziszewie
• liczne rezerwaty przyrody w Puszczy Rominckiej
• ciekawe okazy pomników przyrody, m.in. aleja 229 jarząbów szwedzkich przy drodze Błąkały – Stańczyki oraz głazy narzutowe
• tzw. "Głazy Wilhelma", pamiątki po najsłynniejszych cesarskich polowaniach
• Galeria Rękodzieła i Sztuki Ludowej w Dubeninkach przy Gminnym Centrum Kultury w Dubeninkach

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dubeninki można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Gołdapi i na stronie internetowej uzdrowiskogoldap.pl

Religia

• Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Dubeninkach

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dubeninki istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Szkoła Podstawowa w Dubeninkach
• Gimnazjum w Dubeninkach
• Szkoła Podstawowa w Żytkiejmach

Sport

Na terenie gminy działa:

• UKS Dubeninki

Inne organizacje i instytucje

• Fundacja Wspierania Przedsiębiorczości Regionalnej
• Stowarzyszenie "Głos Puszczy Rominckiej" w Dubeninkach
• Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej "Puszcza Romincka"
• Fundacja Puszczy Rominckiej w Żytkiejmach
• Stowarzyszenie "Żytkiejmska Struga"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Parki krajobrazowe:

• Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej (14620 ha)

Rezerwaty przyrody:

• Boczki (108,8 ha)
• Czerwona Struga (3,59 ha)
• Uroczysko Kramnik (75,96 ha)
• Dziki Kąt (34,58 ha)
• Struga Żytkiejmska (471,04 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Błędzianki (5994,5 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Rominckiej (7740 ha)

Obszary Natura 2000:

• Specjalny obszar ochrony siedlisk Puszcza Romincka (14754,34 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Dubeninki znajduje się 9 pomników przyrody ożywionej i nieożywionejm.in. pojedyncze okazy i aleje drzew oraz głaz narzutowy "Tytan", głaz narzutowy "Przybysz" oraz 2 głazy narzutowe (zob.1, 2) Białych Jeziorkach.

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr 14/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu gołdapskiego, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., nr. 10, Poz. 49.
Uchwała Nr 12/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 20 września 1957 r. sprawie zmiany granic niektórych gromad w powiatach: gołdapskim, suwalskim i zambrowskim, w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 5 grudnia 1957 r., nr. 4, poz. 11.
Uchwała Nr XIII/42/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r., nr. 18, poz. 232.
Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r., nr. 18, poz. 233.
Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., nr. 1, poz. 1.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubeninki na lata 2004-2013, Dubeninki 2004.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dubeninki. Tekst ujednolicony, 2014.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
UStat Olsztyn [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Dubeninki [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Dubeninki [20.10.2014]