Dubeninki (gmina wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Dubeninki

Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat gołdapski
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Ryszard Zieliński
Powierzchnia 205,29 km²
Liczba sołectw 21
Liczba miejscowości 48
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
3096
15 osób/km²
Strefa numeracyjna 87
Tablice rejestracyjne NGO
TERYT 2818022
Urząd gminy
ul. Mereckiego 27 19-504 Dubeninki
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dubeninki – gmina wiejska położona w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, we wschodniej części powiatu gołdapskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dubeninkach. Gmina o charakterze rolniczym, z dużą powierzchnią lasów, posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Tereny gminy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem powierzchni i wysokości m n.p.m (różnica między wartością najniższego i najwyższego punktu w granicach gminy wynosi 145,4 m)[1]. Najbardziej wysunięta na północny-wschód gmina województwa warmińsko-mazurskiego, której północna granica jest jednocześnie granicą państwa. Przy jej wschodnim krańcu znajduje się tzw. trójstyk, czyli miejsce, gdzie spotykają się granice trzech państw: Polski, Rosji i Litwy.

Władzę w gminie sprawuje wójt Ryszard Zieliński[2].

Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Dubeninkach.
Źródło: www.dubeninki.pl
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Żytkiejmach.
Źródło: www.parafia.zytkiejmy.w.interia.pl
Wiadukty kolejowe w Stańczykach.
Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia
Wiadukty kolejowe w Stańczykach.
Autor: Blueshade. Źródło: Commons Wikimedia
Aleja w Stańczykach.
Autor. Luxetowiec. Źródło: Commons Wikimedia

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dubeninki zajmuje powierzchnię 205,29 km2[3], w tym:

  • użytki rolne: 47,97% (9847,8 ha)
  • lasy: 40,2% (8256,1 ha)[4]
  • wody: 2,03% (416,7 ha)

Gmina stanowi 26,6% powierzchni powiatu gołdapskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 3096 100 1550 50,1 1546 49,9
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
15 7,5 7,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Dubeninki wynosiło -16 osoby[3], co stanowi 14,3% migracji w powiecie gołdapskim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Dubeninki była częścią powiatu gołdapskiego w województwie białostockim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Dubeninki stała się gromadą, w której skład weszły sołectwa: Będzieszewo, Dubeninki, Kiepojcie, Linowo, Przerośl Gołdapska i Żabojady, miejscowości Maciejowięta, Stańczyki, Rogajny i Zawiszyn oraz część obszaru miejscowości Meszno[6].

1 stycznia 1958 roku z gromady Dubeninki wyłączono część (9,95 ha) obszaru wsi Rogajny, włączając ją do wsi Budwiecie oraz przyłączono wsie Białe Jeziorki i Cisówek ze znoszonej gromady Czarne[7]. 1 stycznia 1972 roku przyłączono miejscowości Budwiecie, Czarnowo Wielkie, Meszno i Pluszkiejmy[8] oraz miejscowości Czarne, Marlinowo i Sumowo, a także część gruntów Nadleśnictwa Kowale Oleckie[9].

Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy[10]. W 1973 roku reaktywowano gminę Dubeninki[11].

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[12], przestał istnieć powiat gołdapski. Gmina Dubeninki została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego[13]. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapsko-oleckim.

1 stycznia 2002 gmina wiejska Dubeninki na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 roku[15] weszła w skład reaktywowanego powiatu gołdapskiego.

Gmina Dubeninki graniczy z: gminą Gołdap oraz z trzema gminami województwa podlaskiego. Są to: Wiżajny, Przerośl i Filipów. Północną granicę gminy wyznacza granica państwa. Na północno-wschodnim krańcu gminy znajduje się punkt będący stykiem granic trzech państw: Polski, Rosji i Litwy.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Będziszewo, Białe Jeziorki, Błąkały, Błędziszki, Budwiecie, Cisówek, Czarne, Degucie, Dubeninki, Kiekskiejmy, Kiepojcie, Lenkupie, Linowo, Maciejowięta, Pluszkiejmy, Przerośl Gołdapska, Rogajny, Skajzgiry, Stańczyki, Żabojady, Żytkiejmy.

Pozostałe miejscowości: Meszno, Boczki, Markowo, Marlinowo, Barcie, Łoje, Bludzie Małe, Bludzie Wielkie, Łysogóra, Przesławki, Żerdziny, Redyki, Wysoki Garb, Kociołki, Tuniszki, Zawiszyn, Pobłędzie, Rakówek, Kramnik, Orliniec, Ostrowo, Golubie Małe, Przesławki, Sumowo, Wobały.

Gospodarka

Główną rolę w gospodarce gminy Dubeninki odgrywa rolnictwo. Gmina jest typowym obszarem rolniczo-leśnym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcja roślinna, zwierzęca oraz leśnictwo. Prawie połowę obszaru gminy stanowią użytki rolne, w tym: grunty orne 51,28%, pastwiska i łąki 46,96% oraz sady 0,03%. Na terenie gminy w przeważającej części występują gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Ukształtowanie terenu (wiele gruntów położonych jest na stokach o dużym kącie nachylenia), warunki klimatyczno-glebowe ograniczają możliwości upraw i doboru roślin. Również znaczny udział gruntów leśnych determinuje rozwój gospodarczy tego obszaru. W gminie dominują gospodarstwa małe i średnie (od 1 ha do 15 ha).

Istnienie wielu walorów krajoznawczo-przyrodniczych, takich jak: położenie w obszarze Zielonych Płuc Polski, znajdująca się na terenie gminy, unikatowa w skali kraju Puszcza Romincka, liczne rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu, malownicze pejzaże urozmaicone wzgórzami i dolinami, polami i łąkami z zachowanymi śródpolnymi zadrzewieniami, czyste jeziora oraz rozlewiska będące siedzibą bobrów stwarza dla gminy wiejskiej Dubeninki możliwość rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Pomimo tych atrakcji turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Barcie, Błędziszki, Dubeninki, Pobłędzie, Stańczyki, Żytkiejmy[16].

Na obszarze gminy brak jest znaczących zakładów przetwórczych i produkcyjnych. Dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Dubeninki wynosiła w 2013 roku 145, w tym 8 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 137 tworzy sektor prywatny. 16 firm było zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 13 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 24 firm w dziale budownictwo, 34 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 3[3].

Gmina Dubeninki należy do Międzygminnego Związku "Gospodarka Komunalna" oraz LGD "Lider w EGO".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej, obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej oraz obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak również wymagających troski ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dubeninki wynosiła 305 osób[3], co stanowi 12,7% bezrobotnych w powiecie gołdapskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,1% ludności[17].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gmin Dubeninki należą[18]:

  • kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Dubeninkach
  • kościół pw. św. Michała Archanioła w Żytkiejmach
  • wiadukty kolejowe w Kiepojciach i Stańczykach
  • zespół dworski w Rogajnach, Zawiszynie
  • cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Bludzie Małe, Bludzie Wielkie, Błąkały, Budwiecie, Dubeninki, Kiekskiejmy, Kiepurdeje, Kociołki, Linowo, Maciejowięta, Pluszkiejmy, Przerośl Gołdapska, Rogajny, Skajzgiry, Stańczyki, Tuniszki, Wobały, Żabojady, Żytkiejmy
  • cmentarze z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Dubeninki, Żytkiejmy

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki piesze:
    • szlak zielony: jest fragmentem większej całości i rozpoczyna się w pobliżu Kruklanek nieopodal jeziora Gołdopiwo, wiedzie przez północną część Puszczy Boreckiej, wchodzi na Garb Szeski i obniżeniem Gołdapy dochodzi do zachodniego skraju Puszczy Rominckiej, prześlizguje się wzdłuż granicy z Rosją, by doliną Błędzianki dojść do mostów w Stańczykach (51 km)
    • szlak czerwony: wiedzie południowym skrajem Puszczy Rominckiej przez Stańczyki, brzegiem jeziora Pobłędzie prowadzi do Rakówka i Oklin (po drodze jest fragment nasypu dawnej, zabytkowej linii kolejowej Gołdap-Żytkiejmy) (46,5 km)
  • ścieżki przyrodnicze Puszczy Romnickiej
  • szlak rowerowy "Śladami Rominckich Jeleni" oraz "Pierścień Rowerowy Suwalszczyzny"
  • wiadukty kolejowe w Kiepojciach i wiadukty w Stańczykach
  • zabytki archeologiczne, ślady obecności Jaćwingów, m.in. cmentarzyska w Maciejowiętach i Żytkiejmach
  • wieża widokowa w Będziszewie
  • liczne rezerwaty przyrody w Puszczy Rominckiej
  • ciekawe okazy pomników przyrody, m.in. aleja 229 jarząbów szwedzkich przy drodze Błąkały – Stańczyki oraz głazy narzutowe
  • tzw. "Głazy Wilhelma", pamiątki po najsłynniejszych cesarskich polowaniach
  • Galeria Rękodzieła i Sztuki Ludowej w Dubeninkach przy Gminnym Centrum Kultury w Dubeninkach

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dubeninki można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Gołdapi i na stronie internetowej uzdrowiskogoldap.pl

Religia

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dubeninki istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

Na terenie gminy działa:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[19]:

Parki krajobrazowe:

Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Dubeninki znajduje się 9 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej[19]m.in. pojedyncze okazy i aleje drzew oraz głaz narzutowy "Tytan", głaz narzutowy "Przybysz" oraz 2 głazy narzutowe (zob.1, 2) Białych Jeziorkach.

Przypisy

  1. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubeninki na lata 2004-2013, Dubeninki 2004.
  2. bip.warmia.mazury.pl
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bank Danych lokalnych GUS
  4. UStat Olsztyn
  5. Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
  6. Uchwała Nr 14/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu gołdapskiego.
  7. Uchwała Nr 12/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 20 września 1957 r. sprawie zmiany granic niektórych gromad w powiatach: gołdapskim, suwalskim i zambrowskim, w województwie białostockim.
  8. Uchwała Nr XIII/42/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie białostockim.
  9. Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim.
  10. Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [1]
  11. Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim.
  12. Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  13. Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl
  14. Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
  15. Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl
  16. Centrum Informacji Turystycznej w Gołdapi
  17. Bank Danych Lokalnych GUS
  18. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
  19. 19,0 19,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie


Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr 14/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu gołdapskiego, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., nr. 10, Poz. 49.
Uchwała Nr 12/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 20 września 1957 r. sprawie zmiany granic niektórych gromad w powiatach: gołdapskim, suwalskim i zambrowskim, w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 5 grudnia 1957 r., nr. 4, poz. 11.
Uchwała Nr XIII/42/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r., nr. 18, poz. 232.
Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r., nr. 18, poz. 233.
Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., nr. 1, poz. 1.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubeninki na lata 2004-2013, Dubeninki 2004.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dubeninki. Tekst ujednolicony, 2014.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
UStat Olsztyn [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Dubeninki [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Dubeninki [20.10.2014]