Polski ruch teatralny na Warmii

Polski ruch teatralny na Warmii - narodziny amatorskiego ruchy teatralnego datuje się na początek lat 90. XIX wieku. W marcu 1891 roku utworzone zostało w Olsztynie Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda" pw. św. Kazimierza. Analogiczne towarzystwa powstały również w Butrynach (1891) i Gietrzwałdzie (1892).

Inicjatorami powstania organizacji byli ówcześni przedstawiciele ruchu polskiego: Seweryn Pieniężny senior, Eugeniusz Buchholz, Andrzej Samulowski, Antoni Sikorski, Władysław Chróścielewski. Towarzystwa naśladowały program swoich wielkopolskich odpowiedników, skupiając się na propagowaniu religijności, moralności zgodnej z nauczaniem Kościoła oraz postawy obywatelskiej. W omawianym okresie poglądy organizacji przemycano za pośrednictwem przedstawień teatralnych, które cieszyły się popularnością wśród ludności, ze względu na lekką, atrakcyjną i przystępną formę. W rolę aktorów wcielali się członkowie towarzystw. Na repertuar składały się polskie sztuki, pieśni, skecze i wiersze. Przedstawienia miały, przynajmniej częściowo, charakter dydaktyczny i umoralniający.

Pierwsze tego typu przedstawienie odbyło się w Olsztynie 7 maja 1891 roku. Zgromadziło aż 600 widzów. Olsztyńska amatorska trupa teatralna występowała również w okolicznych wsiach, m.in. w Dywitach i Klebarku Wielkim. Relacje z poszczególnych przedstawień zamieszczała na swoich łamach "Gazeta Olsztyńska". W ciągu 15 lat zespoły z Olsztyna, Butryn i Gietrzwałdu wystawiły 72 przedstawienia.

Kolejna fala aktywności ruchu teatralnego miała miejsce przed plebiscytem 1920 roku. Do działań włączyło się wówczas 40 towarzystw ludowych, które powstały we wsiach w okolicach Olsztyna oraz Biskupca. W 1920 roku na Warmii występował zespół teatru profesjonalnego Tomasza Działosza, urządzano także koncerty Feliksa Nowowiejskiego. W okresie międzywojennym ruch teatralny rozwijał się za pośrednictwem kół młodzieży (Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich). Przedstawienia teatralne stały się praktycznie nieodłącznym elementem szkolnych akademii oraz uroczystości ku czci patronów towarzystw.

W 1925 roku pod kierownictwem Władysława Pieniężnego utworzono olsztyńskie Towarzystwo Przyjaciół Sceny Polskiej. Uruchomiona została wypożyczalnia rekwizytów i kostiumów teatralnych, a w budynku Domu Polskiego przebudowano scenę. Siedem lat później założono w Olsztynie teatrzyk kukiełkowy "Bajka", stworzony przez nauczycieli polskich szkół. Teatr pod kierownictwem Franciszka Piotrowskiego występował głównie w świetlicach i szkołach polskich. Kres działalności teatrów amatorskich przypadł na rok 1939.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
3. Chłosta Jan, Z historii polskiego teatru amatorskiego na Warmii i Mazurach, Inspiracje, 1996, nr 1, s. 45-47.
4. Lietz Zygmunt, Polskie życie teatralne na Warmii i Powiślu w XIX i XX wieku, Olsztyn 1987.
5. Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.