Trękus

Trękus
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	131 (łącznie Trękus, Kołpaki)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Trękus
Położenie na mapie Polski Trękus
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Trękus (niem. Gross Trinkhaus) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, powiat olsztyński, gmina Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 131 mieszkańców (łącznie Trękus, Kołpaki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Michał Sulikowski.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 10 km na południe od Olsztyna. Miejscowość leży ok. 2 km od Klewek, po południowej tronie Jeziora Linowskiego.

Dzieje miejscowości

Wieś, jako część większego nadania, powstała na mocy przywileju lennego kapituły warmińskiej z 1359 r. Czterej bracia pruscy zwani Katyothen otrzymali na prawie chełmińskim obszar lasu zwany "Absmedie", liczący aż 130 łanów. Ze względu na puszczański charakter obszaru, co wiązało się z trudnością jego zasiedlenia, otrzymali zwolnienie z powinności lennych na okres 18 lat. Otrzymali zezwolenie na połów ryb w Jeziorze Linowskim oraz budowę młyna. Najstarszy z braci - Nadraw, otrzymał pas rycerski.

Bracia wyróżnili się zapewne w walce z Litwinami, którzy najechali okolice zimą 1353-1354 r. Na terenie swych posiadłości założyli kilka wsi: Trękus, Trękusek, Kaborno, Wyrandy. Nazwa Trinkhaus stanowi zniekształcenie pierwotnej nazwy pruskiej, która zapewne pochodziła od pruskiego imienia Trinkuse. Mogła to być osoba, która odziedziczyła część majątku po jednym z braci.

W 1473 r. nowym właścicielem wsi był Albert Witgewalt, który uzyskał odnowienie zaginionego przywileju wsi. Po jego śmierci majątek wrócił do kapituły. Około 1500 r. Trękus został przekształcony w wieś wolnych chłopów czynszowych, osadzonych na prawie chełmińskim. Wieś zasiedlali głównie Prusowie. Pierwszy odnotowany Polak nazywał się Jan Roman.

W 1578 r. wszyscy wolni chłopi byli już Polakami. W XVII w. wieś liczyła 30 łanów na prawie chełmińskim. W 1673 r. istniał w Trękusie młyn. W latach 1772-1773 w miejscowości żyło 9 chłopów o polskich nazwiskach, 6 zagrodników, młynarz o nazwisku Piekarski, 2 pastuchów. W 1786 r. funkcję sołtysa pełnił niejaki Broszewski.

Według spisu majątkowego sporządzonego po zaborze Warmii przez Prusy, Trękus był zamieszkany przez 99 osób. W 1836 r. wieś liczyła 112 mieszkańców i 15 budynków. W tym czasie w miejscowości działała szkoła. W 1825 r. do placówki uczęszczało 28 dzieci. Klewki i Trękus prawdopodobnie pod koniec XVIII w. zostały sprzedane przez Teodora Hattyńskiego Janowi Jerzemu Weissowi, burgrabiemu na zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie. W 1848 r. Trękus należał do Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Po zakończeniu II wojny światowej gospodarstwo zostało upaństwowione i przyłączone do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Starym Olsztynie.

Turystyka

• Niebieski szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Olsztyn-Stary Olsztyn-Linowo-Trękus-Kaborno-Nowa Wieś-Przykop-Butryny.
  

Zabytki

• Cztery zabytkowe kapliczki warmińskie, jedna z nich, barokowa pochodzi z 1792 r.;
• Stara warmińska chałupa, którą w latach 70. XX wieku uratował przed zniszczeniem Władysław Ogrodziński, były dyrektor olsztyńskiego muzeum, twórca Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.

Bibliografia

Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Historia wsi na stronie gminy Purda [data dostępu 29.12.2013]
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu 29.12.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu 29.12.2013]
Verwaltungsgeschichte [data dostępu 29.12.2013]