Błotniak stawowy

Błotniak stawowy
Circus aeruginosus`
Linnaeus, 1758
Circus aeruginosus Linnaeus, 1758
Fot. Wojciech Uszak. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Rodzaj	Circus
Gatunek	błotniak stawowy
Synonimy
Falco aeruginosus Linnaeus, 1758

Błotniak stawowy (Circus aeruginosus) – duży ptak z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu ptaków drapieżnych (Falconiformes).

Charakterystyka

Największy i najcięższy błotniak o długich skrzydłach (rozpiętość - do 130 cm) oraz wąskim i lekko zaokrąglonym ogonie. Osiąga długość ciała do 55 cm. Wyraźny dymorfizm płciowy: samica jest nieco większa od samca, ciemnobrązowa, z kremowo-żółtym wierzchem głowy, gardłem i przednimi brzegami skrzydeł. Ma częściowo jasne nadgarstki i plamę na piersi. Samiec ma brązowy grzbiet, trójbarwny wierzch skrzydeł, które są popielatoszare z czarnymi, ostro odgraniczającymi się końcami i jasną częścią środkową, oraz niebieskawo-popielaty ogon, żółto-białą głowę i pierś. Nogi żółte, wokół oczu wyraźna szlara. Wielkością dorównuje myszołowowi, choć ma smuklejsze ciało, węższe skrzydła i dłuższy ogon.

Gatunek ten jest związany ze środowiskiem wodnym. Pokarm zdobywa na polach, łąkach i bagnach; unika lasów. Odżywia się głównie drobnymi ssakami, zwłaszcza gryzoniami (np. piżmakami), płazami (w tym żabami), rybami i owadami, a także jajami i pisklętami innych ptaków. Poluje nad polami, wydmami i łąkami, posługując się słuchem, podobnie jak sowy. Gniazdo, zbudowane z roślin wodnych, zakłada na ziemi lub wśród gęstych trzcin jezior, bagien i stawów.

Błotniak stawowy ze zdobyczą
Fot. Chinmayisk. Źródło: Commons Wikimedia

Występowanie

Zamieszkuje strefę umiarkowaną i subtropikalną - Europę poza Półwyspem Skandynawskim oraz środkową Azję. Najbardziej wysunięte lęgowiska znajdują się w północnej Afryce i na środkowym Wschodzie.

Ptak wędrowny, północne populacje pokonują 5000 km. Przyloty od połowy marca i w kwietniu, a odloty od lipca do połowy października. Populacja europejska zimuje w Afryce, a częściowo także na europejskich wybrzeżach Morza Śródziemnego.

W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, lokalnie średnio liczny, występujący od marca do października. Wyraźnie liczniejszy jest na zachodzie i północnym wschodzie kraju. Najczęściej widuje się go nad trzcinowiskami, gdy co pewien czas zapada w gąszcz roślinności.

Na Warmii i Mazurach błotniak stawowy występuje m.in. na obszarach należących do sieci Natura 2000, takich jak: Natura 2000 Bagna Nietlickie, Natura 2000 Dolina Środkowej Łyny-Smolajny, Natura 2000 Lasy Iławskie, Natura 2000 Lasy Skaliskie, Natura 2000 Niecka Skaliska, Natura 2000 Ostoja Iławska, Natura 2000 Ostoja Warmińska, Natura 2000 Polder Sątopy-Samulewo, Natura 2000 Puszcza Borecka, Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka, Natura 2000 Puszcza Piska, Natura 2000 Puszcza Romincka, Natura 2000 Wysoczyzna Elbląska i Natura 2000 Zalew Wiślany.

W Polsce gatunek objęty jest całkowitą ochroną gatunkową (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r.), wymieniony w Dyrektywie Ptasiej, zagrożony przez wykaszanie i wypalanie szuwarów na stawach i innych zbiornikach wodnych, osuszanie niewielkich mokradeł oraz regulowanie małych cieków wodnych.

Ciekawostki

Łacińska nazwa rodzajowa Circus odnosi się do krążenia w powietrzu, mimo że błotniaki nie mają tego w zwyczaju.

Błotniak jest jedynym ptakiem drapieżnym zakładającym gniazda w trzcinach.

Błotniaki są mylone przez ludzi ze szkodliwymi jastrzębiami, z tego powodu od wieków były na wsi tępione i odławiane w różnego rodzaju pułapki.

Zobacz też

Dziennik Ustaw 2004, nr 220, poz. 2237.
isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
pl.wikipedia.org [10.02.2015]
ptakipolski.pl [10.02.2015]
ptaki.info [10.02.2015]

Bibliografia

Richarz Klaus, Ptaki - przewodnik, Warszawa 2009.