Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)
| Gmina Bisztynek | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | bartoszycki | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Jan Wójcik | ||
| Powierzchnia | 202,88 km² | ||
| Liczba sołectw | 18 | ||
| Liczba miejscowości | 31 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6715 33 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBA | ||
| TERYT | 2801043 | ||
| Urząd gminy ul. Kościuszki 2 11-230 Bisztynek
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Bisztynek – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie bartoszyckim. Siedziba gminy znajduje się w Bisztynku.
Pod względem fizjograficznym wschodnia część gminy leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie Niziny Staropruskiej, mezoregionie Niziny Sępopolskiej. Zachodnia część gminy Bisztynek leży w Pasie Pojezierzy Bałtyckich, w regionie Pojezierza Mazurskiego, mezoregionie Pojezierza Olsztyńskiego. Natomiast krańce południowe i wschodnie leżą w mezoregionie Pojezierza Mrągowskiego.
Gmina rolnicza, posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Jest członkiem sieci miast Cittaslow [1].
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Jan Wójcik[2].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Bisztynek zajmuje powierzchnię 202,88 km2[3][4]. W tym:
- Lasy: 10,8% (2182,5 ha)
- Wody: 2,15% (437 ha)
- Użytki rolne: 79,3% (16089 ha)
Gmina stanowi 15,51% powierzchni powiatu bartoszyckiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[5]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6715 | 100 | 3433 | 51,12 | 3282 | 48,88 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
33 | 17 | 16 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiło -69 osób[6], co stanowi 17,4% migracji ludności w powiecie bartoszyckim oraz 2,7% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po 1945 roku ziemie obecnej gminy miejsko-wiejskiej Bisztynek były częścią powiatu reszelskiego, którego siedziba znajdowała się w Biskupcu. Powiat ten był początkowo podzielony na 16 gmin zbiorowych: 12 wiejskich i 4 miejskie. Pod koniec 1945 roku liczba gmin wiejskich uległa zmianie i ostatecznie w skład powiatu reszelskiego weszły gminy miejskie:Biskupiec, Bisztynek, Jeziorany, Reszel oraz gminy wiejskie: Czerwonka, Franknowo, Grzęda z siedzibą w Bisztynku, Klewno z siedzibą w Reszlu, Kolno, Lutry, Radostowo i Rzeck z siedzibą w Biskupcu. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku powiat reszelski stał się częścią województwa olsztynskiego[7].
Powyższy podział administracyjny przetrwał do końca 1954 roku, kiedy to na podstawie Ustawy z dnia 25 września 1954 roku zastąpiono dotychczas istniejące gminy na gromady[8]. W skład gromady Bisztynek weszły sołectwa: Dąbrowa, Kokoszewo, Lędławki, Nowa Wieś Reszelska, Troszkowo. W kolejnych latach włączono do gromady Bisztynek również sołectwa: Grzęda, Paluzy, Wójtówko[9]. W 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 roku powiat reszelski został przemianowany na powiat biskupiecki[10].
W 1972 roku Ustawa o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[11] zlikwidowała gromady i wprowadzała podział na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Bisztynek stały sie jedną jednostką administracyjną z siedzibą w Bisztynku. W skład nowo utworzonej gminy weszły sołectwa: Bisztynek Kolonie, Dąbrowa, Grzęda, Kokoszewo, Księżno, Lądek, Lędławki, Nowa Wieś Reszelska, Paluzy, Pleśno, Prosity, Sątopy, Sułowo, Troszkowo, Unikowo, Warmiany, Wojkowo, Wozławki oraz miejscowość Troksy[12]. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[13], przestał istnieć powiat biskupiecki. Gmina Bisztynek została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
W kolejnym podziale administracyjnym państwa powiat biskupiecki nie został przywrócony[14]. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku[15]umiejscowiło gminę miejsko-wiejską Bisztynek w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.
Gmina miejsko-wiejska Bisztynek graniczy z gminami: od północy z gminą wiejską Bartoszyce, od zachodu z gminą Kiwity (powiat lidzbarski), od południowego zachodu z gminą Jeziorany (powiat olsztyński), od południa z gmina Kolno (powiat olsztyński) i od wschodu z gminami Reszel i Korsze (powiat kętrzyński).
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Troszkowo, Paluzy, Grzęda, Pleśno, Wojkowo, Sątopy, Nowa Wieś Reszelska, Unikowo, Łędławki, Lądek, Dąbrowa, Księżno, Prosity, Sułowo, Wozławki, Warmiany, Troksy, Bisztynek
Pozostałe miejscowości i miasta: Krzewina, Janowiec, Swędrówka, Łabławki, Pleśnik, Biegonity, Winiec, Mołdyty, Nisko, Niski Młyn, Bisztynek - Kolonia, Kokoszewo, Bisztynek
Gospodarka
Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych (przez gminę na długości zaledwie 11,62 km przebiega droga krajowa nr 57 Bartoszyce-Biskupiec-Szczytno-Pułtusk), niewielka powierzchnia lasów, niezbyt dynamiczna rzeźba terenu oraz znaczny udział użytków rolnych warunkują profil gospodarczy gminy Bisztynek. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w mieście i gminie Bisztynek wynosiła w 2012 roku 380. 22 podmioty stanowią sektor publiczny, pozostałe 358 należą do sektora prywatnego[16]. 90% podmiotów działa w sferze prywatnej, z czego największą liczbę stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w branży usług, przemyśle i budownictwie oraz rolnictwie. W gminie brak dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.
Ważną gałęzią gospodarki w gminie Bisztynek jest rolnictwo. W tym dziale gospodarki, oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych, działają 34 podmioty gospodarcze. Wskaźnik bonitacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest bardzo wysoki i wynosi 79,7 pkt. W gminie znajduje się 70% gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha i 30% o powierzchni powyżej 15 ha. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 34,95 ha (średnia w powiecie – 26,12 ha). Ponad 86% gospodarstw powyżej 1 ha prowadzi produkcję rolniczą, 70,8% produkuje głównie na rynek – reszta nie prowadzi produkcji rolnej lub produkuje na potrzeby własne. Największe gospodarstwa rolne prowadzą działalność jako przedsiębiorstwa (często spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) lub grupy producenckie. Ponad 84% użytków rolnych stanowią zasiewy (15,1 tys. ha). W hodowli ważną gałęzią jest hodowla bydła[17].
Turystyka nie odgrywa w gminie Bisztynek znaczącej roli. W związku z tym baza noclegowa jest nieduża.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Bisztynek wynosiła 737 osób [18], co stanowi 11,18% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,9% ludności[19].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
źródło:http://wrota.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_wiejska/Sanktuarium-Krwi-Pana-Jezusa.html
- Ośrodek Kultury i Aktywności Lokalnej w Bisztynku
- Biblioteka Publiczna w Bisztynku - filie biblioteki znajdują się w: Prositach, Wozławkach, Sątopach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Dni Rodziny w Bisztynku
- Dni Bisztynka
- Festiwal Kultury Słowiańskiej w Bisztynku
- Gminne Święto Plonów - dożynki gminne
Ludzie związani z gminą
źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Paluzy_kosciol4.JPG
- Maria Buszkiewicz - nauczycielka plastyki, malarka, rysowniczka; mieszka i pracuje w Bisztynku
- Zdzisław Milach - warmiński artysta grafik, redaktor publikacji oraz ilustrator; mieszka we wsi Lądek k. Bisztynka
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bisztynek_Diabelski_Kamie%C5%84_001.jpg
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Bisztynek należą[20]:
- Kościół pw. św. Macieja Apostoła i Najdroższej Krwi Pana Jezusa w Bisztynku - Sanktuarium Najdroższej Krwi Pana Jezusa
- Kościół pw. św. Mikołaja w Bisztynku - obecnie kaplica przy cmentarzu
- neogotycki kościół ewangelicki w Bisztynku
- cmentarz ewangelicko-augsburski - znajduje się przy ul. Grodzkiej
- kapliczki przydrożne - tzw. "Kapliczka biała" przy al. Wojska Polskiego oraz "Kapliczka czerwona" przy ul. Grodzkiej
- Brama Lidzbarska w Bisztynku - wybudowana w średniowieczu, swój obecny – barokowy - wygląd zawdzięcza wielu przebudowom; jest to jedyna zachowana brama miejska, kiedyś były jeszcze bramy: Reszelska i Warszawska.
- zabytkowa kaplica filialna pw. Matki Bożej Królowej Aniołów w Lądku
- Kościół pw. św. Mikołaja w Grzędzie wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Paluzach
- Kościół pw.Wniebowzięcia Najświetszej Maryi Panny w Prositach wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. św. Jodoka w Sątopach
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Unikowie
- Kosciół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Sułowie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kapliczki przydrożne w Sułowie - 2 nieopodal cmentarza w Sułowie, 1 przy drodze do Rokietnika
- Kościół pw. św. Antoniego w Wozławkach z kaplicą rodziny Eulenburgów oraz przykościelnym cmentarzem
- kapliczki przydrożne w Wozławkach
Szlaki i atrakcje turystyczne
- liczne zabytki architektury sakralnej - kościoły i kapliczki
- zespoły parków dworskich w Mołdytach, Nisku, Sątopach, Unikowie
- rezerwat i pomniki przyrody - wśród nich najwiekszy głaz narzutowy na Pojezierzu Wschodnim tzw. "diabelski kamień"
Centrum Informacji Turystycznej w Bisztynku, ul. Findera, 11-230 Bisztynek
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Bisztynek istnieją nastepujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole Samorządowe w Bisztynku
- Szkoła Podstawowa im. Ziemi Warmińskiej w Bisztynku (dawniej Szkoła Podstawowa im. Hanki Sawickiej w Bisztynku)
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Bisztynku
- Szkoła Podstawowa im. Polskiego Towarzystwa Leśnego w Grzędzie
- Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Sątopach
Sport
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży „IMPULS” w Bisztynku
- Stowarzyszenie „RAZEM” w Sątopach
- Stowarzyszenie „WIĘŹ” w Sułowie
- Centrum Kultury i Aktywności Społecznej „Bisztynek- Kulturowo”
- Zespół Wokalny Mozaika
Obszary chronione i pomniki przyrody
Tereny chronione na obszarze gminy miejsko-wiejskiej Bisztynek zajmują 1928,2 ha (9,5%), są to obszary chronionego krajobrazu oraz rezrwat przyrody.
Rezerwat przyrody:
- Rezerwat przyrody Polder Sątopy-Samulewo - położony jest pomiędzy rzekami Sajna i Ryn, jego powierzchnia to 333,3 ha (wokół granic rezerwatu ustanowiono otulinę o pow. 793 ha), utworzony dla zachowania rozlewiska stanowiącego lęgowisko licznych gatunków ptaków wodno-błotnych oraz miejsce koncentracji ptaków w czasie jesiennych i wiosennych migracji, rezerwat faunistyczny
Obszar chronionego krajobrazu wyznaczono przede wszystkim w dolinie rzeki Sajny, będącej dopływem rzeki Guber:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (powierzchnia ogółem 14 363,8 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy i miasta Bisztynek znajdują się 2 pomniki przyrody (ożywionej i nieożywionej):
- głaz narzutowy tzw.„diabelski kamień” - znajduje się w północno-wschodniej części miasta Bisztynek; jest to największy głaz narzutowy na Pojezierzu Mazurskim, jest to szary granit
- dąb szypułkowy w lesie na wschód od Bisztynka
Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Na obszarze gminy i miasta Bisztynek zajmują one powierzchnię 2,8 ha[21].
Bibliografia
- Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[[18]]
- Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[[19]]
- Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim.[[20]]
- Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[[21]]
- Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [[22]]
- Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[[23]]
- Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
- Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1969.
- Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- Bank Danych Lokalnych GUS [[24]] (data dostępu 04.03.2014)
- BIP Urzędu Miasta i Gminy Bisztynek[[25]] (data dostępu 04.03.2014)
- Leksykon kultury Warmii i Mazur. [[26]]
- Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r.[[27]]
- Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków. [[28]]
- UStat w Olsztynie [[[29]] (data dostępu 04.03.2014)
- Wrota Warmii i Mazur[[30]]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur[1] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ BIP Urzędu Miasta i Gminy Bisztynek [2] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ UStat w Olsztynie [3] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Program ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Bisztynek na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019. Olsztyn 2012 [4] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS[5] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [6]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[7]
- ↑ Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1969.
- ↑ Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim.[8]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[9]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych.[10]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[11]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[12]
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [13] (data dostępu 04.03.20104)
- ↑ Program ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Bisztynek na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019. Olsztyn 2012 [14] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [15] (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 04.03.2014)
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [16]
- ↑ Program ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Bisztynek na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019. Olsztyn 2012 [17] (data dostępu 04.03.2014)
