Pojezierze Mazurskie
Pojezierze Mazurskie charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu z licznymi jeziorami polodowcowymi. Ze wzgórz zarówno na północ jak i na południe spływają liczne rzeki dorzecza Narwi (Omulew, Rozoga, Szkwa z Pisą) i Pregoły (Węgorapa, Łyna). Do Pojezierza Mazurskiego należą: Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich oraz Pojezierze Ełckie.
Spis treści
Rzeźba
Rzeźba Pojezierza Mazurskiego została ukształtowana w wyniku działalności lądolodu i wód rzeczno-lodowcowych podczas następujących kolejno faz ostatniego zlodowacenia. Powierzchnia jest żywa i urozmaicona, występują obszary wysoczyzn polodowcowych, wzgórza moren czołowych, doliny wód rzeczno-lodowcowych oraz setki jezior rynnowych i morenowych. Wzgórza kemów, ozów, moren martwego lodu i drumlinów uzupełniają krajobraz. W północnej części Pojezierza występują rozległe, płaskie obszary pokryte zastoiskowymi iłami i mułkami. Na południu zaś, w pobliżu granicy z Mazowszem i Kurpiami, znajdują się szerokie i płaskie powierzchnie piaszczyste zwane sandrami. Naniosły je wody wypływające z topniejącego lądolodu.
Wzniesienia
Najwyższe wzniesienia Pojezierza przekraczają 300 m. n.p.m. - Dylewska Góra (312 m.) w południowo-zachodniej części Mazur, na północno-wschodnim rejonie zaś Szeskie Wzgórza (309 m.). W okolicach Nidzicy występują niższe wzniesienia (do 235 m.), a pomiędzy Biskupcem i Szczytnem do 216 m. Ich wysokości względne dochodzą do 100 m. Zbocza tych wzniesień charakteryzują się występowaniem stromych i głębokich jam podobnie jak w terenach podgórskich. Teren sprzyja narciarstwu biegowemu.
Jeziora i rzeki
Pojezierze Mazurskie zdecydowanie odróżnia się od innych regionów Polski pod względem hydrograficznym. Występuje tu bowiem ok. 2,5 tys. naturalnych zbiorników wodnych o powierzchni przekraczających 1 ha. Zbiorniki te połączone są wieloma ciekami spływającymi ku północy i południu. Teren pokryty jest bagnami i torfowiskami.
Zlewiska:
- Wisły - rzeka Ełk, Pisa, Omulew, Drwęca i Orzyc
- Pregoły - rzeka Węgorapa i Łyna
- rzek przymorskich: Pasłęka i Bauda
Jeziora Pojezierza Mazurskiego, które położone są w jego południowej i zachodniej części, należą do zlewiska Wisły. Jeziora w części północnej oddają swoje wody do Zalewu Wiślanego przez rzeki Pasłękę, Łynę i Węgorapę. Tereny wschodnie odwadniane są przez Rospudę i Legę, które spływają do Biebrzy. Na terenie Pojezierza wyróżniamy 2 typy jezior: rynnowe (duża głębokość i długość, wysokie brzegi) oraz morenowe (niewielkie zagłębienia powstałe w misach końcowych lodowców).
Sztucznie przekopane kanały tworzą atrakcyjne szlaki wodne - Jezioro Mamry połączone jest z Jeziorem Niegocin, Śniardwy i Roś kanałami: Szymańskim, Mioduńskim, Jeglińskim, Tałckim i Leleckim. Kanał Ostródzko-Elbląski łączy jeziora: Szeląg Wielki, Jeziorak i Drwęckie z jeziorami: Drużno, rzeką Elbląg i Zalewem Wiślanym.
Klimat
Klimat Pojezierza Mazurskiego należy do ostrych i najzimniejszych w Polsce. Szczególnie zimne są północno-wschodnie krańce. W rejonie Gołdapi i Olecka średnia roczna temperatura spada poniżej +6 st. C. Łagodzący wpływ morza powoduje podwyższone temperatury na terenie Pojezierza Iławskiego i nad Zalewem Wiślanym. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec - (temperatury od 17,6 na zachodnie do 17,8 na wschodzie - wskazuje to na rosnący wpływ mas kontynentalnych ku wschodowi). Najdłuższa zima trwa w Olecku - 115 dni, w Ostródzie zaś jedynie 94.
Największe roczne opady atmosferyczne notowane są w rejonie Lelkowa i Gołdapi - 700 mm, pomiędzy Kętrzynem i Jeziorem Śniardwy - 500-550 mm. Największe natężenie opadów przypada na okres czerwiec - sierpień.
Rośliny
Na terenie Pojezierza występuje ponad 1200 gatunków roślin. Szata roślinna ukształtowała się po ustąpieniu lądolodu (ok. 14 tys. lat temu). Obszar jest zalesiony w stopniu wyższym niż średnia krajowa (ok. 30 % ogólnej powierzchni). Do największych kompleksów leśnych zaliczamy: Puszczę Piską, Lasy Napiwodzko-Ramuckie, Lasy Iławskie i Lasy Taborskie (środkowa i południowa część regionu), Puszczę Romincką i Puszczę Borecką (wschodnia część).
Lasy iglaste stanowią 80% drzewostanu. Kilkaset lat wcześniej przeważały lasy liściaste. Proporcje zmieniły się wskutek działalności człowieka. 70 % drzew iglastych stanowi sosna. Do najczęściej spotykanych drzew liściastych zaliczamy dęby, buki, brzozy, graby, olchy i osiki.
Zwierzęta
Najbardziej pospolitymi gatunkami ssaków na terenie Pojezierza Mazurskiego są jelenie, sarny, dziki, wiewiórki, zające i borsuki. Spotykamy tu także wiele gatunków ptactwa wodnego: kormorana, perkoza, gęsi, łabędzie, żurawie, czaple, kaczki, bąki i bociany, a także gatunki drapieżne: puchacze, rybołowy, orły bieliki i orły krzykliwe, a także kanię rdzawą.
Spośród gadów występują: padalce, zaskrońce, jaszczurki zwinki, żmije zygzakowate i żółwie błotne. Płazy reprezentowane są przez kumaki nizinne, traszki, ropuchy, rzekotki drzewne i żaby.
Licznie występują ryby: płocie, ukleje, jazie, klenie, liny, szczupaki, sumy, miętusy i węgorze, sielawy, sieje i sandacze.
Multimedia
Bibliografia
- T. Darmochwał, M.J. Rumiński, Warmia Mazury Przewodnik, Białystok 1998.
- S. Achremczyk, A. Andrusikiewicz, S. Dąbrowski, Z. Gustek, G. Kierys, Warmia i Mazury Przewodnik, Olsztyn 1993.
