Komitet Wojewódzki PZPR w Olsztynie

Komitet Wojewódzki PZPR w Olsztynie
Siedziba KW PZPR w Olsztynie od 1973 do 1990 r. Obecnie Urząd Marszałkowski. Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Rodzaj organizacji	partia polityczna
Rok założenia	1948

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Komitet Wojewódzki PZPR w Olsztynie (KW PZPR Olsztyn) – właściwie Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Olsztynie.

Historia

KW PZPR Olsztyn został powołany na posiedzeniu w dniu 23 grudnia 1948 r. Jego władze aż do czasu I konferencji sprawozdawczo wyborczej (czerwiec 1949 r.) nie pochodziły z wyborów, lecz były efektem odgórnych ustaleń. Stanowisko I sekretarza objął Paweł Wojas, II sekretarza - Bronisław Jachimowicz. Poza nimi w skład egzekutywy weszli: Zbigniew Kieresiński, Albin Kozłowski, Julian Kuc, Stanisław Lange, Mieczysław Moczar, Henryk Palka, Marian Poloński, Zofia Staros i Kazimierz Szewczyk. W skład Komitetu weszło 31 osób.

Przez cały okres swojego istnienia KW PZPR Olsztyn był władzą zwierzchnią wojewódzkiej organizacji partyjnej. Zmieniał się jednak kształt podległych struktur (ogniw) partyjnych. W latach 1948-1975 strukturami podlegającymi bezpośrednio KW były ogniwa II instancji, czyli komitety powiatowe. W latach 1948-1950 olsztyńskiemu KW podlegało 18 komitetów powiatowych (KP PZPR w Bartoszycach, Biskupcu, Braniewie, Giżycku, Górowie Iławeckim, Iławie, Kętrzynie, Lidzbarku Warmińskim, Morągu, Mrągowie, Nidzicy, Olsztynie (Barczewie), Ostródzie, Pasłęku, Piszu, Szczytnie, Węgorzewie oraz KM PZPR Olsztyn).

W marcu 1950 r. doszły do tego KP PZPR w Działdowie i Nowym Mieście Lubawskim.

W 1961 r. zlikwidowano KP PZPR Górowo Iławeckie. w lutym 1962 r. zlikwidowano KP PZPR Olsztyn i KM PZPR Olsztyn, tworząc w ich miejsce KMiP PZPR Olsztyn.

Od czerwca 1975 r. ogniwami bezpośrednio podlegającymi KW były komitety miejskie, gminne oraz miejsko-gminne.Po ustabilizowaniu się struktur (tj. po 1977 r.), KW podlegało 13 komitetów miejskich, 13 miejsko-gminnych i 40 gminnych.

Członkostwo:

Zgodnie z ustaleniami z 1948 r., członkami PZPR zostali wszyscy członkowie PPS i PPR, którzy złożyli ankiety będące formą deklaracji politycznej. W późniejszym okresie o przynależności do partii decydowały podstawowe organizacje partyjne.

Członkowie i kandydaci KW PZPR Olsztyn w latach 1948-1988

Rok	członkowie i kandydaci
1948	30 926
1950	34 804
1960	30 209
1970	65 829
1980	55 276
1988	43 046

Organizacja wewnętrzna

Konferencje sprawozdawczo-wyborcze

Najważniejszym organem wojewódzkiej organizacji partyjnej były konferencje partyjne. Najistotniejszym ich rodzajem były konferencje sprawozdawczo-wyborcze, na których wybierano składy organów partyjnych: Komitetu Wojewódzkiego ("plenum") i Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej.
Wojewódzkie konferencje partyjne w Olsztynie w latach 1948-1990:

• I konferencja sprawozdawczo-wyborcza 12-13 czerwiec 1949 r.
• II konferencja sprawozdawczo-wyborcza 8-9 lipiec 1950 r.
• III konferencja sprawozdawczo-wyborcza 18-19 kwiecień 1953 r.
• IV konferencja sprawozdawczo-wyborcza 2-3 październik 1954 r.
• V konferencja sprawozdawczo-wyborcza 28-29 grudzień 1955 r.
• VI konferencja sprawozdawczo-wyborcza 10-11 grudzień 1956 r.
• VIII konferencja sprawozdawczo-wyborcza 13- 14 luty 1960 r.
• IX konferencja sprawozdawczo-wyborcza 13-14 kwiecień 1962 r.
• X konferencja sprawozdawczo-wyborcza 8-9 stycznia 1965 r.
• XI konferencja sprawozdawczo-wyborcza 10-11 luty 1967 r.
• XII konferencja sprawozdawczo-wyborcza 18-19 luty1969 r.
• XIII konferencja sprawozdawczo-wyborcza 10-11 marzec 1971 r.
• XIV konferencja sprawozdawczo-wyborcza 17 marzec 1973 r.
• XV konferencja sprawozdawczo-wyborcza 28 luty 1975 r.
• XVI konferencja sprawozdawczo-wyborcza 20 styczeń 1978 r.
• XVII konferencja sprawozdawczo-wyborcza 17 grudzień 1979 r.
• XVIII konferencja sprawozdawczo-wyborcza 30-31 maj 1981 r.
• XIX konferencja sprawozdawczo-wyborcza 14 styczeń 1984 r.
• XX konferencja sprawozdawczo-wyborcza 11 październik 1986 r.

Komitet Wojewódzki był strukturą o dualnym charakterze: stanowił jednocześnie ciało o typie ustawodawczym i organ zarządzający (administracyjny).

Plenum

Funkcję "ustawodawczą" KW pełnił poprzez posiedzenia plenarne. Odbywały się one średnio co trzy miesiące - w okresie od 28 grudnia 1948 r. do 13 listopada 1989 r. plenum olsztyńskiego KW zbierało się 234 razy podejmując nieco ponad 400 tematów. Plena działały w kadencjach trwających na ogół 2-3 lata.

Liczebność tego organu była bardzo zróżnicowana: od 31 członków w kadencji 1949-1950 do 122 członków w kadencji 1984-1986. W sumie w latach 1948-1990 funkcję członka plenum pełniło 909 osób.

Organami wewnętrznymi plenum były komisje stałe oraz problemowe. Nazwy i ilość komisji stałych ulegały zmianom (np. w 1957 r. były to komisje: rolna; obrotu towarowego; komunikacyjna; ds. budownictwa; ds. przemysłu; oświatowa; ds. narodowościowych; ds. kultury; ds. młodzieży), ale stała była tendencja do dublowania komisji funkcjonujących w równoległej Wojewódzkiej Radzie Narodowej.

Plenum wybierało pośród siebie egzekutywę KW i sekretarzy, a także skład Wojewódzkiej Komisji Rewizyjnej. Posiadało też kompetencje do wprowadzania zmian osobowych w obydwu organach w trakcie trwania kadencji. Plenum było najwyższą władzą organizacji partyjnej pomiędzy konferencjami sprawozdawczo-wyborczymi.

Egzekutywa

Organ wykonawczy KW, wybierany na pierwszym posiedzeniu plenarnym KW w kadencji. Liczył on od 11 do 21 członków; w latach 1948-1990 członkami egzekutywy KW PZPR Olsztyn było w sumie 168 osób. W skład egzekutywy wchodzili członkowie zwykli oraz sekretarze tworzący Sekretariat - rodzaj sub-organu.

Egzekutywa zbierała się 2 do 4 razy w miesiącu; w latach 50. egzekutywa KW PZPR Olsztyn zbierała się 44 do 56 razy w roku; w latach 60. od 26 do 31 razy; w latach 70. od 21 do 31 razy; w latach 80. od 23 do 29 razy.

Wchodzący w skład egzekutywy Sekretariat, podobnie jak sekretarze, nie posiadał kompetencji organu - formalnie były to jedynie funkcje pomocnicze. Obok sekretarzy w skład Sekretariatu KW wchodził przewodniczący WKKP.

Bieżącą działalnością KW kierowali sekretarze. W okresie grudzień 1948 r.- styczeń 1990 r. w olsztyńskim KW funkcję sekretarza sprawowało w sumie 39 osób. Poza reprezentującym KW na zewnątrz I sekretarzem, funkcjonowało stanowisko II sekretarza (w latach 1948-1956 i 1973-1975)lub - zamiennie - sekretarza organizacyjnego; sekretarza rolnego (od 1953 r.); ekonomicznego (od 1952 r.) i sekretarza propagandy (od 1954 r.). W latach 1954-1955 istniało stanowisko sekretarza ds. PGR. W latach 1975-1981 odstąpiono od określania branż sekretarzy, zastępując je przydziałami obowiązków.

I sekretarz

Funkcję I sekretarza KW PZPR Olsztyn sprawowali:

• Paweł Wojas (1948-1950)
• Bolesław Bendek (1950-1952)
• Stanisław Krupa (1952-1953)
• Jan Klecha (1953-1956)
• Stanisław Tomaszewski (1956-1969)
• Taddeusz Białkowski (1969-1971)
• Józef Buziński (1971-1975)
• Leon Kłonica (1975-1977)
• Edmund Wojnowski (1977-1981)
• Zbigniew Białecki (1981)
• Włodzimierz Mokrzyszczak (1981)
• Jan Laskowski (1981-1986)
• Tadeusz Jelski (1986-1989)
• Leon Szeląg (1989-1990)

Siedziba

Na początku lat 50. siedziba KW znajdowała się na pl. Armii Czerwonej 2 (dzisiaj: pl. Bema), następnie przeniesiono ją do nowej, specjalnie wybudowanej siedziby przy ul. Głowackiego 17 (dzisiaj Teatr Lalek w Olsztynie). W 1973 r. KW przeniósł się do kolejnego, pięciokondygancyjnego budynku zlokalizowanego również pod adresem Głowackiego 17.

Bibliografia

M. T. Korejwo, PZPR na Warmii i Mazurach 1948-1990. Struktury, organizacja, ludzie. Oddziaływanie na zinstytucjonalizowane formy życia społecznego, Olsztyn 2011.

Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespół nr 1141