Wały podłużne
Wały podłużne były średniowiecznymi umocnieniami liniowymi wznoszonymi najczęściej na pograniczach obszaru zamieszkałego.
Wały podłużne wraz z zasiekami, rzekami, jeziorami i innymi przeszkodami terenowymi tworzyły jednolity ciąg umocnień zabezpieczający granicę. Dało się go przekroczyć jedynie w wyznaczonych miejscach zwanych bramami ziemskimi. Wały wznoszone też na szlakach drogowych mając być ich zabezpieczeniem.
Wały usypywano z ziemi na wysokość kilku metrów. W miejscach o szczególnej wadze strategicznej, na koronie wału budowano chodnik i palisadę, co pozwalało prowadzić obsadzie wału skuteczniejszą obronę. Przed czołem wały znajdowała się fosa, mogły też występować zasieki.
Jednym z najdłuższych, a zachowanych obecnie średniowiecznych wałów na Warmii, jest wał zaczynający się w okolicach miejscowości Wały, niem. Wallen, gm. Purda. Ma następujące wymiary: długość – 400 m, wysokość – do 1,2 m, szerokość u podstawy do 6 m. Natomiast przedwojenny badacz H. Crome, szacował jego wysokość na 3 m.
Inne miejsca w których zlokalizowano wały na terenie południowej części Warmii:
Barczewko, gm. Barczewo, niem. Alt Wartenburg
Bartołty Małe, gm. Barczewo, niem. Klein Bartelsdorf
Kielary, gm. Stawiguda, niem. Kellaren
Kierzbuń , gm. Barczewo, niem. Kirschbaum
Kierzliny, gm. Barczewo, niem. Kirschlainen
Leszno, gm. Barczewo, niem. Leschnau
Łęgajny, gm. Barczewo, niem. Lengainen
Nerwik, gm. Purda, niem. Nerwigk
Nowa Kaletka, gm. Purda, niem. Neu Kaletka
Nowa Wieś, gm. Purda, niem. Neu Bartelsdorf
Parleza Wielka, gm. Biskupiec, niem. Gross Parlösen
Pistki, gm. Dywity, niem. Piestkeim
Przykop, gm. Purda, niem. Grabenau
Purda, gm. loco, niem. Gross Purden
Rasząg, gm. Barczewo, niem. Raschung
Wały, gm. Purda, niem. Wallen
Bibliografia
Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Robert Klimek, Wały podłużne w Nerwiku, gmina Purda, województwo warmińsko-mazurskie, Pruthenia, t. I, 2006.
Robert Klimek, Funkcjonowanie i obecny stan zachowania średniowiecznych wałów podłużnych w południowej części dominium warmińskiego, Pruthenia, t. III, 2008.
Robert Klimek, http://grodziska.eu/waly-podluzne/
