Żytkiejmy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Żytkiejmy.jpg | |zdjęcie = Żytkiejmy.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Żytkiejmy | + | |opis zdjęcia = Żytkiejmy [http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBytkiejmy/ Wikipedia] [12.11.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = gołdapski | |powiat = gołdapski | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Żytkiejmy ''' (niem. ''Szittkehmen'', od 1936 r. ''Schittkehmen'', od 1938 r. ''Wehrkirchen'', od 1946 r. ros. ''Zaslonowo'', od 1951 r. Żytkiejmy) – | + | ''' Żytkiejmy ''' (niem. ''Szittkehmen'', od 1936 r. ''Schittkehmen'', od 1938 r. ''Wehrkirchen'', od 1946 r. ros. ''Zaslonowo'', od 1951 r. Żytkiejmy) – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat gołdapski|powiecie gołdapskim]], w [[Dubeninki (gmina wiejska)|gminie Dubeninki]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat olecko-gołdapski|powiatu olecko-gołdapskiego]]. W 2010 roku liczyła 859 mieszkańców. Jest to największa wieś w gminie Dubeninki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marian Czarniewski]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/dubeninki_gmina_wiejska/drukuj/101/44/Wykaz_Solectw_Gminy_Dubeninki/wersja/ Wrota Warmii i Mazur] [05.12.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w pobliżu granicy z Litwą oraz z województwem podlaskim, na skraju [[Puszcza Romincka|Puszczy Rominckiej]], 32 km na wschód od [[Gołdap|Gołdapi]] i 12 km od [[Dubeninki|Dubeninek]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 651. Na południowy wschód od Żytkiejm znajduje się góra [[Góra Sójka |Sójka]] (265 m n.p.m.). |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Brak jest informacji na temat daty założenia wsi oraz jej areału; nie dysponujemy przywilejem lokacyjnym. Pierwsze wzmianki w źródłach na temat osady pochodzą z lat 1554–1555 - była to [[Wieś czynszowa| wieś czynszowa]], ziemię uprawiało tam wówczas siedmiu chłopów. Wśród pierwszych osadników przeważali chłopi przybyli z Litwy; również nazwa wsi wywodzi się z języka litewskiego. W 1597 roku założono w Żytkiejmach karczmę. W 1731 roku osiedlili się we wsi protestanci, którzy zostali wygnani z diecezji salzburskiej i przybyli na [[Mazury]]. Wiele innych rodzin salzburczyków osiedliło się w okolicznych miejscowościach ([[Budwiecie]], [[Degucie]], Dubeninki). |
| − | Od drugiej połowy XVI wieku w Żytkiejmach znajdowała się siedziba [[ | + | Od drugiej połowy XVI wieku w Żytkiejmach znajdowała się siedziba [[Parafia ewangelicka w Żytkiejmach|parafii ewangelickiej]]. Kościół wybudowano w latach 1579–1589 - otoczony był murem obronnym i służył również celom wojennym; nowy kościół powstał w 1879 roku. |
| − | W XIX wieku w Żytkiejmach odbywały się rocznie cztery targi zwykłe, a także jarmarki bydlęce i końskie. W pierwszej połowie XX wieku linia kolejowa połączyła Żytkiejmy z Gołdapią i dalej [[Węgorzewo|Węgorzewem]]; została | + | W XIX wieku w Żytkiejmach odbywały się rocznie cztery targi zwykłe, a także jarmarki bydlęce i końskie. W pierwszej połowie XX wieku linia kolejowa połączyła Żytkiejmy z Gołdapią i dalej [[Węgorzewo|Węgorzewem]]; została zniszczona pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. |
W latach 30. do Żytkiejm często przyjeżdżał na polowania marszałek Rzeszy Hermann Goering; zatrzymywał się w rezydencji myśliwskiej. | W latach 30. do Żytkiejm często przyjeżdżał na polowania marszałek Rzeszy Hermann Goering; zatrzymywał się w rezydencji myśliwskiej. | ||
| − | Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono we wsi szkołę; założono ośrodek zdrowia oraz izbę porodową; działało tu również duże [[ | + | Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono we wsi szkołę; założono ośrodek zdrowia oraz izbę porodową; działało tu również duże [[Państwowe Gospodarstwo Rolne]]. Obecnie we wsi znajduje się poczta, punkt kasowy banku, bar, korty tenisowe, leśnictwo; w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia; funkcjonuje przystanek PKS. |
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1857 - 1044 osoby | + | *1857 r. - 1044 osoby |
| − | 1885 - 1240 osób | + | *1885 r. - 1240 osób |
| − | 1933 - 1286 osób | + | *1933 r. - 1286 osób |
| − | 1939 - 1280 osób | + | *1939 r. - 1280 osób |
| − | 2003 - 908 osób | + | *2003 r. - 908 osób |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Szkolnictwo == | ||
| + | W Żytkiejmach znajduje się oddział zamiejscowy [[Gimnazjum w Dubeninkach|gimnazjum]], a także [[szkoła podstawowa w Żytkiejmach| szkoła podstawowa]], wyposażona w salę gimnastyczną oraz przedszkole. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
We wsi znajduje się świetlica wiejska oraz [[Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach Filia w Żytkiejmach|Biblioteka Publiczna]], będąca filią [[Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach|Gminnej Biblioteki Publicznej w Dubeninkach]]. Działa tutaj [[Stowarzyszenie „Żytkiejmska Struga”]], a także [[Zespół "Okaryna" z Żytkiejm |zespół ludowy "Okaryna"]]. | We wsi znajduje się świetlica wiejska oraz [[Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach Filia w Żytkiejmach|Biblioteka Publiczna]], będąca filią [[Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach|Gminnej Biblioteki Publicznej w Dubeninkach]]. Działa tutaj [[Stowarzyszenie „Żytkiejmska Struga”]], a także [[Zespół "Okaryna" z Żytkiejm |zespół ludowy "Okaryna"]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Gospodarka== | == Gospodarka== | ||
| − | We wsi funkcjonuje zakład produkujący znicze; znajduje się tu również kilka sklepów | + | We wsi funkcjonuje zakład produkujący znicze; znajduje się tu również kilka sklepów spożywczo–przemysłowych oraz sklep przemysłowy, stacja paliw. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
==Przyroda== | ==Przyroda== | ||
W pobliżu miejscowości znajdują się rezerwaty przyrody: [[Rezerwat Struga Żytkiejmska|"Struga Żytkiejmska"]] i [[Rezerwat Dziki Kąt|"Dziki Kąt"]]. | W pobliżu miejscowości znajdują się rezerwaty przyrody: [[Rezerwat Struga Żytkiejmska|"Struga Żytkiejmska"]] i [[Rezerwat Dziki Kąt|"Dziki Kąt"]]. | ||
| + | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dawny [[Kościół pw. św. Michała w Żytkiejmach|kościół]] ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Michała, 1879 |
| − | * | + | *trzy wiadukty kolejowe na linii Gołdap - Żytkiejmy, z lat 1907, 1910 i 1927 |
| − | * | + | *rezydencja myśliwska z lat 80. XIX wieku |
| − | * | + | *gajówka z końca XIX wieku |
| − | * | + | *cmentarze ewangelickie z XIX wieku |
| − | * | + | *cmentarz wojenny z okresu [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z XIX wieku, rodzinny |
| − | * | + | *budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku |
| − | + | *karczma z przełomu XIX i XX wieku oraz inne przykłady budownictwa murowanego z tego okresu oraz z pierwszej ćwierci XX wieku (m.in. budynek remizy strażackiej) | |
| − | + | *układ ruralistyczny Żytkiejm, połowa XVI wieku - początek XX wieku | |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971. | #''Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
| − | #[http://bip.warmia.mazury.pl/dubeninki_gmina_wiejska/76/Strategie__raporty__opracowania/| | + | #[http://bip.warmia.mazury.pl/dubeninki_gmina_wiejska/76/Strategie__raporty__opracowania/| Wrota Warmii i Mazur] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/goldap.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/goldap.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 10:16, 29 lis 2014
| Żytkiejmy | |
| | |
![Żytkiejmy Wikipedia [12.11.2013]](/index.php/Plik:%C5%BBytkiejmy.jpg) Żytkiejmy Wikipedia [12.11.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | gołdapski |
| Gmina | Dubeninki |
| Liczba ludności (2010) | 859 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Żytkiejmy | |
| Położenie na mapie Polski  Żytkiejmy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Żytkiejmy (niem. Szittkehmen, od 1936 r. Schittkehmen, od 1938 r. Wehrkirchen, od 1946 r. ros. Zaslonowo, od 1951 r. Żytkiejmy) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Dubeninki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego. W 2010 roku liczyła 859 mieszkańców. Jest to największa wieś w gminie Dubeninki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marian Czarniewski[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w pobliżu granicy z Litwą oraz z województwem podlaskim, na skraju Puszczy Rominckiej, 32 km na wschód od Gołdapi i 12 km od Dubeninek; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 651. Na południowy wschód od Żytkiejm znajduje się góra Sójka (265 m n.p.m.).
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. Brak jest informacji na temat daty założenia wsi oraz jej areału; nie dysponujemy przywilejem lokacyjnym. Pierwsze wzmianki w źródłach na temat osady pochodzą z lat 1554–1555 - była to wieś czynszowa, ziemię uprawiało tam wówczas siedmiu chłopów. Wśród pierwszych osadników przeważali chłopi przybyli z Litwy; również nazwa wsi wywodzi się z języka litewskiego. W 1597 roku założono w Żytkiejmach karczmę. W 1731 roku osiedlili się we wsi protestanci, którzy zostali wygnani z diecezji salzburskiej i przybyli na Mazury. Wiele innych rodzin salzburczyków osiedliło się w okolicznych miejscowościach (Budwiecie, Degucie, Dubeninki).
Od drugiej połowy XVI wieku w Żytkiejmach znajdowała się siedziba parafii ewangelickiej. Kościół wybudowano w latach 1579–1589 - otoczony był murem obronnym i służył również celom wojennym; nowy kościół powstał w 1879 roku. W XIX wieku w Żytkiejmach odbywały się rocznie cztery targi zwykłe, a także jarmarki bydlęce i końskie. W pierwszej połowie XX wieku linia kolejowa połączyła Żytkiejmy z Gołdapią i dalej Węgorzewem; została zniszczona pod koniec II wojny światowej.
W latach 30. do Żytkiejm często przyjeżdżał na polowania marszałek Rzeszy Hermann Goering; zatrzymywał się w rezydencji myśliwskiej.
Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono we wsi szkołę; założono ośrodek zdrowia oraz izbę porodową; działało tu również duże Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie we wsi znajduje się poczta, punkt kasowy banku, bar, korty tenisowe, leśnictwo; w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia; funkcjonuje przystanek PKS.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. - 1044 osoby
- 1885 r. - 1240 osób
- 1933 r. - 1286 osób
- 1939 r. - 1280 osób
- 2003 r. - 908 osób
Szkolnictwo
W Żytkiejmach znajduje się oddział zamiejscowy gimnazjum, a także szkoła podstawowa, wyposażona w salę gimnastyczną oraz przedszkole.
Kultura
We wsi znajduje się świetlica wiejska oraz Biblioteka Publiczna, będąca filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Dubeninkach. Działa tutaj Stowarzyszenie „Żytkiejmska Struga”, a także zespół ludowy "Okaryna".
Gospodarka
We wsi funkcjonuje zakład produkujący znicze; znajduje się tu również kilka sklepów spożywczo–przemysłowych oraz sklep przemysłowy, stacja paliw.
Przyroda
W pobliżu miejscowości znajdują się rezerwaty przyrody: "Struga Żytkiejmska" i "Dziki Kąt".
Zabytki
- dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Michała, 1879
- trzy wiadukty kolejowe na linii Gołdap - Żytkiejmy, z lat 1907, 1910 i 1927
- rezydencja myśliwska z lat 80. XIX wieku
- gajówka z końca XIX wieku
- cmentarze ewangelickie z XIX wieku
- cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
- cmentarz ewangelicki z XIX wieku, rodzinny
- budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku
- karczma z przełomu XIX i XX wieku oraz inne przykłady budownictwa murowanego z tego okresu oraz z pierwszej ćwierci XX wieku (m.in. budynek remizy strażackiej)
- układ ruralistyczny Żytkiejm, połowa XVI wieku - początek XX wieku
Bibliografia
- Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Wrota Warmii i Mazur [12.11.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [05.12.2013]
