Dźwierzuty (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
Linia 29: Linia 29:
 
}}  
 
}}  
 
'''Gmina Dźwierzuty''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w północnej części [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dźwierzuty| Dźwierzutach]].
 
'''Gmina Dźwierzuty''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w północnej części [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dźwierzuty| Dźwierzutach]].
−
 
 
Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.   
 
Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.   
−
 
 
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Marianna Szydlik|Marianna Bogusława Szydlik]]<ref>BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-60]</ref>.
 
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Marianna Szydlik|Marianna Bogusława Szydlik]]<ref>BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-60]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
 
== Powierzchnia gminy ==
 
== Powierzchnia gminy ==
−
Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 263,34 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3248]</ref>, w tym:
+
Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 263,34 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3248 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS ] [20.10.2014]</ref>, w tym:
 
*użytki rolne: 57,3% (15092 ha)
 
*użytki rolne: 57,3% (15092 ha)
 
*lasy: 26,2% (6899 ha)
 
*lasy: 26,2% (6899 ha)
 
*wody: 6,8% (1793 ha)
 
*wody: 6,8% (1793 ha)
  
−
Gmina stanowi 13,6% powierzchni [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]].
+
Gmina stanowi 13,6% powierzchni powiatu szczycieńskiego.
  
 
== Demografia ==
 
== Demografia ==
Linia 58: Linia 56:
 
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 26 || colspan=2| 13 || colspan=2| 13
 
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 26 || colspan=2| 13 || colspan=2| 13
 
|}
 
|}
−
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 13,4% migracji w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]] oraz 0,8% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]].
+
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 13,4% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.
  
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
−
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]] w [[Województwo olsztyńskie| województwie olsztyńskim]]<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177]</ref>.<br/>
+
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>.
−
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191]</ref>. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>.<br/>
+
−
Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Rusek Mały, Sąpłaty, Targowo, Targowska wola.<br/> 
+
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2-14]</ref>.
−
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.<br/>
+
 
−
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]].
+
Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Rusek Mały, Sąpłaty, Targowo, Targowska Wola.
 +
 
 +
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
 +
 
 +
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.
  
 
Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Sorkwity (gmina wiejska)|Sorkwity]], [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|Świętajno]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]].
 
Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Sorkwity (gmina wiejska)|Sorkwity]], [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|Świętajno]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]].
Linia 75: Linia 77:
  
 
== Gospodarka ==
 
== Gospodarka ==
−
Gmina Dźwierzuty jest gminą typowo rolniczą. Zatrudnienie w rolnictwie zawodowo czynnych mieszkańców przekracza 80%. W gminie większość gleb rolniczych zalicza się do średnich pod względem żyzności (III i IV klasy bonitacyjnej). W produkcji przeważa uprawa zbóż i chów trzody chlewnej.<br/>
+
Gmina Dźwierzuty jest gminą typowo rolniczą. Zatrudnienie w rolnictwie zawodowo czynnych mieszkańców przekracza 80%. W gminie większość gleb rolniczych zalicza się do średnich pod względem żyzności (III i IV klasy bonitacyjnej). W produkcji przeważa uprawa zbóż i chów trzody chlewnej.
−
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.<br/> 
+
 
−
Gmina Dźwierzuty stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji. <br/>     
+
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.
 +
 
 +
Gmina Dźwierzuty stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji.  
 +
     
 
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleniowo, Orzyny, Rańsk, Sąpłaty, Dźwierzuty<ref>Urząd Gminy Dźwierzuty [http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-248]</ref>.     
 
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleniowo, Orzyny, Rańsk, Sąpłaty, Dźwierzuty<ref>Urząd Gminy Dźwierzuty [http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-248]</ref>.     
 
Gmina Dźwierzuty należy do [[LGD "Brama Mazurskiej Krainy"|LGD "Brama Mazurskiej Krainy"]],  [[Związek Gmin "Czyste Mazury"|Związku Gmin "Czyste Mazury"]] oraz [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]].     
 
Gmina Dźwierzuty należy do [[LGD "Brama Mazurskiej Krainy"|LGD "Brama Mazurskiej Krainy"]],  [[Związek Gmin "Czyste Mazury"|Związku Gmin "Czyste Mazury"]] oraz [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]].     
Linia 97: Linia 102:
  
 
'''Ludzie związani z gminą'''
 
'''Ludzie związani z gminą'''
−
*[[Maryna Okęcka-Bromkowa]] (1922-2003) - pisarka, folklorystka, redaktor Polskiego Radia w Olsztynie; w latach 1976-2002 mieszkała w Sąpłatach, w domu zwanym Marysin.  
+
*[[lkwim: Maryna Okęcka-Bromkowa|Maryna Okęcka-Bromkowa]] (1922-2003) - pisarka, folklorystka, redaktor Polskiego Radia w Olsztynie; w latach 1976-2002 mieszkała w Sąpłatach, w domu zwanym Marysinem.  
 
*[[lkwim: Andrzej Cisowski|Andrzej Cisowski]] (1962- ) - malarz, grafik, autor instalacji i kolaży; mieszka i pracuje w  Targowie.
 
*[[lkwim: Andrzej Cisowski|Andrzej Cisowski]] (1962- ) - malarz, grafik, autor instalacji i kolaży; mieszka i pracuje w  Targowie.
−
*[[lkwim: Alojzy Śliwa|Alojzy Śliwa]] (1885-1969) - pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na Warmii i Mazurach, gawędziarz.  
+
*[[lkwim: Alojzy Śliwa|Alojzy Śliwa]] (1885-1969) - pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]], gawędziarz.  
  
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
  
−
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>:
+
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]</ref>:
 
*[[lkwim: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach| kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach]]
 
*[[lkwim: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach| kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach]]
 
*[[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach|kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach]] wraz z przykościelnym cmentarzem  
 
*[[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach|kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach]] wraz z przykościelnym cmentarzem  
Linia 162: Linia 167:
 
==Ciekawostki==
 
==Ciekawostki==
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez  [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez  [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
−
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
−
 
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
+
Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
−
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
+
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
 
[http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-288 Folder promocyjny Gminy Dźwierzuty].<br/>
 
[http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-288 Folder promocyjny Gminy Dźwierzuty].<br/>
 
[http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-256 Plan ochrony środowiska gminy Dźwierzuty na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2015].<br/>
 
[http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-256 Plan ochrony środowiska gminy Dźwierzuty na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2015].<br/>

Wersja z 14:24, 14 lut 2015

Gmina Dźwierzuty
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Marianna Bogusława Szydlik
Powierzchnia 263,34 km²
Liczba sołectw 18
Liczba miejscowości 41
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		6787
26 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NSZ
TERYT 2817022
Urząd gminy
ul. Niepodległości 6 12-120 Dźwierzuty
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dźwierzuty – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dźwierzutach. Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje wójt Marianna Bogusława Szydlik[1].

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 263,34 km2[2], w tym:

  • użytki rolne: 57,3% (15092 ha)
  • lasy: 26,2% (6899 ha)
  • wody: 6,8% (1793 ha)

Gmina stanowi 13,6% powierzchni powiatu szczycieńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:

Dźwierzuty (gmina wiejska)
Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach. Autor: Mieczysław Kalski
Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach.
Autor: Mieczysław Kalski
 
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 6787 100 3396 50,04 3391 49,96
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		26 13 13

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby[2], co stanowi 13,4% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim[3].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[5].

Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6], w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Rusek Mały, Sąpłaty, Targowo, Targowska Wola.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: Biskupiec, Sorkwity, Piecki, Świętajno, Szczytno, Pasym, Purda, Barczewo.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Grodziska, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Sąpłaty, Stankowo, Targowo.

Pozostałe miejscowości: Budy, Małszewko, Mirowo, Julianowo, Mycielin, Laurentowo, Augustowo, Szczepankowo, Rutkowo, Targowska Wola, Targowska Wólka, Zazdrość, Grądy, Kałęczyn, Przytuły, Rogale, Śledzie, Zalesie, Kulka, Babięty, Rów, Zimna Woda.

Gospodarka

Gmina Dźwierzuty jest gminą typowo rolniczą. Zatrudnienie w rolnictwie zawodowo czynnych mieszkańców przekracza 80%. W gminie większość gleb rolniczych zalicza się do średnich pod względem żyzności (III i IV klasy bonitacyjnej). W produkcji przeważa uprawa zbóż i chów trzody chlewnej.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm[2]. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.

Gmina Dźwierzuty stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleniowo, Orzyny, Rańsk, Sąpłaty, Dźwierzuty[9]. Gmina Dźwierzuty należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich - obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób[2], co stanowi 12% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

  • Maryna Okęcka-Bromkowa (1922-2003) - pisarka, folklorystka, redaktor Polskiego Radia w Olsztynie; w latach 1976-2002 mieszkała w Sąpłatach, w domu zwanym Marysinem.
  • Andrzej Cisowski (1962- ) - malarz, grafik, autor instalacji i kolaży; mieszka i pracuje w Targowie.
  • Alojzy Śliwa (1885-1969) - pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na Warmii i Mazurach, gawędziarz.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą[11]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlak kajakowy jezior i rzeki Saski (z jeziora Sasek Mały poprzez jezioro Sędańskie, rzekę Saskę do jeziora Sasek Wielki)
  • szlak kajakowy Babięta-Dźwierzuty (łączący się na wschodzie ze szlakiem jeziorno–rzecznym Sorkowity – jezioro Bełdany)
  • zabytkowe parki dworskie w Jabłonce, Małszewku, Rogalach, Targowie, Zalesiu
  • obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: UG Dźwierzuty.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie działa klub:

  • GKS Dźwierzuty

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:

Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Dźwierzuty znajduje się 7 pomników przyrody[12] (ochroną objęto m.in.: głaz narzutowy w Zalesiu , głaz narzutowy w leśnictwie Kulka) oraz użytki ekologiczne: "Łąki Dymerskie", "Zlotowisko Żurawi".

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Przypisy

  1. ↑ BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [1]
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
  3. ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  4. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2-14]
  6. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  7. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  8. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  9. ↑ Urząd Gminy Dźwierzuty [2]
  10. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  11. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
  12. ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [3]

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Folder promocyjny Gminy Dźwierzuty.
Plan ochrony środowiska gminy Dźwierzuty na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2015.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Urząd Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn[20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Dźwierzuty_(gmina_wiejska)&oldid=125808”