Gady: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zobacz też) |
|||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Gady''' ( niem. ''Jadden'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[ | + | ''' Gady''' ( niem. ''Jadden'') – [[Wieś sołecka|wieś sołecka]] w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]],w [[Dywity (gmina wiejska)|gminie Dywity]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. |
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 301 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Rajmund Antosiak]]<ref>http://bip.warmia.mazury.pl/dywity_gmina_wiejska/170/299/Solectwa/ [data dostępu: 4.12.2013]</ref>. | Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 301 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Rajmund Antosiak]]<ref>http://bip.warmia.mazury.pl/dywity_gmina_wiejska/170/299/Solectwa/ [data dostępu: 4.12.2013]</ref>. | ||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś początkowo nosiła nazwę ''Hoenveltcz''. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. Akt lokacyjny został wystawiony przez biskupa [[Jan Stryprock| Jana Stryprocka]]. Nadanie na [[ | + | Wieś początkowo nosiła nazwę ''Hoenveltcz''. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. Akt lokacyjny został wystawiony przez biskupa [[Jan Stryprock| Jana Stryprocka]]. Nadanie na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] obejmowało obszar 44 łanów. Wieś uległa zniszczeniu w czasie [[Wojny polsko-krzyżackie|wojny polsko-krzyżackiej]] w latach 1519-1521. Miejscowość została odbudowana pod koniec XVI wieku. W XVIII wieku Gady były zamieszkane wyłącznie przez Polaków. W 1789 roku miejscowość była [[Wieś królewska| wsią królewską]]. W XIX wieku stała się ważnym ośrodkiem handlu smołą i płótnem na terenie [[Warmia| Warmii]]. W 1825 roku istniała we wsi szkoła elementarna, do której uczęszczało 58 dzieci. W 1891 roku powstała biblioteczka [[Towarzystwo Czytelni Ludowych| Towarzystwa Czytelni Ludowych]]. W 1910 roku Gady jako gmina wiejska była zamieszkana przez 420 osób (234 Polaków, 186 Niemców). W latach 1920-1926 w Gadach działało Towarzystwo Ludowe oraz polska biblioteka. W okresie międzywojennym we wsi istniało również koło [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]. W latach 30. XX wieku w Gadach założono pocztę, która funkcjonowała do zakończenia [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]]. |
| − | W | + | W okresie międzywojennym w miejscowości działała polska biblioteka oraz [[Koło Związku Polaków w Niemczech w Gadach|Koło Związku Polaków w Niemczech]]. Wskutek działań wojennych w roku 1945 Gady zostały częściowo zniszczone.W 1992 roku zamknięta została miejscowa szkoła.W miejscowości działa sklep spożywczy i przystanek autobusowy, obok którego ułożono kamień z tablicą upamiętniającą jubileusz 640-lecia Gadów, który przypadł na 2009 rok. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 84: | Linia 84: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | |
| − | + | [[Kategoria: Dywity (gmina wiejska)]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Wersja z 11:38, 1 lip 2014
| Gady | |
| | |
 Gady. Neogotycka kapliczka z 1931 roku
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Dywity |
| Liczba ludności (2010) | 301 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gady | |
| Położenie na mapie Polski  Gady | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gady ( niem. Jadden) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim,w gminie Dywity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 301 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Rajmund Antosiak[1].
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Gmina Dywity jest leży na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości ok. 13 km na północ od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
Wieś początkowo nosiła nazwę Hoenveltcz. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. Akt lokacyjny został wystawiony przez biskupa Jana Stryprocka. Nadanie na prawie chełmińskim obejmowało obszar 44 łanów. Wieś uległa zniszczeniu w czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. Miejscowość została odbudowana pod koniec XVI wieku. W XVIII wieku Gady były zamieszkane wyłącznie przez Polaków. W 1789 roku miejscowość była wsią królewską. W XIX wieku stała się ważnym ośrodkiem handlu smołą i płótnem na terenie Warmii. W 1825 roku istniała we wsi szkoła elementarna, do której uczęszczało 58 dzieci. W 1891 roku powstała biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1910 roku Gady jako gmina wiejska była zamieszkana przez 420 osób (234 Polaków, 186 Niemców). W latach 1920-1926 w Gadach działało Towarzystwo Ludowe oraz polska biblioteka. W okresie międzywojennym we wsi istniało również koło Związku Polaków w Niemczech. W latach 30. XX wieku w Gadach założono pocztę, która funkcjonowała do zakończenia II wojny światowej.
W okresie międzywojennym w miejscowości działała polska biblioteka oraz Koło Związku Polaków w Niemczech. Wskutek działań wojennych w roku 1945 Gady zostały częściowo zniszczone.W 1992 roku zamknięta została miejscowa szkoła.W miejscowości działa sklep spożywczy i przystanek autobusowy, obok którego ułożono kamień z tablicą upamiętniającą jubileusz 640-lecia Gadów, który przypadł na 2009 rok.
Ludzie związani z miejscowością
- Hieronim Poetsch (1856-1932) - urodzony w Gadach ksiądz katolicki, działacz warmiński, współpracownik Gazety Olsztyńskiej; mąż zaufania Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego.
Kultura
Od 2005 roku w miejscowości działa Stowarzyszenie ''Nasze Gady'', skupiające się na odkrywaniu i promowaniu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego regionu. W związku z działalnością statutową Stowarzyszenie wydaje publikacje poświęcone historii i kulturze regionu. Organizuje również cyklicznie m.in. Festyn Archeologiczny. W Gadach działa również filia Gminnego Ośrodka Kultury w Dywitach - Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych.
Turystyka
- We wsi działają dwa gospodarstwa agroturystyczne, w miejscowości istnieje również możliwość przejścia z przewodnikiem Szlakiem Średniowiecznej Granicy
- Zielony szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Dywity-Różnowo-Sętal-Gady-Dywity
Zabytki
- Zachowane przykłady zabudowy z czerwonej cegły z przełomu XIX i XX wieku.
- Kapliczka warmińska przy wjeździe do wsi od strony Słupów, z rzeźbą św. Józefa, krucyfiksem i chorągiewką z datą 1929.
- Kapliczka przydrożna zlokalizowana za wsią przy drodze powiatowej do Olsztyna. Została wybudowana w 1931 roku.
- Zabytkowy dzwon znajdujący się na terenie prywatnej posesji. Dzwon z datą 1815 został ufundowany przez mieszkańców wsi jako wotum błagalne podczas panującej wówczas zarazy bydła.
- Kamienie graniczne, ułożone wzdłuż widocznego po dziś dzień rowu granicznego, oddzielającego Gady, Tęguty i Barczewko.
- Stary krzyż drewniany zlokalizowany przy drodze z Gadów do Barczewka.
Bibliografia
- Gady: nasza mała ojczyzna 1369-2009, red. Teresa Kosińska,Gady 2009.
- Jadwiszczak Andrzej S., Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Ługwałd, Spręcowo, Sętal, Nowe Włóki, Plutki, Gradki, Tuławki, Gady, Frączki, Studzianka, Derc, Barczewko, Maruny, Gady 2011.
- Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu:12.12.2013]
- Genealogy.net [data dostępu:12.12.2013]
- Dom Warmiński [data dostępu:12.12.2013]
- Nasze Gady [data dostępu:12.12.2013]
- Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych [data dostępu:12.12.2013]
- Wikipedia: Gady [data dostępu:12.12.2013]
Przypisy
- ↑ http://bip.warmia.mazury.pl/dywity_gmina_wiejska/170/299/Solectwa/ [data dostępu: 4.12.2013]
