Bartoszyce

Gmina Bartoszyce
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Rodzaj gminy	miejska
Powierzchnia	11 km²
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	24602 2237 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NBA
TERYT	2801011
Urząd gminy ul. Bohaterów Monte Cassino 1 11-200 Bartoszyce
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Bartoszyce (dawniej Barsztyn, niem. Bartenstein, lit. Barštynas) – miasto i gmina położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie bartoszyckim. Siedziba gminy Bartoszyce.

Gmina miejska Bartoszyce leży na Nizinie Sępopolskiej w dolinie rzeki Łyny, w historycznej krainie Barcji. Bartoszyce to miasto o wielowiekowej historii i tradycji, łączące w sobie wpływy polskie, niemieckie i wschodnie. Dzisiaj jest ważnym węzłem komunikacyjnym oraz ośrodkiem administracyjnym, usługowym i kulturalnym województwa. Miasto jest siedzibą powiatu bartoszyckiego.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Piotr Petrykowski.

Brama Lidzbarska w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: Wikipedia

Kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach. Źródło: www.bartoszyce.bil-wm.pl

Cerkiew św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach. Źródło: www.bartoszyce.pl

Położenie i lokalizacja

Pod względem fizjograficznym cały teren miasta i gminy miejskiej Bartoszyce leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie Niziny Staropruskiej, mezoregionie Niziny Sępopolskiej. Nizina ta stanowi rozległą nieckę, która wznosi się na obrzeżu do 80–100 m n.p.m. i obniża ku środkowi do 40–50 m n.p.m. Mezoregion jest pozostałością po rozległym jeziorze zastoiskowym, który utworzył się przed cofającym się ostatnim zlodowaceniem plejstoceńskim. Na obszarze Niziny Sępopolskiej przeważa krajobraz równinny, który urozmaicają doliny rzeczne i niewielkie spadki terenu.

Miasto położone jest w następującej odległości od ważnych ośrodków w regionie:

• Olsztyn – 72 km
• Gdańsk – 173 km
• Warszawa – 286 km
• Kaliningrad – 60 km
• granica z Rosją – 17 km

Powierzchnia gminy

Gmina miejska Bartoszyce zajmuje powierzchnię 11 km², w tym:

• lasy: 5,3% (58,7 ha)
• wody: 2,5% (28 ha)
• użytki rolne: 28,2% (310 ha)

Gmina stanowi 0,84% powierzchni powiatu bartoszyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	24602	100	12945	52,62	11657	47,38
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	2237		1177		1060

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiło -135 osób,co stanowi 34% migracji ludności w powiecie oraz 5,21% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych Prus Wschodnich po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego, z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego utworzono powiat bartoszycki z siedzibą w Bartoszycach, który na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stał się częścią województwa olsztyńskiego.

Po podziale ziem powiatu bartoszyckiego na gminy miasto Bartoszyce stało się siedzibą gminy miejskiej Bartoszyce oraz dawnej gminy wiejskiej Dąbrowa.

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, istniejące od 1954 roku w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Na czele administracji powiatu, miasta lub gmin stanęli naczelnicy. Wiele jednostek administracyjnych połączono, a organem wykonawczym były urzędy miast lub gmin. W Bartoszycach powołano Urząd Miasta, niezależnie funkcjonował tam również Urząd Gminy w Bartoszycach.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat bartoszycki. Urząd Miasta Bartoszyce oraz znajdujący się w Bartoszycach Urząd Gminy zostały bezpośrednio podporządkowane Urzędowi Wojewódzkiemu w Olsztynie. Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę miejską Bartoszyce w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.

Gmina miejska Bartoszyce graniczy ze wszystkich stron z gminą wiejską Bartoszyce.

Gospodarka

Położenie Bartoszyc na głównym szlaku komunikacyjnym – drodze krajowej nr 51 biegnącej w kierunku przejścia granicznego w Bezledach, do Kaliningradu i dalej na Litwę, Łotwę, Estonię oraz kraje skandynawskie – warunkuje profil gospodarczy miasta. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w Bartoszycach wynosiła w 2012 roku 2211. 98 z nich to podmioty należące do sektora publicznego, pozostałe 2113 stanowią sektor prywatny.

Najwięcej podmiotów gospodarczych działa w branży usług, następnie w przemyśle i budownictwie. Największymi zakładami produkcyjnymi w mieście są przedsiębiorstwa z branży meblowej, drzewiarskiej i odzieżowej. Pod względem liczby zatrudnionych osób do największych zakładów należą: "Mazur-Look International" Sp. z o.o. w Bartoszycach w upadłości likwidacyjnej (produkcja mebli tapicerowanych), FM Bravo Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Bartoszycach (produkcja mebli), PAGED Sklejka S.A., Zakład Drzewny w Bartoszycach (produkcja surowca do produkcji sklejek), PPH El-Corn Sp. z o.o. w Bartoszycach (2 elewatory zbożowe), Stalmot S.A. Zakład nr 2 w Bartoszycach (produkcja okuć meblowych), Przedsiębiorstwo Produkcyjne Infinity Group Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja odzieży), Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "Morena" Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja odzieży), WM Glass Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja szkła meblowego), "Bartko" sp. z o.o. (gospodarka odpadami), COWIK Sp. z o.o. (usługi komunalne), Bart-Druk sp. z o.o. (produkcja opakowań, drukarnia), Zakłady Mięsne "Pek-Bart" Sp. z o.o (przetwórstwo mięsne).

Na terenie miasta i tuż przy jego granicach znajdują się tereny przeznaczone na inwestycje w ramach Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Dodatkowo Urząd Miasta w Bartoszycach udostępnił inwestorom Bank Terenów Inwestycyjnych. Ma to na celu ułatwienie inwestorom dostępu do oferty inwestycyjnej w mieście. W katalogu można znaleźć oferty inwestycyjne zawierające dane o terenie, zabudowie, lokalizacji, własności, przeznaczeniu oraz możliwościach wykupu bądź dzierżawy terenów i obiektów przeznaczonych pod różnego rodzaju działalność gospodarczą.

Bartoszyce rozwijają dynamicznie współpracę i wymianę doświadczeń w działalności edukacyjnej, społecznej oraz gospodarczej z miastami partnerskimi: Bagrationowskiem i Pionierskiem w obwodzie kaliningradzkim, Nienburgiem w Niemczech (Dolna Saksonia), Emmabodą w Szwecji, Vareną na Litwie, Bereznem na Ukrainie oraz Mławą w województwie mazowieckim. Współpracę pomiędzy gminami regionu promuje mający tu swoją siedzibę Związek Gmin "EKOWOD".

W latach 2007, 2008, 2010 Bartoszyce uzyskały tytuł Gminy Fair Play, który jest przyznawany gminom za wysoką jakość obsługi inwestycji.

Rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli w gospodarce gminy miejskiej Bartoszyce. Część gruntów rolnych zagospodarowana jest w formie ogrodów działkowych.

Turystyka nie odgrywa w gminie miejskiej Bartoszyce pierwszoplanowej roli, ma charakter głównie lokalny, rzadziej regionalny. Jednak liczne zabytki architektury i atrakcje krajoznawcze na terenie gminy miejskiej Bartoszyce, duża liczba organizowanych imprez kulturalnych, sportowych oraz zwiększająca się z roku na rok liczba przybywających do miasta turystów i rosnąca baza noclegowa świadczą o dużych możliwościach rozwoju turystyki w Bartoszycach. Sprzyjać temu ma również opracowana przez miasto "Strategia rozwoju turystyki transgranicznej miasta Bartoszyce na lata 2009-2014".

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiła 2116 osób, co stanowi 32,11% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,7% ludności (według Banku Danych Lokalnych GUS).

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy miejskiej został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Bartoszycki Dom Kultury
• Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach
• Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Międzynarodowe Dni Regionu Bartoszyce
• Kaziuki Wilniuki w Bartoszycach
• Bartoszycki Jarmark Rękodzieła
• Wojewódzki Przegląd Teatrów Młodzieżowych "Bakcyl"
• Przegląd Dziecięcych Zespołów Wokalnych "Muzyczna Karuzela"
• Międzynarodowy Plener Malarski "Teraz Bartoszyckie Plenery"

Ludzie związani z gminą

• bł. ks. Jerzy Popiełuszko – błogosławiony Kościoła katolickiego, męczennik, kapelan NSZZ Solidarność; w Bartoszycach w latach 1966–1968 odbywał służbę wojskową
• Jan Brzeszczyński – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor
• Jerzy Józef Korkozowicz – pisarz, polonista, pedagog
• Andrzej Wakar – historyk, publicysta, działacz społeczny, edytor (pseud.: Antoni Rawka)
• Anna Jędryka – nauczycielka plastyki, malarka, grafik
• Arkadiusz Monkiewicz – poeta związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc (pseud.: Monki)
• Piotr Monkiewicz – poeta, publicysta, animator kultury, związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc
• Barbara Imianowska-Bruzgul – poetka, nauczycielka
• Celina Wiszniewska – nauczycielka, działaczka kulturalno-oświatowa, poetka, krytyk literacki (pseud.: Martyna Wrzos).
• Edward Makasewicz – muzyk ludowy, cymbalista
• Ewa Bucała – malarka, poetka, nauczycielka
• Halina Uglik – dziennikarka, poetka związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
• Jan Gołąbek – malarz amator, związany ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
• Jan Orlicki – bartoszycki poeta, satyryk, rysownik.
• Jerzy Mrozek – malarz amator, mieszka i tworzy w Bartoszycach
• Jerzy Sałata – poeta, współzałożyciel Grupy Literackiej "Barcja"
• Jerzy Soczyński – malarz-amator
• Jerzy Żukowski – malarz-amator, mieszka i pracuje w Bartoszycach
• Joachim Orienter – grafik, pedagog
• Justyna Ławrynkiewicz – poetka i animatorka kultury związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
• Józef Jacek Rojek – poeta, prozaik, eseista, malarz i rysownik (pseud.: Jacek Mróz., J. J. Mróz)
• Krystyna Wendorff – bibliotekarka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
• Leonard Turkowski – poeta, prozaik, publicysta, pedagog (pseud. i krypt.: Nadir, Osa, Turek z Bartoszyc, Turkay, tur, L. Tur.)
• Lucyna Płoska – nauczycielka, artysta plastyk, malarka
• Maria Burdyniewicz – malarka, obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie
• Maria Marczak – nauczycielka, animatorka kultury, poetka, związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
• Robert Koniuszy – autor wierszy i opowiadań, animator kultury
• Romuald Moszoro – poeta, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja"
• Ryszard Kozłowski – bartoszycki poeta, muzyk, dziennikarz
• Stanisław Lewicki – malarz-amator, fotografik
• Teresa Barszcz – poetka, autorka opowiadań
• Teresa Bratek – poetka, nauczycielka, współzałożycielka Grupy Literackiej "Barcja"
• Teresa Kozłowska – nauczycielka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
• Zenon Burdyniewicz – artysta malarz, przez wiele lat mieszkał i pracował w Bartoszycach. Obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie
• Zygmunt Kornowski – poeta, zbieracz legend, zecer, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja"
• Zbigniew Lubiejewski – urodzony w Bartoszycach siatkarz, złoty medalista olimpijski, działacz sportowy
• Tomasz Radziewicz – urodzony w Bartoszycach rzeźbiarz, rysownik, autor pomników Józefa Piłsudskiego w Gdańsku Wrzeszczu (2006), Jana Pawła II w Przemyślu (2007), Remusa w Kościerzynie, Kazimierza Deyny przed stadionem Legii w Warszawie (2012), fontanny Neptuna na dziedzińcu Kwartału Kamienic w Gdańsku (2012)
• Tomasz Szymuś – urodzony w Bartoszycach muzyk, kompozytor, aranżer i dyrygent

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Bartoszyce posiadają 76 zabytków, które są prawnie chronione i wpisane do krajowego rejestru zabytków nieruchomych oraz 3 zabytki archeologiczne. Do najcenniejszych należą:

• stare miasto w Bartoszycach z XIV wieku o doskonale zachowanym układzie urbanistycznym, rynek wraz z szachownicą przylegających ulic, mieszczańskimi kamienicami, murami obronnymi
• Brama Lidzbarska w Bartoszycach wzniesiona w drugiej połowie XV wieku, doskonale zachowany fragment miejskich murów obronnych
• kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach wraz z plebanią
• kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach
• kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach
• cerkiew greckokatolicka św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach z XIX wieku, wcześniej mieściła się w nim remiza strażacka
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Bartoszycach, bardzo dobrze zachowany i wielokrotnie odrestaurowywany cmentarz niemiecki
• cmentarz ewangelicko-augsburski w Bartoszycach (obecnie cmentarz komunalny)
• pozostałości miejskich murów obronnych z XIV wieku – zabytek archeologiczny
• kamienne baby pruskie w Bartoszycach popularnie nazywane "Bartkami" lub imionami Bartek i Gustebalda
• spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku (przy ul. gen. Józefa Bema oraz ul. Pawła Strzeleckiego)
• budynek dawnego Browaru (przy ul. Mikołaja Kopernika)

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Park Elżbiety usytuowany u podnóża Góry Zamkowej, ze stawem w kształcie serca oraz ciągiem spacerowym wzdłuż Łyny
• spływy kajakowe rzeką Łyną

W 2012 r. została oddana do użytku nowa przystań kajakowa sfinansowana z projektu "Kajakiem po Warmii" zrealizowanego przez Stowarzyszenie "Dom Warmiński" i władze powiatowe. Charakterystyczną cechą rzeki Łyny jest na tym terenie zjawisko meandrowania, które powstaje w wyniku erozji bocznej, dzięki czemu tworzą się w krajobrazie stromo opadające brzegi, tzw. "skałki", jak np. w okolicach Perkujek.

• trasa rowerowa: Bartoszyce – Sępopol – Judyty – Szczurkowo – Ostre Bardo – Stopki – Bartoszyce
• Mistrzostwa Polski Północno-Wschodniej Pływadeł organizowane przez Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę

Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej (ul. Boh. Warszawy 96, 11-200 Bartoszyce) oraz na stronie internetowej gci.bartoszyce.pl. Cenne informacje mozna równiez znaleźć na stronie Bazy Informacji Lokalnej Bartoszyc bartoszyce.bil-wm.pl

Szkolnictwo

Gmina miejska Bartoszyce jest lokalnym ośrodkiem edukacyjnym z szeroko rozwiniętą ofertą edukacyjną na każdym poziomie nauczania:

• 4 przedszkola publiczne - Integracyjne Przedszkole Publiczne nr 4 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 2 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 6 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 9 w Bartoszycach
• Przedszkole Niepubliczne "Stokrotka" w Bartoszycach
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Bartoszycach
• Zespół Szkół nr 1 w Bartoszycach - Szkoła Podstawowa nr 1 im. Romualda Traugutta w Bartoszycach z oddziałami integracyjnymi, Gimnazjum nr 1 w Bartoszycach z oddziałami integracyjnymi
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Bartoszycach
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. I Pułku Artylerii Lekkiej w Bartoszycach
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kawalerów Maltańskichw Bartoszycach – Szkoła Podstawowa nr 6 w SOSW, Gimnazjum Specjalne w SOSW, Zasadnicza Szkoła Zawodowa w SOSW, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w SOSW, Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w SOSW
• Szkoła Podstawowa nr 7 im. Józefa Wybickiego w Bartoszycach
• Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach - Szkoła Podstawowa nr 8 im. Łesi Ukrainki z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach, Gimnazjum nr 3 z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach
• Gimnazjum nr 2 im. gen. Józefa Bema w Bartoszycach
• Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach

W Bartoszycach istnieją również:

• Niepubliczne Gimnazjum dla Dorosłych w Bartoszycach
• Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach
• Niepubliczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach
• Niepubliczne Policealne Studium Zawodowe dla Dorosłych w Bartoszycach
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr I w Bartoszycach
• Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr 1 w Bartoszycach

W latach 1948–1970 działało tu także Państwowe Liceum Pedagogiczne.

Religia

• Parafia pw. św. Brata Alberta
• Parafia pw. św. Brunona z Kwerfurtu
• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów

Sport

W Bartoszycach istnieją następujące kluby sportowe:

• MBKS Victoria Bartoszyce
• Uczniowski Klub Sportowy Jedynka przy Zespole Szkół Nr 1 w Bartoszycach
• Uczniowski Klub Sportowy Olimpia w Bartoszycach
• Uczniowski Klub Sportowy Olimp w Bartoszycach
• Uczniowski Klub Sportowy Przyjaźń w Bartoszycach
• Klub Kolarstwa Górskiego MTB Peletonik w Bartoszycach
• Klub Żeglarski Bartek w Baroszycach
• Klub Sportowy Kyokushin Karate w Bartoszycach
• Klub Szachowy Budowlani w Bartoszycach

Inne organizacje i instytucje

• Socjalna Stacja Joannitów w Bartoszycach - celem działalności stacji jest pomoc ludziom najbardziej potrzebującym w całym powiecie bartoszyckim
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic
• Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych "Jaworyna"
• Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych "Inicjatywa"
• Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę
• Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "Warmiacy"
• Bartoszycka Grupa Literacka "Barcja" – grupa powstała początkowo pod nazwą Bartoszycka Grupa Literacka w 1983 roku. W 1984 nazwę zmieniono na obecną.
• Mietek Folk – bartoszycki zespół folkowo–szantowy
• Hidden Scars – bartoszycki zespół hardcore metalowy

Obszary chronione i pomniki przyrody

Tereny chronione na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce zajmują 41,423 ha (3,76%). Obszar chronionego krajobrazu wyznaczono w dolinie głównego cieku wodnego:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (powierzchnia ogółem 16 429,9 ha, na terenie miasta 41,423 ha)

Na terenie gminy miejskiej Bartoszyce występują w części wschodniej miasta obszary chronione w ramach sieci Natura 2000. Miasto graniczy również z obszarem specjalnej ochrony ptaków Ostoją Warmińską.

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejskiej Bartoszyce znajduje się 1 pomnik przyrody (ożywionej). Ochroną objęto okaz jesiona wyniosłego o obwodzie 355 cm i wysokości 30 m, znajdujący się w ogrodzie przy ul. Kętrzyńskiej 18.

Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej w miastach i na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Parki, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej i ulicznej zajmują na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce powierzchnię ponad 78 ha.

Bibliografia

Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1961, nr 50, poz. 271, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1961 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów w województwie olsztyńskim, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 2013, poz. 869, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy, rcl.gov.pl
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Bank Danych Lokalnych GUS [13.02.2014]
Baza informacji lokalnej miasta Bartoszyce [13.02.2014]
BIP Urzędu Miasta Bartoszyce [13.02.2014]
stat.gov.pl GUS [13.02.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [13.02.2014]
MBKS Victoria Bartoszyce [13.02.2014]
mietekfolk.pl [13.02.2014]
Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków, nid.pl [13.02.2014]
Urząd Miasta Bartoszyce bartoszyce.pl
UStat w Olsztynie stat.gov.pl [13.02.2014]
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmińsko-mazurskiego, visacom.pl [13.02.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych według województw, Kuratorium Oświaty w Olsztynie [13.02.2014]