Grunwald: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia:) |
|||
| (Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 8 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Grunwald | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Grunwaldu |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Grunwald''' (lit. ''Griunvaldas'', hist. ''Žalgiris'', niem. ''Grünfelde'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]], w [[Grunwald (gmina wiejska)|gminie Grunwald]]. Siedzibą gminy Grunwald jest [[Gierzwałd]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 423 mieszkańców. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje [[Rydygier Kupisz]]<ref> [http://www.gminagrunwald.pl/Serwis Internetowy Gminy Grunwald] </ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | [[Plik: Inscenizacja bitwy grunwaldzkiej w 2010 roku.jpg|right|290px|thumb| Inscenizacja bitwy grunwaldzkiej w 2010 roku. Fot. Arkadiusz Rutkowski. Źródło: [http://www.grunwald1410.pl/index.php?cat=7&gal=294 www.grunwald1410.pl] [08.07.2014] ]] | |
| − | + | == Położenie == | |
| + | Wieś położona jest na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]], na obszarze [[Garb Lubawski|Garbu Lubawskiego]], wśród wzgórz o wysokości do 230 m n.p.m., 19 km na południowy zachód od [[Olsztynek|Olsztynka]], w odległości 27 km na południe od [[Ostróda|Ostródy]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Wieś wymieniana jest w dokumentach z początku XV wieku jako dobra rycerskie. W XVI wieku majątek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1619 roku dobra rycerskie w Grunwaldzie, [[Samin|Saminie]], [[Rychnowo|Rychnowie]] i [[Lutki|Lutkach]] posiadali trzej bracia Finckowie. Majątek był własnością rodu [[Rodzina Finck von Finckenstein| Finck von Finckenstein]] do połowy XIX wieku. W 1831 roku majątek Grunwald trafił w dzierżawę do [[Jakub Wittkowski|Jakuba Wittkowskiego]], który wkrótce wykupił dobra na własność. W latach 20. XX wieku majątek należał do Skarbu Państwa i był oddawany w dzierżawę. Do dzisiejszych czasów zachował się [[Dwór w Grunwaldzie |dwór]] pochodzący z końca XIX wieku oraz [[Cmentarz rodowy w Grunwaldzie|cmentarz rodowy]] położony w przylegającym do dworu parku . | |
| − | + | ||
| + | W dniach 26 sierpnia – 30 września 1914 miała miejsce [[II bitwa pod Grunwaldem]], znana jako [[Bitwa pod Tannenbergiem|Bitwa pod Tannenbergiem]] ([[Stębark]], niem. ''Tannenberg'') – starcie w ramach operacji wschodniopruskiej między siłami rosyjsko–niemieckimi. Bitwa zakończyła się całkowitym zwycięstwem Niemców, którzy stracili w niej około 20 tys. żołnierzy. Straty rosyjskie to 30 tys. zabitych i 95 tys. wziętych do niewoli. Do obozów w głębi Niemiec pociągi wywoziły jeńców przez cały tydzień. Władze niemieckie nadały zwycięstwu niesłychany rozgłos, przedstawiając je jako rewanż za porażkę poniesioną na polach grunwaldzkich 504 lata wcześniej. | ||
| + | |||
| + | 15 lipca 1960 roku zostało otwarte [[lkwim: Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku| | ||
| + | Muzeum Grunwaldzkie]], a w 550 rocznicę zwycięstwa wzniesiony został [[lkwim:Pomnik Grunwaldzki |zespół pomnikowy]]. W związku z podjętymi inicjatywami zorganizowano pierwsze [[lkwim:Obchody Jubileuszu Bitwy pod Grunwaldem|Obchody Jubileuszu Bitwy pod Grunwaldem]]. | ||
| + | Obecnie co roku w okolicach 15 lipca obchodzone są [[lkwim:Dni Grunwaldu|Dni Grunwaldu]], których najważniejszą część stanowi inscenizacja historycznej bitwy w wykonaniu licznych bractw rycerskich z Polski i zagranicy. Z okazji obchodów rocznicy zwycięskiej bitwy wydano [[lkwim:Pamiątkowy Medal Grunwaldzki | Pamiątkowy Medal Grunwaldzki]]. | ||
| + | |||
| + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | ||
| + | |||
| + | *1861 r. – 146 osób | ||
| + | |||
| + | *1880 r. – 206 osób | ||
| + | |||
| + | *1895 r. – 240 osób | ||
| − | + | *1925 r. – 271 osób | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1939 r. – 241 osób | |
| − | |||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | W miejscowości organizowany był [[lkwim:Plener Grunwaldzki „Grunwald Art”| | + | W miejscowości organizowany był międzynarodowy projekt artystyczny [[lkwim:Plener Grunwaldzki „Grunwald Art” |Plener Grunwaldzki ''Grunwald–Art'']], a w latach 80. XX wieku [[lkwim:Międzynarodowy Plener Malarski „Grunwald”|Międzynarodowy Plener Malarski „Grunwald”]]. Wydarzenie to utrwalono w filmie dokumentalnym pt.: [[lkwim:Galeria Grunwaldzka| Galeria Grunwaldzka]]. W Stębarku zlokalizowane jest Muzeum Grunwaldzkie. Od 2001 roku działa [[lkwim:Fundacja Grunwald|Fundacja Grunwald]], która powstała z inicjatywy Rady Gminy Grunwald. Fundusze finansowe gromadzone przez Fundację corocznie zostają wykorzystane na organizację uroczystości związanych z rocznicą bitwy grunwaldzkiej. W Grunwaldzie odbywa się cyklicznie [[Zlot Grunwaldzki]]<ref>[http://zlot.grunwald.zhp.pl/ Zlot Grunwaldzki] [20.09.2013]</ref> – największa impreza harcerska, organizowana w połowie lipca na polach grunwaldzkich. Oprócz harcerzy z Polski biorą w niej udział skauci z Litwy, Łotwy, Estonii, Irlandii, Ukrainy, Białorusi, Węgier i Stanów Zjednoczonych. Wydarzeniu towarzyszy [[Rajd Grunwaldzki]]<ref>[http://rajdgrunwaldzki.zhp.pl/ O rajdzie] [20.09.2013]</ref> – przedsięwzięcie turystyczno-edukacyjne zainicjowane w 2009 roku. |
| − | < | ||
| − | [[ | ||
| − | + | W miejscowości organizowany jest także [[Przegląd Zespołów Folklorystycznych w Grunwaldzie |Przegląd Zespołów Folklorystycznych]]. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | ==Turystyka== | ||
| + | *[[Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald – Bądzyn|czerwony szlak pieszy grunwaldzki]]: Grunwald – [[Leszcz]] – [[Uzdowo]] – [[Myślęta]] – [[Turza Wielka]] – [[Prioma]] – [[Płośnica]] – [[Turza Mała]] – [[Jeleń]] – [[Lidzbark]] – [[Bądzyn]] (o łącznej długości 98 km) | ||
| + | *[[Szlak pieszy Grunwald – Olsztynek|zielony szlak pieszy grunwaldzki]]: Grunwald pole bitwy – Stębark – [[Królikowo]] – [[Olsztynek]] dworzec PKP (o łącznej długości 20 km) | ||
| + | *[[Szlak Grunwaldzki: Waplewo – Samborowo|niebieski szlak pieszy grunwaldzki]]: [[Waplewo (gmina Olsztynek)|Waplewo]] dworzec PKP – [[Sitno]] – [[Ulonowo]] – Grunwald pole bitwy – Samin – [[Marcinkowo (gmina Grunwald) |Marcinkowo]] – [[Dylewo]] – Jezioro Francuskie (rezerwat) – [[Pietrzwałd]] – [[Naprom]] – [[Samborowo]] dworzec PKP | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | * | + | *w odległości 2 km na południowy wschód od wsi historyczne pole bitwy (połączone wojska polsko–litewsko–ruskie pod ogólnym dowództwem Władysława Jagiełły odniosły zwycięstwo 15 lipca 1410 r. nad wojskami krzyżackimi dowodzonymi przez [[Ulrich von Jungingen|Ulricha von Jungingena]]) |
| − | * | + | *mury fundamentów kaplicy z 1411 roku na pobojowisku grunwaldzkim, odsłonięte w trakcie badań w latach 1959–1960 |
| − | + | *pozostałości [[Pomnik Grunwaldzki w Krakowie|pomnika]] zburzonego przez hitlerowców w 1939 | |
| − | * | + | *[[Zespół folwarczny w Grunwaldzie|zespół folwarczny]] |
| − | *[[Zespół folwarczny w Grunwaldzie| | + | *pozostałości [[Park dworski w Grunwaldzie|parku dworskiego]] |
| − | * | + | *zachowany dwór z XIX wieku |
| − | * | + | *[[Kopiec Jagiełły]] usypany przez harcerzy w 1959 roku |
| − | *[[Kopiec Jagiełły]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | === | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | + | *[[lkwim:Alicja Czerniawska | Alicja Czerniawska]] (ur. 1955) – bibliotekarka, animatorka kultury, przewodnik turystyczny | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Multimedia== | ||
| + | {{#ev:youtube|4a8JiP6LqZo|500|left|}} | ||
| + | Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa] | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 1-2, Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | Bałdowski Jan, ''Grunwald i okolice - przewodnik turystyczny'', Warszawa 1986.<br/> | ||
| + | Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br/> | ||
| + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.<br/> | ||
| + | ''Grunwald: przewodnik historyczny a w nim historia prawdziwa zmagań Królestwa Polskiego z Krzyżakami...'', red. Jan Gancewski, Olsztyn 2010.<br/> | ||
| + | Leśniowski Henryk, ''Tajemnice grunwaldzkiego pobojowiska'',Olsztyn 2010.<br/> | ||
| + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | ||
| + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | ||
| + | ''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte[10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.grunwald.info.pl/ Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Gierzwałdzie] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.gminagrunwald.pl/ Serwis Internetowy Gminy Grunwald] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.grunwald1410.pl/ Serwis poświęcony obchodom Dni Grunwaldu] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.mojemazury.pl/ Moje Mazury] [08.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 100: | Linia 110: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat ostródzki]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Grunwald (gmina wiejska)]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: Wsie gminne]] |
| − | + | [[Kategoria: 1401-1500]] | |
| − | [[Kategoria: | ||
| − | |||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 12:35, 20 lut 2018
| Grunwald | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | ostródzki |
| Gmina | Grunwald |
| Liczba ludności (2010) | 423 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-107 |
| Tablice rejestracyjne | NOS |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Grunwald | |
| Położenie na mapie Polski  Grunwald | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Grunwald (lit. Griunvaldas, hist. Žalgiris, niem. Grünfelde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. Siedzibą gminy Grunwald jest Gierzwałd. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 423 mieszkańców. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje Rydygier Kupisz[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Mazurach Zachodnich, na obszarze Garbu Lubawskiego, wśród wzgórz o wysokości do 230 m n.p.m., 19 km na południowy zachód od Olsztynka, w odległości 27 km na południe od Ostródy.
Dzieje miejscowości
Wieś wymieniana jest w dokumentach z początku XV wieku jako dobra rycerskie. W XVI wieku majątek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1619 roku dobra rycerskie w Grunwaldzie, Saminie, Rychnowie i Lutkach posiadali trzej bracia Finckowie. Majątek był własnością rodu Finck von Finckenstein do połowy XIX wieku. W 1831 roku majątek Grunwald trafił w dzierżawę do Jakuba Wittkowskiego, który wkrótce wykupił dobra na własność. W latach 20. XX wieku majątek należał do Skarbu Państwa i był oddawany w dzierżawę. Do dzisiejszych czasów zachował się dwór pochodzący z końca XIX wieku oraz cmentarz rodowy położony w przylegającym do dworu parku .
W dniach 26 sierpnia – 30 września 1914 miała miejsce II bitwa pod Grunwaldem, znana jako Bitwa pod Tannenbergiem (Stębark, niem. Tannenberg) – starcie w ramach operacji wschodniopruskiej między siłami rosyjsko–niemieckimi. Bitwa zakończyła się całkowitym zwycięstwem Niemców, którzy stracili w niej około 20 tys. żołnierzy. Straty rosyjskie to 30 tys. zabitych i 95 tys. wziętych do niewoli. Do obozów w głębi Niemiec pociągi wywoziły jeńców przez cały tydzień. Władze niemieckie nadały zwycięstwu niesłychany rozgłos, przedstawiając je jako rewanż za porażkę poniesioną na polach grunwaldzkich 504 lata wcześniej.
15 lipca 1960 roku zostało otwarte Muzeum Grunwaldzkie, a w 550 rocznicę zwycięstwa wzniesiony został zespół pomnikowy. W związku z podjętymi inicjatywami zorganizowano pierwsze Obchody Jubileuszu Bitwy pod Grunwaldem. Obecnie co roku w okolicach 15 lipca obchodzone są Dni Grunwaldu, których najważniejszą część stanowi inscenizacja historycznej bitwy w wykonaniu licznych bractw rycerskich z Polski i zagranicy. Z okazji obchodów rocznicy zwycięskiej bitwy wydano Pamiątkowy Medal Grunwaldzki.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1861 r. – 146 osób
- 1880 r. – 206 osób
- 1895 r. – 240 osób
- 1925 r. – 271 osób
- 1939 r. – 241 osób
Kultura
W miejscowości organizowany był międzynarodowy projekt artystyczny Plener Grunwaldzki Grunwald–Art, a w latach 80. XX wieku Międzynarodowy Plener Malarski „Grunwald”. Wydarzenie to utrwalono w filmie dokumentalnym pt.: Galeria Grunwaldzka. W Stębarku zlokalizowane jest Muzeum Grunwaldzkie. Od 2001 roku działa Fundacja Grunwald, która powstała z inicjatywy Rady Gminy Grunwald. Fundusze finansowe gromadzone przez Fundację corocznie zostają wykorzystane na organizację uroczystości związanych z rocznicą bitwy grunwaldzkiej. W Grunwaldzie odbywa się cyklicznie Zlot Grunwaldzki[2] – największa impreza harcerska, organizowana w połowie lipca na polach grunwaldzkich. Oprócz harcerzy z Polski biorą w niej udział skauci z Litwy, Łotwy, Estonii, Irlandii, Ukrainy, Białorusi, Węgier i Stanów Zjednoczonych. Wydarzeniu towarzyszy Rajd Grunwaldzki[3] – przedsięwzięcie turystyczno-edukacyjne zainicjowane w 2009 roku.
W miejscowości organizowany jest także Przegląd Zespołów Folklorystycznych.
Turystyka
- czerwony szlak pieszy grunwaldzki: Grunwald – Leszcz – Uzdowo – Myślęta – Turza Wielka – Prioma – Płośnica – Turza Mała – Jeleń – Lidzbark – Bądzyn (o łącznej długości 98 km)
- zielony szlak pieszy grunwaldzki: Grunwald pole bitwy – Stębark – Królikowo – Olsztynek dworzec PKP (o łącznej długości 20 km)
- niebieski szlak pieszy grunwaldzki: Waplewo dworzec PKP – Sitno – Ulonowo – Grunwald pole bitwy – Samin – Marcinkowo – Dylewo – Jezioro Francuskie (rezerwat) – Pietrzwałd – Naprom – Samborowo dworzec PKP
Zabytki
- w odległości 2 km na południowy wschód od wsi historyczne pole bitwy (połączone wojska polsko–litewsko–ruskie pod ogólnym dowództwem Władysława Jagiełły odniosły zwycięstwo 15 lipca 1410 r. nad wojskami krzyżackimi dowodzonymi przez Ulricha von Jungingena)
- mury fundamentów kaplicy z 1411 roku na pobojowisku grunwaldzkim, odsłonięte w trakcie badań w latach 1959–1960
- pozostałości pomnika zburzonego przez hitlerowców w 1939
- zespół folwarczny
- pozostałości parku dworskiego
- zachowany dwór z XIX wieku
- Kopiec Jagiełły usypany przez harcerzy w 1959 roku
Ludzie związani z miejscowością
- Alicja Czerniawska (ur. 1955) – bibliotekarka, animatorka kultury, przewodnik turystyczny
Multimedia
Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1-2, Olsztyn 2011.
Bałdowski Jan, Grunwald i okolice - przewodnik turystyczny, Warszawa 1986.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
Grunwald: przewodnik historyczny a w nim historia prawdziwa zmagań Królestwa Polskiego z Krzyżakami..., red. Jan Gancewski, Olsztyn 2010.
Leśniowski Henryk, Tajemnice grunwaldzkiego pobojowiska,Olsztyn 2010.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte[10.09.2013
Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Gierzwałdzie [10.09.2013]
Serwis Internetowy Gminy Grunwald [10.09.2013]
Serwis poświęcony obchodom Dni Grunwaldu [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Moje Mazury [08.07.2014]
Przypisy
- ↑ Internetowy Gminy Grunwald
- ↑ Zlot Grunwaldzki [20.09.2013]
- ↑ O rajdzie [20.09.2013]
