Świętajno (powiat szczycieński): Różnice pomiędzy wersjami

	Świętajno
	Herb Świętajna
	; Świętajno. Fot. Piotr Marynowski. CC-BY-SA-3.0.; Źródło: Wikimedia Commons, 12.11.2013
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Świętajno
Liczba ludności (2011)	6 138
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-140
Tablice rejestracyjne	NSZ
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Świętajno
	Położenie na mapie Polski ; Świętajno
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 12:05, 27 lis 2018

Świętajno (niem. Schwentainen, od 1938 r. Altkirchen) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.W 2010 r. liczyła 6 138 mieszkańców. Miejscowość jest siedzią gminy Świętajno. Aktualnie funkcję wójta pełni Alicja Kołakowska^[1].

Świętajno Kościół baptystów Fot. Mieczysław Kalski

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Położenie

Wieś położona jest 17 km na wschód od Szczytna, na skraju Puszczy Piskiej, 3 km na północ od drogi krajowej nr 53. Znajduje się tu stacja kolejowa na linii Olsztyn – Ełk.

Dzieje miejscowości

Zaczątkiem przyszłej wsi stały się smolarnie, dziegciarnia i buda potażowa. Nazwa wsi pochodzi od leżącego w pobliżu jeziora Świętajno. Wieś została założona w 1686 roku w ramach osadnictwa szkatułowego na 30 łanach i szybko stała się obok Rozogów głównym ośrodkiem rolniczym tej części powiatu szczycieńskiego. Świętajno było osadą targową – odbywały się tam cztery jarmarki i targi rocznie.

W połowie XIX wieku wieś obejmowała już 113 łanów. Poważnie ucierpiała podczas I wojny światowej; spłonęło wówczas 140 domów i ponad dwieście zabudowań gospodarczych, a także kościół wzniesiony niedługo przed wojną.

Miejscowość w okresie międzywojennym szybko się odbudowała. Między wojnami działały tu dwa młyny (parowy i elektryczny), tartak, 19 sklepów i ponad 30 zakładów rzemieślniczych. Wieś nabrała charakteru małego miasteczka. Przed wybuchem II wojny światowej Świętajno należało do największych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego.

Od września 1943 roku w Świętajnie znajdowali się internowani żołnierze włoscy (do końca 1944 roku zginęło około 20 jeńców), a także więźniarki z Francji.

W latach 1945-1948 w rejonie Świętajna, Rozogów i Lipowca działały grupy podziemia niepodległościowego – oddziały „Lasa” i „Łupaszki” .

W 1960 roku działał tu ośrodek zdrowia, gabinet dentystyczny i punkt położniczy.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

1782 r. – 87 gospodarstw

1818 r. – 670 osób, 114 gospodarstw

1939 r. – 1666 osób

Szkolnictwo

W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Świętajno jako miejscowość posiadającą szkołę. W XIX w. szkoła obejmowała dwie klasy. Po I wojnie światowej wzniesiono dla niej nowy budynek. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie już w czerwcu 1945 roku (Stanisław Pawlucy).

W miejscowości obecnie funkcjonuje zespół szkolno–przedszkolny oraz gimnazjum.

Kościoły

Kościół ewangelicki wybudowany został w 1908 roku, zniszczony w 1914 roku i odbudowany w latach 1918-1922. Obecnie jest to siedziba rzymskokatolickiej parafii pw. św. Andrzeja Boboli. Również w 1908 roku powstał kościół baptystów; był użytkowany do 1986 roku. Obecnie działa jako letni ośrodek kolonijny. Wieś – zbudowana na planie owalnicy – do dziś zachowała plac w centrum i kilka odchodzących od niego ulic.

Gospodarka

W miejscowości istnieją zakłady stolarskie, przedsiębiorstwa handlowo–usługowe, firmy budowlane oraz specjalizujące się w sprzedaży wyrobów z drewna. Najważniejsze sektory lokalnej gospodarki to budownictwo, transport drogowy, produkcja wyrobów drewnianych i turystyka.

Kultura

W Świętajnie działa Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Kultury, a także Chór „Pasjonata”^[2].

Turystyka

Przez miejscowość przebiega szlak rajdu konnego "Ewita" obejmującego następującą trasę: Sasek Mały – Szymanki – Ciemna Dąbrowa – Piecuchy – Wały – Gawrzyjałki – Wyżegi – Jerominy – Chochół – Świętajno – Marksoby – Orżyny – Jabłonka – Trelkowo – Kobylocha – Piece – Sawica – Witówko – Sasek

Zabytki

kościół rzymskokatolicki (dawniej ewangelicki) z 1918–1922 roku
kościół baptystów z 1908 roku, z czerwonej cegły, obejmuje również część mieszkalną; obecnie sezonowy ośrodek kolonijny
granitowy obelisk przy wjeździe do wsi – pozostałość pomnika upamiętniającego mieszkańców poległych podczas I wojny światowej
dawny cmentarz ewangelicki, za wsią
kilka przykładów budownictwa drewnianego; kilka interesujących murowanych budynków z początku XX wieku
budynek szkoły z lat 20. XX wieku

Ludzie związani z miejscowością

Jan Dopatka (1894–1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski
Adam Krzyśków (ur. 1960) – samorządowiec, wójt gminy Świętajno (1990–1998), polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej VI kadencji
Janusz Pabich (ur. 1970) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Świętajno (2006–2014)
August Reszka (1885–1957) – działacz plebiscytowy, współzałożyciel Mazurskiego Związku Ludowego; urodził się w Świętajnie
Marcin Zieliński (1694–1741) – pastor i wydawca polskich pieśni religijnych; urodził się w Świętajnie

Bibliografia

Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [23.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [23.08.2013]

Przypisy

↑ Strona Urzędu Gminy Świętajno [10.09.2013]
↑ Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Świętajnie [10.09.2013]

[1] Strona Urzędu Gminy Świętajno [10.09.2013]

[2] Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Świętajnie [10.09.2013]

[1]

[2]

@@ Linia 6: / Linia 6: @@
   |dopełniacz wsi        = Świętajna
   |zdjęcie               = swiet.jpg
-  |opis zdjęcia          = Świętajno. Fot. Piotr Marynowski. CC-BY-SA-3.0.<br>Źródło: [http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99tajno_%28powiat_szczycie%C5%84ski%29 Wikimedia Commons], 12.11.2013
+  |opis zdjęcia          = Świętajno. Fot. Piotr Marynowski. CC-BY-SA-3.0.<br>Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Świętajno_-_kościół_katolicki_(01).jpg Wikimedia Commons], 12.11.2013
   |rodzaj miejscowości   =wieś gminna
   |województwo           = warmińsko-mazurskie
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
   |www                   =
 }}<br/>
-''' Świętajno''' (niem. ''Schwentainen'', od 1938 r. ''Altkirchen'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].W 2010 r. liczyła 6 138 mieszkańców.  Miejscowość jest siedzią gminy Świętajno. Aktualnie funkcję wójta pełni [[Janusz Pabich]]<ref>[http://swietajno-ug.wwm.pl/ Strona Urzędu Gminy Świętajno] [10.09.2013]</ref>.
+''' Świętajno''' (niem. ''Schwentainen'', od 1938 r. ''Altkirchen'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].W 2010 r. liczyła 6 138 mieszkańców.  Miejscowość jest siedzią gminy Świętajno. Aktualnie funkcję wójta pełni [[Alicja Kołakowska]]<ref>[http://bip.swietajno-ug.wwm.pl/index.php?strona=dokument&podstrona=32 Strona Urzędu Gminy Świętajno] [10.09.2013]</ref>.
 <br/><br/>
-{{Galeria|Nazwa=Świętajno|wielkość=290|pozycja=right
+[[File: Świetajno Kościół baptystów.JPG|thumb|right|290px|Świętajno Kościół baptystów Fot. Mieczysław Kalski
-|File: Świetajno Kościół baptystów.JPG|Świętajno Kościół baptystów © Mieczysław Kalski
+]]
-}}
+[[image:śwt.jpg|thumb|right|290px|Źródło: Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]
 ==Położenie==
 Wieś położona jest 17 km na wschód od [[Szczytno|Szczytna]], na skraju [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]], 3 km na północ od drogi krajowej nr 53. Znajduje się tu stacja kolejowa na linii [[Olsztyn]] – [[Ełk]].
@@ Linia 39: / Linia 39: @@
 == Dzieje miejscowości ==
-Zaczątkiem przyszłej wsi stały się smolarnie, dziegciarnia i buda potażowa. Nazwa wsi pochodzi od leżącego w pobliżu jeziora [[Jezioro Świętajno|Świętajno]]. Wieś została założona w 1686 roku w ramach [[Osadnictwo szkatułowe|osadnictwa szkatułowego]] na 30 łanach i szybko stała się obok [[Rozogi| Rozogów]] głównym ośrodkiem rolniczym tej części powiatu szczycieńskiego. Świętajno było osadą targową – odbywały się tam cztery jarmarki i targi rocznie. W połowie XIX wieku wieś obejmowała już 113 łanów. Poważnie ucierpiała podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]]; spłonęło wówczas 140 domów i ponad dwieście zabudowań gospodarczych, a także kościół wzniesiony niedługo przed wojną. Miejscowość w okresie międzywojennym szybko się odbudowała. Między wojnami działały tu dwa młyny (parowy i elektryczny), tartak, 19 sklepów i ponad 30 zakładów rzemieślniczych. Wieś nabrała charakteru małego miasteczka. Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] Świętajno należało do największych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego.
+Zaczątkiem przyszłej wsi stały się smolarnie, dziegciarnia i buda potażowa. Nazwa wsi pochodzi od leżącego w pobliżu jeziora [[Jezioro Świętajno|Świętajno]]. Wieś została założona w 1686 roku w ramach [[Osadnictwo szkatułowe|osadnictwa szkatułowego]] na 30 łanach i szybko stała się obok [[Rozogi (gmina Rozogi)| Rozogów]] głównym ośrodkiem rolniczym tej części powiatu szczycieńskiego. Świętajno było osadą targową – odbywały się tam cztery jarmarki i targi rocznie.
+W połowie XIX wieku wieś obejmowała już 113 łanów. Poważnie ucierpiała podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]]; spłonęło wówczas 140 domów i ponad dwieście zabudowań gospodarczych, a także kościół wzniesiony niedługo przed wojną.
+Miejscowość w okresie międzywojennym szybko się odbudowała. Między wojnami działały tu dwa młyny (parowy i elektryczny), tartak, 19 sklepów i ponad 30 zakładów rzemieślniczych. Wieś nabrała charakteru małego miasteczka. Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] Świętajno należało do największych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego.
+Od września 1943 roku w Świętajnie znajdowali się internowani żołnierze włoscy (do końca 1944 roku zginęło około 20 jeńców), a także więźniarki z Francji.
 W latach 1945-1948 w rejonie Świętajna, Rozogów i [[Lipowiec|Lipowca]] działały grupy podziemia niepodległościowego – oddziały [[Grupa „Lasa”|„Lasa”]] i [[Grupa „Łupaszki”|„Łupaszki”]] .
 W 1960 roku działał tu ośrodek zdrowia, gabinet dentystyczny i punkt położniczy.
-Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. Po I wojnie światowej wzniesiono dla niej nowy budynek. Od września 1943 roku w Świętajnie znajdowali się internowani żołnierze włoscy (do końca 1944 roku zginęło około 20 jeńców), a także więźniarki z Francji. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie już w czerwcu 1945 roku ([[Stanisław Pawlucy]]).
-Kościół ewangelicki wybudowany został w 1908 roku, zniszczony w 1914 roku i odbudowany w latach 1918-1922. Obecnie jest to siedziba rzymskokatolickiej [[Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie|parafii pw. św. Andrzeja Boboli]].
-Również w 1908 roku powstał [[lkwim:Kościół Chrześcijan Baptystów w Świętajnie|kościół baptystów]]; był użytkowany do 1986 roku. Obecnie działa jako letni ośrodek kolonijny.
-Wieś – zbudowana na planie owalnicy – do dziś zachowała plac w centrum i kilka odchodzących od niego ulic.
@@ Linia 57: / Linia 59: @@
 *1939 r. – 1666 osób
+==Szkolnictwo==
+W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Świętajno jako miejscowość posiadającą szkołę. W XIX w. szkoła obejmowała dwie klasy. Po I wojnie światowej wzniesiono dla niej nowy budynek. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie już w czerwcu 1945 roku ([[Stanisław Pawlucy]]).
+W miejscowości obecnie funkcjonuje [[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świętajnie|zespół szkolno–przedszkolny]] oraz [[Gimnazjum im. K. I. Gałczyńskiego w Świętajnie| gimnazjum]].
+==Kościoły==
+Kościół ewangelicki wybudowany został w 1908 roku, zniszczony w 1914 roku i odbudowany w latach 1918-1922. Obecnie jest to siedziba rzymskokatolickiej [[Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie|parafii pw. św. Andrzeja Boboli]].
+Również w 1908 roku powstał [[lkwim:Kościół Chrześcijan Baptystów w Świętajnie|kościół baptystów]]; był użytkowany do 1986 roku. Obecnie działa jako letni ośrodek kolonijny.
+Wieś – zbudowana na planie owalnicy – do dziś zachowała plac w centrum i kilka odchodzących od niego ulic.
 ==Gospodarka==
@@ Linia 64: / Linia 76: @@
 ==Kultura==
 W Świętajnie działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Świętajnie|Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Gminny Ośrodek Kultury w Świętajnie|Gminny Ośrodek Kultury]], a także [[lkwim:Chór „Pasjonata” ze Świętajna|Chór „Pasjonata”]]<ref>[http://www.gok-swietajno.pl/past_events/36/ Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Świętajnie] [10.09.2013]</ref>.
-<br/>
-==Szkolnictwo==
-W miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świętajnie|zespół szkolno–przedszkolny]] oraz [[Gimnazjum im. K. I. Gałczyńskiego w Świętajnie| gimnazjum]].
 <br/>
@@ Linia 90: / Linia 98: @@
 == Bibliografia==
-Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011.<br/>
+#Toeppen Max, ''Historia Mazur'', Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)<br>
-Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.<br/>
+#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011.<br/>
-Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/>
+#Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.<br/>
-Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/>
+#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/>
-''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/>
+#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/>
-Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/>
+#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/>
-''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu,'' red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/>
+#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/>
-[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [23.08.2013]<br/>
+#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu,'' red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/>
-[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [23.08.2013]
+#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [23.08.2013]<br/>
+#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [23.08.2013]
 {{Przypisy}}
@@ Linia 107: / Linia 116: @@
 [[Kategoria: Powiat szczycieński]]
 [[Kategoria: Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)]]
-[[Kategoria: Wsie gminne]]
+[[Kategoria: Wsie gminne]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 [[Kategoria: 1601-1700]]