Morąg: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Morąga | |dopełniacz wsi = Morąga | ||
|zdjęcie = Ratusz w Morągu.jpg | |zdjęcie = Ratusz w Morągu.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Ratusz w Morągu | + | |opis zdjęcia = Ratusz w Morągu><br>Autor: Telewizjamsi. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:MoragP6290141aaa.JPG Commons Wikimedia] [02.10.2014] |
|rodzaj miejscowości = miasto | |rodzaj miejscowości = miasto | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | ''' Morąg''' (niem. ''Mohrungen'', prus. ''Marangan'') – | + | ''' Morąg''' (niem. ''Mohrungen'', prus. ''Marangan'') – miasto położone w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]], w [[Morąg (gmina miejsko-wiejska)| gminie Morąg]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko–wiejskiej Morąg. W 2012 roku miasto liczyło 14 511 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje [[Tomasz Orłowski]]. |
| − | W latach | + | <br/><br/> |
| − | + | [[File: Tablica przed bramą kirkutu w Morągu.jpg|thumb|right|290px|Tablica przed bramą kirkutu w Morągu. Źródło [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/morag/12,cmentarze/1925,cmentarz-zydowski-w-moragu-ul-zeromskiego-/ www.sztetl.org.pl] [13.08.2013]]] | |
| + | == Położenie == | ||
| + | Miejscowość położona jest na [[Powiśle|Powiślu]]<ref>Stanisława Zajchowska, Maria Kiełczewska-Zalewska: Warmia i Mazury: praca zbiorowa. Poznań: Instytut Zachodni, 1953, s. 196, seria: Ziemie Staropolski.</ref>, na [[Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie|Pojezierzu Dzierzgońsko-Morąskim]], które stanowi część [[Pojezierze Iławskie|Pojezierza Iławskiego]]<ref>[https://warmaz.pl/mapy/regiony/ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r.]</ref>. Od północnego wschodu Morąg graniczy z jeziorem [[Jezioro Skiertąg|Skiertąg]], z południowego zachodu znajduje się tzw. [[„Rozlewisko Morąskie”]] z ostoją ptactwa wodnego. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Po sekularyzacji Prus w | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | W 1807 roku miasto zajęły wojska | + | Morąg leży w historycznej krainie [[Pogezania]], na terenie określanym od XVI wieku jako [[Prusy Górne]] (niem. ''Oberland''). Morąg powstał prawdopodobnie w miejscu [[Prusowie |pruskiej]] osady o nazwie ''Morina''. Władze [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]] około 1280 roku ustanowiły tu siedzibę [[Prokuratoria morąska |prokuratorii]]. W 1327 roku [[Herman von Oppen]] komtur elbląski nadał miejscowości prawa miejskie. Zamek rozpoczęto budować około 1280 roku. Był siedzibą prokuratora, a następnie wójta. Od roku 1467 za sprawą komtura [[Henryk von Plauen|Henryka von Plauen]] Morąg wybrano na nową siedzibę komturstwa po utracie dotychczasowej – [[Elbląg|Elbląga]] – na skutek postanowień II pokoju toruńskiego. Po sekularyzacji [[Prusy Książęce |Prus]] zamek stał się siedzibą starosty [[Piotr Dohna|Piotra Dohna]], który zapoczątkował dziedziczną dynastię na tym urzędzie (1525–1740). [[Rodzina Dohn |Dohnowie]] należeli do najbogatszych rodzin w całych Prusach Książęcych. W latach 1562–1595 rodzina wybudowała nową siedzibę tzw. „Zameczek Dohnów”, w którym obecnie mieści się [[lkwim:Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu |Muzeum im. J.G. Herdera]]. |
| − | Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał | + | |
| + | Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich Morąg był siedzibą starosty książęcego, sprawującego władzę administracyjną nad okręgiem Morąga i [[Miłakowo|Miłakowa]]. Zamek krzyżacki został wówczas częściowo rozebrany, a pozyskane w ten sposób materiały wsparły budowę pałacu Dohnów. W XVII wieku w czasie przemarszu wojsk szwedzkich miasto poniosło znaczne straty. W 1656 żołnierze szwedzcy w celach rabunkowych rozbijali nawet trumny, grabiąc znajdujące się przy zmarłych kosztowności. Kolejną klęską, która dotknęła w XVII wieku Morąg, był pożar w 1697 roku. Wówczas zniszczony został ratusz i zameczek Dohnów, spłonęło też Polskie Przedmieście. Odbudowa miasta zajęła około 50 lat. W 1791 roku utworzone zostało [[Towarzystwo Rolnicze w Morągu|Towarzystwo Rolnicze]], które istniało do 1840 roku. | ||
| + | W 1807 roku miasto zajęły wojska Napoleona Bonapartego, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji – Karol XIV Jan i Norwegii – Karol III. | ||
| + | Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał Jan Henryk Dąbrowski, którego dywizja zatrzymała się w mieście 9 czerwca 1807 roku. Wojska napoleońskie ponownie przeszły przez miasto w 1812 roku. Wtedy też doszło do zatargu mieszczan z żołnierzami armii francuskiej (napoleoński marszałek pisemnie domagał się ukarania winnych mieszczan, grożąc zniszczeniem miasta). Pożary z lat 1822, 1848, 1858 i 1868 czyniły mniejsze lub większe zniszczenia w Morągu. W roku 1831 powstała drukarnia [[Carl Harich| Carla Heinricha Haricha]], który założył swoje oficyny również w [[Olsztynek|Olsztynku]], [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarku Warmińskim]] i [[Olsztyn|Olsztynie]]. | ||
W 1939 roku w Morągu mieszkało 7212 osób. | W 1939 roku w Morągu mieszkało 7212 osób. | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
W 2009 i 2010 roku Morąg zdobył tytuł Letniej Stolicy Warmii i Mazur w kategorii gmin miejsko-wiejskich w plebiscycie [[lkwim: Gazeta Olsztyńska|Gazety Olsztyńskiej]]. | W 2009 i 2010 roku Morąg zdobył tytuł Letniej Stolicy Warmii i Mazur w kategorii gmin miejsko-wiejskich w plebiscycie [[lkwim: Gazeta Olsztyńska|Gazety Olsztyńskiej]]. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Bezpieczeństwo== |
| − | W | + | W Morągu działa [[Straż Miejska w Morągu|Straż Miejska]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ===Religia | + | ==Gospodarka== |
| − | *[[Parafia pw. św. Józefa w Morągu | | + | W mieście działają m. in.: salon meblowy, hurtownia materiałów budowlanych, hurtownia artykułów spożywczych, 3 hotele, sklep i serwis komputerowy, agencja ochrony, agencja ubezpieczeniowa, szkoły nauki jazdy, biura rachunkowe, zakład stolarski, sklepy spożywcze i wielobranżowe, warsztaty samochodowe, prywatne gabinety lekarskie. Przedsiębiorstwa: [[LACTIMA Sp. z o.o.]], [[Paged Sklejka]], [[Mlekovita]], [[FIN–SERV Łukasz Pepłowski]]. Jest tutaj także biuro leśnictwa, wchodzącego w skład [[Nadleśnictwo Dobrocin |Nadleśnictwa Dobrocin]]. |
| − | * | + | ==Religia== |
| − | + | *[[Parafia pw. św. Józefa w Morągu |parafia pw. św. Józefa]] | |
| + | *[[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Morągu |parafia pw. Trójcy Przenajświętszej]] | ||
| + | *[[Parafia pw. bł. Michała Kozala w Morągu |parafia pw. bł. Michała Kozala]] | ||
| + | *filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Ostródzie |parafii ewangelicko–augsburskiej w Ostródzie]] | ||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | W miejscowości działa [[Morąski Dom Kultury]]<ref>http://www.morag.drv.pl/mdk/index.php/o-nas/moraski-dom-kultury [ | + | W miejscowości działa [[Morąski Dom Kultury]]<ref>[http://www.morag.drv.pl/mdk/index.php/o-nas/moraski-dom-kultury/ Strona Informacyjna Morąga] [10.09.2103]</ref> i [[lkwim:Miejska Biblioteka Publiczna w Morągu|Miejska Biblioteka Publiczna]], założona w 1946 roku, filia [[Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Morągu |Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu]]. Od 1964 roku w mieście działa [[lkwim: Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu|Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera]]. Natomiast w 1993 roku powołano do życia [[lkwim:Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej „Herder” w Morągu|Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej „Herder”]]. |
| − | W mieście działa [[Stowarzyszenie „Morąskie Bractwo Historyczne - Mawrin”]]<ref>http://www.mawrin.webserwer.pl/pliki/projekt/projekt.htm [ | + | W mieście działa [[Stowarzyszenie „Morąskie Bractwo Historyczne - Mawrin”]]<ref>[http://www.mawrin.webserwer.pl/pliki/projekt/projekt.htm/ Strona Bractwa Marwin] [10.09.2013]</ref>, [[Morąskie Stowarzyszenie Motocyklowe "Szerszeń"]]<ref>[http://www.msmszerszen.pl/ Strona Stowarzyszenia Motocyklowego ''Szerszeń''] [10.09.2013]</ref>, [[Związek Ukraińców w Polsce oddział Morąg]]<ref>[http://www.zup.ukraina.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=5&Itemid=8/ Strona Związku Ukraińców] [10.09.2013]</ref>, [[Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Nieodkrytych Tajemnic”]]<ref>[http://www.lot.mazury.pl/ Strona Lokalnej Organizacji Turystycznej] [10.09.2013]</ref> oraz [[Fundacja Promocji Przedsiębiorczości ''Pogezania'' w Morągu|Fundacja Promocji Przedsiębiorczości ''Pogezania'']]. W mieście wydawana jest [[Gazeta Morąska |''Gazeta Morąska'']]. Lokalną telewizję reprezentuje [[Morąski Serwis Informacyjny |''Morąski Serwis Informacyjny'']]. W latach 1990-1993 wydawano morąski magazyn społeczno-kulturalny [[lkwim:Morlang |Morlang]]. |
| − | Organizuje | + | Organizuje się tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, zarówno cyklicznych, jak i jednorazowych. Wśród nich wymienić można: |
*[[lkwim:Dni Morąga 2011 |Dni Morąga]] | *[[lkwim:Dni Morąga 2011 |Dni Morąga]] | ||
*[[lkwim:Powiatowy Przegląd Piosenki Sympatycznej w Morągu 1999 |Powiatowy Przegląd Piosenki Sympatycznej]] | *[[lkwim:Powiatowy Przegląd Piosenki Sympatycznej w Morągu 1999 |Powiatowy Przegląd Piosenki Sympatycznej]] | ||
| − | *[[lkwim:Dni Muzyki im. Feliksa Nowowiejskiego | + | *[[lkwim:Dni Muzyki im. Feliksa Nowowiejskiego – 1988 |Dni Muzyki im. Feliksa Nowowiejskiego]] |
*[[lkwim:Konkurs na Małe Formy Teatralne 1995 w Morągu |Konkurs na Małe Formy Teatralne]] | *[[lkwim:Konkurs na Małe Formy Teatralne 1995 w Morągu |Konkurs na Małe Formy Teatralne]] | ||
*[[lkwim:Konkurs „Literatura i Film” w Morągu |Konkurs „Literatura i Film”]] | *[[lkwim:Konkurs „Literatura i Film” w Morągu |Konkurs „Literatura i Film”]] | ||
| − | *W Morągu odbywały się także imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim:Europejskie Dni Dziedzictwa 2009 na Warmii i Mazurach |Europejskich Dni Dziedzictwa na Warmii i Mazurach w 2009 r.]] i w [[lkwim:Europejskie Dni Dziedzictwa 2010 na Warmii i Mazurach |2010 r.]] | + | *[[lkwim:Wojewódzki Konkurs Plastyczny dla Dzieci „Ilustrujemy Baśnie Christiana Andersena” |Wojewódzki Konkurs Plastyczny dla Dzieci „Ilustrujemy Baśnie Christiana Andersena”]] |
| − | + | W Morągu odbywały się także imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim:Europejskie Dni Dziedzictwa 2009 na Warmii i Mazurach |Europejskich Dni Dziedzictwa na Warmii i Mazurach w 2009 r.]] i w [[lkwim:Europejskie Dni Dziedzictwa 2010 na Warmii i Mazurach |2010 r.]] oraz projektu o charakterze artystyczno-edukacyjnym pod nazwą [[lkwim:„Panorama Świata” Festiwal Dziedzictwa Kulturowego – „Ukraina”|„Panorama Świata” Festiwal Dziedzictwa Kulturowego – „Ukraina”]] | |
| + | W 1999 r. zorganizowano w mieście uroczyste [[lkwim:257. Rocznica Urodzin J.G. Herdera w Morągu |obchody 257. rocznicy urodzin J.G. Herdera]] | ||
| − | |||
Zespoły muzyczne i grupy artystyczne: | Zespoły muzyczne i grupy artystyczne: | ||
*[[lkwim: Chór Żeński „Passionata” z Morąga|Chór Żeński „Passionata”]] | *[[lkwim: Chór Żeński „Passionata” z Morąga|Chór Żeński „Passionata”]] | ||
| Linia 88: | Linia 84: | ||
*[[lkwim:Tuesday|Tuesday]] | *[[lkwim:Tuesday|Tuesday]] | ||
*[[lkwim:Unique |Unique]] | *[[lkwim:Unique |Unique]] | ||
| − | *[[Valdo]] | + | *[[lkwim:The Cuffs |The Cuffs]] |
| + | *[[lkwim:Valdo |Valdo]] | ||
*[[Applemint]] | *[[Applemint]] | ||
*[[lkwim:Christ Agony |Christ Agony]] | *[[lkwim:Christ Agony |Christ Agony]] | ||
| − | *[[Zespół Arte-Fakt |Zespół teatralny | + | *[[Zespół Arte-Fakt |Zespół teatralny „Arte–Fakt”]] |
| − | Niegdyś istniały tu: [[lkwim:Zespół teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga |Zespół Teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga]], zespół rockowy [[lkwim:74 Maszyna Rytmiczna |74 Maszyna Rytmiczna]] | + | Niegdyś istniały tu: [[lkwim:Zespół teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga |Zespół Teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga]], zespół rockowy [[lkwim:74 Maszyna Rytmiczna |''74 Maszyna Rytmiczna'']] |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | * | + | *w Morągu pracował jako nauczyciel polski duchowny luterański, ks. [[Wawrzyniec Rast]] |
| − | * | + | *zmarły w Morągu [[lkwim: Zbigniew Nienacki|Zbigniew Nienacki]] nawiązywał w swoich powieściach do miasta, w morąskim ratuszu rozgrywa się ważny wątek powieści ''Pan Samochodzik i Niewidzialni'' |
| − | *[[Johann Gottfried Herder]] – urodzony w Morągu niemiecki przedstawiciel | + | *[[Johann Herder |Johann Gottfried Herder]] – urodzony w Morągu niemiecki przedstawiciel społeczno–filozoficznej i literackiej myśli oświecenia |
| − | *[[Carl Leopold Lohmeyer]] ( | + | *[[Carl Lohmeyer |Carl Leopold Lohmeyer]] (1799–1873) – urodzony w Morągu niemiecki farmaceuta, autor pierwszego drukowanego przewodnika po Tatrach, wydanego w 1842 roku |
| − | *[[Elisabeth von Thadden]]( | + | *[[Elisabeth von Thadden]] (1890–1944) – urodzona w Morągu bojowniczka antyfaszystowska |
| − | *[[Abraham Calovius]] ( | + | *[[Abraham Calovius]] (1612–1686) – wybitny teolog, profesor uniwersytetu w Wittemberdze |
| − | *[[Jan Gottlieb Willamovius]] ( | + | *[[Jan Willamivius|Jan Gottlieb Willamovius]] (1736–1777) – poeta, humanista, współczesny Herderowi poeta |
*[[lkwim:Alfons Tylicki |Alfons Tylicki]] (ur. 1921) – malarz amator | *[[lkwim:Alfons Tylicki |Alfons Tylicki]] (ur. 1921) – malarz amator | ||
| − | *[[lkwim:Hans | + | *[[lkwim:Hans Kirst |Hans Hellmut Kirst]] (1914–1989) – powieściopisarz, krytyk filmowy |
| − | *[[lkwim:Bohdan Głuszczak|Bohdan Głuszczak]] (ur. 1936) – aktor i reżyser, dyrektor [[Olsztyńska Pantomima Głuchych |Olsztyńskiej Pantomimy Głuchych]], pracownik dydaktyczny [[Uniwersytet Warmińsko-Mazurski |Uniwersytetu | + | *[[lkwim:Bohdan Głuszczak|Bohdan Głuszczak]] (ur. 1936) – aktor i reżyser, dyrektor [[Olsztyńska Pantomima Głuchych |Olsztyńskiej Pantomimy Głuchych]], pracownik dydaktyczny [[Uniwersytet Warmińsko-Mazurski |Uniwersytetu Warmińsko–Mazurskiego]], profesor sztuk teatralnych |
*[[lkwim:Bożena Makowiecka |Bożena Makowiecka]] (ur. 1958) – urodzona w Morągu piosenkarka | *[[lkwim:Bożena Makowiecka |Bożena Makowiecka]] (ur. 1958) – urodzona w Morągu piosenkarka | ||
*[[lkwim:Cezary Augustynowicz |Cezary Augustynowicz]] (ur. 1970) – muzyk, kompozytor, wokalista | *[[lkwim:Cezary Augustynowicz |Cezary Augustynowicz]] (ur. 1970) – muzyk, kompozytor, wokalista | ||
| − | *[[lkwim:Emil Adler|Emil Adler]] ( | + | *[[lkwim:Emil Adler|Emil Adler]] (1906–1997) – germanista, badacz epoki oświecenia, a w szczególności twórczości Johanna Gottfrieda Herdera, twórca idei stworzenia Muzeum Herdera w Morągu, Zasłużony Obywatel Morąga |
| − | *[[Ernst Laws|Ernst Laws]] ( | + | *[[lkwim:Ernst Laws|Ernst Laws]] (1903–1981) – redaktor, wydawca kalendarzy warmińskich, w latach 1942–1944 był proboszczem w parafii św. Józefa |
| − | *[[lkwim:Henryk Dekker|Henryk Dekker]] (ur. | + | *[[lkwim:Henryk Dekker|Henryk Dekker]] (ur. 1944– ) – urodzony w Morągu artysta grafik |
| − | *[[lkwim:Henryk Niessner |Henryk Niessner]] ( | + | *[[lkwim:Henryk Niessner |Henryk Niessner]] (1901–1966) – nauczyciel, dyrektor szkół średnich, bibliotekarz |
| − | *[[lkwim:Iwona Bolińska-Walendzik |Iwona | + | *[[lkwim:Iwona Bolińska-Walendzik |Iwona Bolińska–Walendzik]] (ur. 1970) – urodzona w Morągu plastyczka, graficzka, ilustratorka, autorka batików i witraży, organizatorka imprez kulturalnych w Olsztynie |
| − | *[[lkwim:Janina Ślefarska |Janina Ślefarska]] | + | *[[lkwim:Janina Ślefarska |Janina Ślefarska]] – nauczycielka plastyki, malarka |
*[[lkwim:Janusz Olszewski|Janusz Olszewski]] (ur. 1946) – urodzony w Morągu lekarz rodzinny, poeta | *[[lkwim:Janusz Olszewski|Janusz Olszewski]] (ur. 1946) – urodzony w Morągu lekarz rodzinny, poeta | ||
| − | *[[lkwim:Jerzy | + | *[[lkwim:Jerzy Krzywoszewski |Jerzy Tadeusz Krzywoszewski]] (1917–2010) – poeta, prozaik, harcerz, działacz społeczno-kulturalny Ziemi Piskiej |
| − | *[[lkwim:Jolanta Skowrońska-Cajzer|Jolanta Skowrońska-Cajzer]] (ur. 1978) – urodzona w Morągu architekt, | + | *[[lkwim:Jolanta Skowrońska-Cajzer|Jolanta Skowrońska-Cajzer]] (ur. 1978) – urodzona w Morągu architekt, malarka amatorka, fotograficzka |
| − | *[[lkwim:Józef Mikucki |Józef Mikucki]] ( | + | *[[lkwim:Józef Mikucki |Józef Mikucki]] (1948–2004) – muzyk, wokalista, twórca zespołu ''74 Maszyna Rytmiczna'' |
*[[lkwim:Mariusz Kuźbicki |Mariusz Kuźbicki]] (ur. 1964) – urodzony w Morągu malarz amator, złotnik | *[[lkwim:Mariusz Kuźbicki |Mariusz Kuźbicki]] (ur. 1964) – urodzony w Morągu malarz amator, złotnik | ||
| − | *[[lkwim:Sylwia Skowrońska-Tyszkiewicz| Sylwia | + | *[[lkwim:Sylwia Skowrońska-Tyszkiewicz| Sylwia Skowrońska–Tyszkiewicz]] (ur. 1975) – urodzona w Morągu psycholog, architekt wnętrz, malarka amatorka |
| + | *[[lkwim:Tadeusz Prusiński |Tadeusz Prusiński]] (ur. 1954) – urodzony w Morągu dziennikarz, publicysta | ||
| + | *[[lkwim:Wacław Babicki |Wacław Babicki]] (ur. 1915–?) – morąski lekarz i malarz-amator | ||
| + | *[[lkwim:Waldemar Dziakiewicz |Waldemar Dziakiewicz]] (ur. 1970) – urodzony w Morągu nauczyciel, wykładowca akademicki, śpiewak | ||
| + | *[[Bolesław Wytrążek]] (1907–1978) – nauczyciel, pracował w liceum w Morągu, którego był również dyrektorem | ||
| + | *[[Bożena Pruszkiewicz]] (ur. 1957) – bibliotekarka | ||
| + | *[[Teodozy Marcinkiewicz |Teodozy Jerzy Marcinkiewicz]] (ur. 1948) — dyrektor Państwowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej w Morągu (1973–1985), samorządowiec, społecznik, wójt [[Stawiguda (gmina wiejska) |gminy Stawiguda]] | ||
| + | *[[Tomasz Sielicki ]] (ur. 1974) — urodzony w Morągu społecznik, samorządowiec, wójt [[Braniewo (gmina wiejska) |gminy Braniewo]] | ||
| + | *[[Walther Harich]] (1888–1931) – urodzony w Morągu pisarz | ||
| + | *w mieście zmarł [[Jan Hedrych]] (1904–1958) – nauczyciel, działacz harcerski, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Chaberkowie | ||
| + | |||
| + | ==Sport== | ||
| + | W Morągu działa klub sportowy [[Huragan Morąg|''Huragan Morąg'']] reprezentowany przez sekcję: piłki nożnej, koszykówki, piłki ręcznej, siatkówki, tenisa ziemnego, tenisa stołowego, brydża sportowego. W mieście istnieje także [[Morąski Klub Żeglarski ''Keja'']]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Szkolnictwo== |
| − | W Morągu | + | W Morągu funkcjonują 3 przedszkola, 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea, 2 technika, zasadnicza szkoła zawodowa oraz szkoła policealna: |
| + | *[[Przedszkole "Jedyneczka" w Morągu |Przedszkole "Jedyneczka"]] | ||
| + | *[[Przedszkole nr 2 w Morągu |Przedszkole nr 2]] | ||
| + | *[[Przedszkole nr 6 "Pod Zielonym Parasolem" w Morągu |Przedszkole nr 6 "Pod Zielonym Parasolem"]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 2 w Morągu |Szkoła Podstawowa nr 2]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 3 w Morągu |Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Brzechwy]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 4 w Morągu |Szkoła Podstawowa nr 4]] | ||
| + | *[[Gimnazjum nr 1 w Morągu |Gimnazjum nr 1]] | ||
| + | *[[Gimnazjum nr 2 w Morągu |Gimnazjum nr 2]] | ||
| + | *[[Liceum Ogólnokształcące nr 1 w Morągu |Liceum Ogólnokształcące nr 1]] | ||
| + | *[[II Liceum Ogólnokształcące w Morągu |Liceum Ogólnokształcące nr 2 im. Leona Kruczkowskiego]] | ||
| + | *[[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Morągu i w Ostródzie |Państwowe Liceum Pedagogiczne]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół Licealnych w Morągu |Zespół Szkół Licealnych]] | ||
| + | *[[Technikum nr 1 w Morągu |Technikum nr 1]] | ||
| + | *[[Technikum nr 2 w Morągu |Technikum nr 2]] | ||
| + | *[[Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Morągu |Zasadnicza Szkoła Zawodowa]] | ||
| + | *[[Szkoła Policealna nr 2 w Morągu |Szkoła Policealna nr 2]] | ||
| + | *[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Morągu |Uniwersytet Trzeciego Wieku]] | ||
| − | == | + | == Zabytki == |
| − | + | *gotycki [[lkwim:Ratusz w Morągu| ratusz]] zbudowany 1444 roku | |
| − | + | *[[lkwim:Pałac Dohnów w Morągu|pałac Dohnów]] zbudowany w latach 1562–1571 przez Achacego Dohnę; obecnie mieści się w nim Muzeum Warmii i Mazur im. J. G. Herdera | |
| + | *fragmenty murów i baszt miejskich z XIV wieku | ||
| + | *pozostałości [[lkwim:Zamek w Morągu|zamku krzyżackiego]] rozebranego w 1815 roku | ||
| + | *gotycki [[lkwim:Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Morągu|kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła]] zbudowany w latach 1303–1331 | ||
| + | *zabytkowe [[Wieże ciśnień w Morągu|wieże ciśnień]] | ||
| + | *[[Cmentarz żołnierzy armii radzieckiej w Morągu|cmentarz żołnierzy armii radzieckiej]] | ||
| + | *armaty z wojny francusko-pruskiej 1870–1871 stojące przed ratuszem | ||
| + | *domy i kamieniczki z XIX i początku XX wieku | ||
| + | *cmentarz dawnej morąskiej [[Gmina żydowska w Morągu|gminy żydowskiej]] | ||
| + | *prawosławna [[Cerkiew pw. św. Włodzimierza w Morągu|cerkiew pw. św. Włodzimierza]], użytkowana też przez wyznawców Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (filiał parafii w Ostródzie); zbudowana ok. 1920 roku jako kaplica cmentarna, zlokalizowana na starym cmentarzu ewangelickim | ||
| + | *[[Kirkut żydowski w Morągu| cmentarz żydowski]], z zachowanymi ok. 20 tablicami; założony przez 1835 rokiem; zdewastowany przez Niemców w czasie [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]], uniknął zniszczenia za sprawą społecznych inicjatyw mieszkańców Morąga | ||
| + | *[[lkwim:Pomnik Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu|pomnik Johanna Gottfrieda Herdera]] | ||
| + | Niegdyś były tutaj również: | ||
| + | *[[lkwim:Pomnik Hermanna von Balka w Morągu |pomnik Hermanna von Balka]] | ||
| + | *[[lkwim:Obelisk Conrada Georga Finck von Finckensteina w Morągu |obelisk Conrada Georga Finck von Finckensteina]] | ||
| + | *[[lkwim:Pomnik cesarza Wilhelma I w Morągu |pomnik cesarza Wilhelma I]] | ||
| + | *[[lkwim:Pomnik poległych w I wojnie światowej w Morągu |pomnik poległych w I wojnie światowej]] | ||
| − | == | + | == Bibliografia == |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach'', Olsztyn 2006.<br/> | |
| − | + | Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939'', Olsztyn 2005.<br/> | |
| − | + | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br/> | |
| − | + | ''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r.'', Warszawa 2012.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13647_PLK_HTML.htm/ Bank Danych Lokalnych GUS] [13.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [13.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/osterode.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [13.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/morag/12,cmentarze/1925,cmentarz-zydowski-w-moragu-ul-zeromskiego-/ Wirtualny Sztetl] [13.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Mor%C4%85g/ wikipedia.pl] [02.10.2014] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 10:41, 17 cze 2024
| Morąg | |||
| | |||
| |||
![Ratusz w Morągu>Autor: Telewizjamsi. Źródło: Commons Wikimedia [02.10.2014]](/index.php/Plik:Ratusz_w_Mor%C4%85gu.jpg) Ratusz w Morągu>
Autor: Telewizjamsi. Źródło: Commons Wikimedia [02.10.2014] | |||
| Rodzaj miejscowości | miasto | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ostródzki | ||
| Gmina | Morąg | ||
| Liczba ludności (2012) | 14 511 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 | ||
| Kod pocztowy | 14-300, 14-331 | ||
| Tablice rejestracyjne | NOS | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Morąg | |||
| Położenie na mapie Polski  Morąg | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Morąg (niem. Mohrungen, prus. Marangan) – miasto położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko–wiejskiej Morąg. W 2012 roku miasto liczyło 14 511 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje Tomasz Orłowski.
Tablica przed bramą kirkutu w Morągu. Źródło www.sztetl.org.pl [13.08.2013]
Spis treści
[ukryj]Położenie
Miejscowość położona jest na Powiślu[1], na Pojezierzu Dzierzgońsko-Morąskim, które stanowi część Pojezierza Iławskiego[2]. Od północnego wschodu Morąg graniczy z jeziorem Skiertąg, z południowego zachodu znajduje się tzw. „Rozlewisko Morąskie” z ostoją ptactwa wodnego.
Dzieje miejscowości
Morąg leży w historycznej krainie Pogezania, na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne (niem. Oberland). Morąg powstał prawdopodobnie w miejscu pruskiej osady o nazwie Morina. Władze Zakonu Krzyżackiego około 1280 roku ustanowiły tu siedzibę prokuratorii. W 1327 roku Herman von Oppen komtur elbląski nadał miejscowości prawa miejskie. Zamek rozpoczęto budować około 1280 roku. Był siedzibą prokuratora, a następnie wójta. Od roku 1467 za sprawą komtura Henryka von Plauen Morąg wybrano na nową siedzibę komturstwa po utracie dotychczasowej – Elbląga – na skutek postanowień II pokoju toruńskiego. Po sekularyzacji Prus zamek stał się siedzibą starosty Piotra Dohna, który zapoczątkował dziedziczną dynastię na tym urzędzie (1525–1740). Dohnowie należeli do najbogatszych rodzin w całych Prusach Książęcych. W latach 1562–1595 rodzina wybudowała nową siedzibę tzw. „Zameczek Dohnów”, w którym obecnie mieści się Muzeum im. J.G. Herdera.
Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich Morąg był siedzibą starosty książęcego, sprawującego władzę administracyjną nad okręgiem Morąga i Miłakowa. Zamek krzyżacki został wówczas częściowo rozebrany, a pozyskane w ten sposób materiały wsparły budowę pałacu Dohnów. W XVII wieku w czasie przemarszu wojsk szwedzkich miasto poniosło znaczne straty. W 1656 żołnierze szwedzcy w celach rabunkowych rozbijali nawet trumny, grabiąc znajdujące się przy zmarłych kosztowności. Kolejną klęską, która dotknęła w XVII wieku Morąg, był pożar w 1697 roku. Wówczas zniszczony został ratusz i zameczek Dohnów, spłonęło też Polskie Przedmieście. Odbudowa miasta zajęła około 50 lat. W 1791 roku utworzone zostało Towarzystwo Rolnicze, które istniało do 1840 roku. W 1807 roku miasto zajęły wojska Napoleona Bonapartego, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji – Karol XIV Jan i Norwegii – Karol III. Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał Jan Henryk Dąbrowski, którego dywizja zatrzymała się w mieście 9 czerwca 1807 roku. Wojska napoleońskie ponownie przeszły przez miasto w 1812 roku. Wtedy też doszło do zatargu mieszczan z żołnierzami armii francuskiej (napoleoński marszałek pisemnie domagał się ukarania winnych mieszczan, grożąc zniszczeniem miasta). Pożary z lat 1822, 1848, 1858 i 1868 czyniły mniejsze lub większe zniszczenia w Morągu. W roku 1831 powstała drukarnia Carla Heinricha Haricha, który założył swoje oficyny również w Olsztynku, Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie. W 1939 roku w Morągu mieszkało 7212 osób.
23 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zajęły Morąg. We wrześniu 1945 roku w zniszczonym i wyludnionym mieście uruchomiono gimnazjum, zaczęto również organizować liceum pedagogiczne, którego pierwszym dyrektorem został Bolesław Wytrążek.
W 2009 i 2010 roku Morąg zdobył tytuł Letniej Stolicy Warmii i Mazur w kategorii gmin miejsko-wiejskich w plebiscycie Gazety Olsztyńskiej.
Bezpieczeństwo
W Morągu działa Straż Miejska.
Gospodarka
W mieście działają m. in.: salon meblowy, hurtownia materiałów budowlanych, hurtownia artykułów spożywczych, 3 hotele, sklep i serwis komputerowy, agencja ochrony, agencja ubezpieczeniowa, szkoły nauki jazdy, biura rachunkowe, zakład stolarski, sklepy spożywcze i wielobranżowe, warsztaty samochodowe, prywatne gabinety lekarskie. Przedsiębiorstwa: LACTIMA Sp. z o.o., Paged Sklejka, Mlekovita, FIN–SERV Łukasz Pepłowski. Jest tutaj także biuro leśnictwa, wchodzącego w skład Nadleśnictwa Dobrocin.
Religia
- parafia pw. św. Józefa
- parafia pw. Trójcy Przenajświętszej
- parafia pw. bł. Michała Kozala
- filiał parafii ewangelicko–augsburskiej w Ostródzie
Kultura
W miejscowości działa Morąski Dom Kultury[3] i Miejska Biblioteka Publiczna, założona w 1946 roku, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu. Od 1964 roku w mieście działa Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera. Natomiast w 1993 roku powołano do życia Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej „Herder”.
W mieście działa Stowarzyszenie „Morąskie Bractwo Historyczne - Mawrin”[4], Morąskie Stowarzyszenie Motocyklowe "Szerszeń"[5], Związek Ukraińców w Polsce oddział Morąg[6], Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Nieodkrytych Tajemnic”[7] oraz Fundacja Promocji Przedsiębiorczości Pogezania. W mieście wydawana jest Gazeta Morąska. Lokalną telewizję reprezentuje Morąski Serwis Informacyjny. W latach 1990-1993 wydawano morąski magazyn społeczno-kulturalny Morlang.
Organizuje się tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, zarówno cyklicznych, jak i jednorazowych. Wśród nich wymienić można:
- Dni Morąga
- Powiatowy Przegląd Piosenki Sympatycznej
- Dni Muzyki im. Feliksa Nowowiejskiego
- Konkurs na Małe Formy Teatralne
- Konkurs „Literatura i Film”
- Wojewódzki Konkurs Plastyczny dla Dzieci „Ilustrujemy Baśnie Christiana Andersena”
W Morągu odbywały się także imprezy towarzyszące w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa na Warmii i Mazurach w 2009 r. i w 2010 r. oraz projektu o charakterze artystyczno-edukacyjnym pod nazwą „Panorama Świata” Festiwal Dziedzictwa Kulturowego – „Ukraina” W 1999 r. zorganizowano w mieście uroczyste obchody 257. rocznicy urodzin J.G. Herdera
Zespoły muzyczne i grupy artystyczne:
- Chór Żeński „Passionata”
- Borsux Bros
- The Kleszcz
- Moaft
- Tuesday
- Unique
- The Cuffs
- Valdo
- Applemint
- Christ Agony
- Zespół teatralny „Arte–Fakt”
Niegdyś istniały tu: Zespół Teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga, zespół rockowy 74 Maszyna Rytmiczna
Ludzie związani z miejscowością
- w Morągu pracował jako nauczyciel polski duchowny luterański, ks. Wawrzyniec Rast
- zmarły w Morągu Zbigniew Nienacki nawiązywał w swoich powieściach do miasta, w morąskim ratuszu rozgrywa się ważny wątek powieści Pan Samochodzik i Niewidzialni
- Johann Gottfried Herder – urodzony w Morągu niemiecki przedstawiciel społeczno–filozoficznej i literackiej myśli oświecenia
- Carl Leopold Lohmeyer (1799–1873) – urodzony w Morągu niemiecki farmaceuta, autor pierwszego drukowanego przewodnika po Tatrach, wydanego w 1842 roku
- Elisabeth von Thadden (1890–1944) – urodzona w Morągu bojowniczka antyfaszystowska
- Abraham Calovius (1612–1686) – wybitny teolog, profesor uniwersytetu w Wittemberdze
- Jan Gottlieb Willamovius (1736–1777) – poeta, humanista, współczesny Herderowi poeta
- Alfons Tylicki (ur. 1921) – malarz amator
- Hans Hellmut Kirst (1914–1989) – powieściopisarz, krytyk filmowy
- Bohdan Głuszczak (ur. 1936) – aktor i reżyser, dyrektor Olsztyńskiej Pantomimy Głuchych, pracownik dydaktyczny Uniwersytetu Warmińsko–Mazurskiego, profesor sztuk teatralnych
- Bożena Makowiecka (ur. 1958) – urodzona w Morągu piosenkarka
- Cezary Augustynowicz (ur. 1970) – muzyk, kompozytor, wokalista
- Emil Adler (1906–1997) – germanista, badacz epoki oświecenia, a w szczególności twórczości Johanna Gottfrieda Herdera, twórca idei stworzenia Muzeum Herdera w Morągu, Zasłużony Obywatel Morąga
- Ernst Laws (1903–1981) – redaktor, wydawca kalendarzy warmińskich, w latach 1942–1944 był proboszczem w parafii św. Józefa
- Henryk Dekker (ur. 1944– ) – urodzony w Morągu artysta grafik
- Henryk Niessner (1901–1966) – nauczyciel, dyrektor szkół średnich, bibliotekarz
- Iwona Bolińska–Walendzik (ur. 1970) – urodzona w Morągu plastyczka, graficzka, ilustratorka, autorka batików i witraży, organizatorka imprez kulturalnych w Olsztynie
- Janina Ślefarska – nauczycielka plastyki, malarka
- Janusz Olszewski (ur. 1946) – urodzony w Morągu lekarz rodzinny, poeta
- Jerzy Tadeusz Krzywoszewski (1917–2010) – poeta, prozaik, harcerz, działacz społeczno-kulturalny Ziemi Piskiej
- Jolanta Skowrońska-Cajzer (ur. 1978) – urodzona w Morągu architekt, malarka amatorka, fotograficzka
- Józef Mikucki (1948–2004) – muzyk, wokalista, twórca zespołu 74 Maszyna Rytmiczna
- Mariusz Kuźbicki (ur. 1964) – urodzony w Morągu malarz amator, złotnik
- Sylwia Skowrońska–Tyszkiewicz (ur. 1975) – urodzona w Morągu psycholog, architekt wnętrz, malarka amatorka
- Tadeusz Prusiński (ur. 1954) – urodzony w Morągu dziennikarz, publicysta
- Wacław Babicki (ur. 1915–?) – morąski lekarz i malarz-amator
- Waldemar Dziakiewicz (ur. 1970) – urodzony w Morągu nauczyciel, wykładowca akademicki, śpiewak
- Bolesław Wytrążek (1907–1978) – nauczyciel, pracował w liceum w Morągu, którego był również dyrektorem
- Bożena Pruszkiewicz (ur. 1957) – bibliotekarka
- Teodozy Jerzy Marcinkiewicz (ur. 1948) — dyrektor Państwowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej w Morągu (1973–1985), samorządowiec, społecznik, wójt gminy Stawiguda
- Tomasz Sielicki (ur. 1974) — urodzony w Morągu społecznik, samorządowiec, wójt gminy Braniewo
- Walther Harich (1888–1931) – urodzony w Morągu pisarz
- w mieście zmarł Jan Hedrych (1904–1958) – nauczyciel, działacz harcerski, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Chaberkowie
Sport
W Morągu działa klub sportowy Huragan Morąg reprezentowany przez sekcję: piłki nożnej, koszykówki, piłki ręcznej, siatkówki, tenisa ziemnego, tenisa stołowego, brydża sportowego. W mieście istnieje także Morąski Klub Żeglarski ''Keja''.
Szkolnictwo
W Morągu funkcjonują 3 przedszkola, 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea, 2 technika, zasadnicza szkoła zawodowa oraz szkoła policealna:
- Przedszkole "Jedyneczka"
- Przedszkole nr 2
- Przedszkole nr 6 "Pod Zielonym Parasolem"
- Szkoła Podstawowa nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Brzechwy
- Szkoła Podstawowa nr 4
- Gimnazjum nr 1
- Gimnazjum nr 2
- Liceum Ogólnokształcące nr 1
- Liceum Ogólnokształcące nr 2 im. Leona Kruczkowskiego
- Państwowe Liceum Pedagogiczne
- Zespół Szkół Licealnych
- Technikum nr 1
- Technikum nr 2
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa
- Szkoła Policealna nr 2
- Uniwersytet Trzeciego Wieku
Zabytki
- gotycki ratusz zbudowany 1444 roku
- pałac Dohnów zbudowany w latach 1562–1571 przez Achacego Dohnę; obecnie mieści się w nim Muzeum Warmii i Mazur im. J. G. Herdera
- fragmenty murów i baszt miejskich z XIV wieku
- pozostałości zamku krzyżackiego rozebranego w 1815 roku
- gotycki kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła zbudowany w latach 1303–1331
- zabytkowe wieże ciśnień
- cmentarz żołnierzy armii radzieckiej
- armaty z wojny francusko-pruskiej 1870–1871 stojące przed ratuszem
- domy i kamieniczki z XIX i początku XX wieku
- cmentarz dawnej morąskiej gminy żydowskiej
- prawosławna cerkiew pw. św. Włodzimierza, użytkowana też przez wyznawców Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (filiał parafii w Ostródzie); zbudowana ok. 1920 roku jako kaplica cmentarna, zlokalizowana na starym cmentarzu ewangelickim
- cmentarz żydowski, z zachowanymi ok. 20 tablicami; założony przez 1835 rokiem; zdewastowany przez Niemców w czasie II wojny światowej, uniknął zniszczenia za sprawą społecznych inicjatyw mieszkańców Morąga
- pomnik Johanna Gottfrieda Herdera
Niegdyś były tutaj również:
- pomnik Hermanna von Balka
- obelisk Conrada Georga Finck von Finckensteina
- pomnik cesarza Wilhelma I
- pomnik poległych w I wojnie światowej
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939, Olsztyn 2005.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012.
Bank Danych Lokalnych GUS [13.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [13.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [13.08.2013]
Wirtualny Sztetl [13.08.2013]
wikipedia.pl [02.10.2014]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ Stanisława Zajchowska, Maria Kiełczewska-Zalewska: Warmia i Mazury: praca zbiorowa. Poznań: Instytut Zachodni, 1953, s. 196, seria: Ziemie Staropolski.
- Skocz do góry ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r.
- Skocz do góry ↑ Strona Informacyjna Morąga [10.09.2103]
- Skocz do góry ↑ Strona Bractwa Marwin [10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ Strona Stowarzyszenia Motocyklowego Szerszeń [10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ Strona Związku Ukraińców [10.09.2013]
- Skocz do góry ↑ Strona Lokalnej Organizacji Turystycznej [10.09.2013]
