Młynary: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Młynary ''' (niem.''Mühlhausen'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Gmina Młynary|gminie Młynary]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].Miejscowość w 2010 roku liczyła 1859 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje <br/><br/> | + | ''' Młynary ''' (niem. ''Mühlhausen'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Gmina Młynary|gminie Młynary]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 1859 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[ ]] <ref> [dostęp: 12.12.2014]</ref>.<br/><br/> |
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miasto jest położone nad rzeką [[Bauda | + | Miasto jest położone nad rzeką [[Rzeka Bauda|Baudą]] na pograniczu [[Warmia|Warmii]] i [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], w odległości 25 km od [[Elbląg|Elbląga]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została założona w roku 1307. W 1329 Młynary uzyskały prawa miejskie, odnowione w roku 1338. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się w | + | Miejscowość została założona w roku 1307. W 1329 Młynary uzyskały prawa miejskie, odnowione w roku 1338. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się w 1. połowie XIV wieku. |
| − | W 1701 roku w Młynarach założone zostało Bractwo Kurkowe. W 1860 roku powstało Towarzystwo Śpiewacze. W 1886 założono Towarzystwo | + | W 1701 roku w Młynarach założone zostało Bractwo Kurkowe. W 1860 roku powstało Towarzystwo Śpiewacze. W 1886 założono Towarzystwo Gimnastyczne, niestety zrzeszające jedynie mężczyzn. |
| − | Na przełomie XIX i XX wieku miasto było w dużej mierze związane z elbląskim rynkiem pracy, a dokładniej z działalnością stoczni [[Ferdynand Gottlob Schichau|Ferdynanda Gottloba | + | Na przełomie XIX i XX wieku miasto było w dużej mierze związane z elbląskim rynkiem pracy, a dokładniej z działalnością stoczni [[Ferdynand Gottlob Schichau|Ferdynanda Gottloba Schichaua]]. W latach 1914-1918 Młynary uniknęły zniszczeń wojennych. Na frontach wojennych zginęło jednak 114 mężczyzn pochodzących w miejscowej parafii katolickiej i gminy ewangelickiej. 30 maja 1920 roku w miejscowym kościele katolickim odsłonięto tablice upamiętniające poległych mieszkańców. 19 stycznia 1919 roku mieszkańcy Młynar w wyborach do Zgromadzenia Narodowego najwięcej głosów oddali na Większościowych Socjalistów. Drugie miejsce zajęli Niemieccy Demokraci. W tym samym roku 2 marca po raz pierwszy w wyborach bezpośrednich mieszkańcy decydowali o składzie rady miejskiej. Tym sposobem do władz lokalnych dostali się trzej socjaldemokraci. W 1927 roku Młynary obchodziły swoje 600-lecie. Uroczystości z tym związane trwały trzy dni. Z okazji jubileuszu opublikowano monografię poświęconą miastu, którą opracował lokalny miłośnik historii Guido Stark. |
| − | Po zakończeniu [[I | + | Po zakończeniu [[I Wojna Światowa| I wojny światowej]] liczba zatrudnionych znacznie zmalała. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Młynary nadal cechował rolniczy charakter - większość mieszkańców żyła z uprawy roli. Miejscowe rzemiosło, rozwinięte na niewielką skalę, było silnie związane z rolnictwem. W mieście nie powstał żaden większy zakład produkcyjny. Godna odnotowania jest ciągłość eksportu - zapoczątkowana w XIX wieku - drewna i lnu do Czech, Wielkiej Brytanii i na Śląsk. Przed wybuchem [[II Wojna Światowa|II wojny światowej]] w mieście działało 6 piekarń, 3 rzeźników, 5 zakładów fryzjerskich,4 stolarnie i 4 zakłady szewskie, 10 krawców, 6 właŚcicieli firm transportowych oraz 14 sklepów kolonialnych. Przed 1939 rokiem w Młynarach funkcjonowały również trzy hotele: ''Pod Orłem'', ''Reński Dwór'' i ''U Leonarda''. W 1924 roku założono Związek Działkowców, dysponujący wówczas 48 działkami ogrodniczymi. |
[[File:Stacja kolejowa w Młynarach.jpg|thumb|242 px|left| Stacja kolejowa w Młynarach [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:M%C5%82ynary_train_station#mediaviewer/File:PKP_Mlynary.jpeg][dostęp: 12.12.2014]]] | [[File:Stacja kolejowa w Młynarach.jpg|thumb|242 px|left| Stacja kolejowa w Młynarach [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:M%C5%82ynary_train_station#mediaviewer/File:PKP_Mlynary.jpeg][dostęp: 12.12.2014]]] | ||
| − | Po 1933 roku rozpoczęto budowę dróg gminnych Młynary - [[Nowe Monasterzysko]], [[Stare Siedlisko]]-[[Nowina]], [[Zastawno]]-[[Kwietnik]]. W mieście rozpoczęła się budowa osiedla domków dwurodzinnych. | + | Po 1933 roku rozpoczęto budowę dróg gminnych Młynary - [[Nowe Monasterzysko]], [[Stare Siedlisko]]-[[Nowina]], [[Zastawno]]-[[Kwietnik]]. W mieście rozpoczęła się budowa osiedla domków dwurodzinnych. w latach 30. uruchomiony został miejski wodociąg. Po 1934 roku na rozkaz Hitlera zlikwidowano [[Żydzi na Warmii i Mazurach|cmentarze żydowskie]], w tym niewielki cmentarzyk w Młynarach. Do 1936 roku wszyscy mieszkańcy żydowskiego pochodzenia (39 osób) opuścili miasto. W 1937 roku odsłonięto pomnik ku czci bohaterów I wojny światowej, który został zdemontowany przez Niemców sześć lat później na potrzeby wojenne. Przed 1939 rokiem najliczniejszą organizacją w mieście (260 członków) był Związek Weteranów Wojennych. |
| − | Przed wybuchem II wojny światowej mieszkańcy Młynar korzystali z uroków Erholungsplatz - terenu rekreacyjnego, | + | Przed wybuchem II wojny światowej mieszkańcy Młynar korzystali z uroków Erholungsplatz - terenu rekreacyjnego, usytuowanego w lesie nad rzeką Bauda. Na naturalnym półwyspie zlokalizowane były domki letniskowe, bufet oraz miejsce do tańczenia. Mieszkańcy mogli również korzystać ze strzelnicy bractwa kurkowego. W samym mieście znajdowała się kręgielnia, służąca również za miejsce spotkań, przyjęć, kursów tańca i gotowania. W okresie międzywojennym w Młynarach działało 11 restauracji i gospód. |
W 1939 roku Młynary liczyły 3000 mieszkańców. 80% należało do kościoła luterańskiego, pozostali byli katolikami. W 1945 roku miasto zostało zniszczone w 70%. Utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero 1 stycznia 1984 roku. | W 1939 roku Młynary liczyły 3000 mieszkańców. 80% należało do kościoła luterańskiego, pozostali byli katolikami. W 1945 roku miasto zostało zniszczone w 70%. Utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero 1 stycznia 1984 roku. | ||
Wersja z 16:28, 15 gru 2014
| Młynar | |||
| | |||
| |||
![Młynary. Wieża kościoła pw. św. Piotra Apostoła [1] [dostęp: 12.12.2014]](/index.php/Plik:M%C5%82ynary._Wie%C5%BCa_ko%C5%9Bcio%C5%82a_pw._%C5%9Bw._Piotra_Aposto%C5%82a.jpg) Młynary. Wieża kościoła pw. św. Piotra Apostoła [3] [dostęp: 12.12.2014]
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | elbląski | ||
| Gmina | Młynary | ||
| Liczba ludności (2012) | 1859 | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Młynar | |||
| Położenie na mapie Polski  Młynar | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Młynary (niem. Mühlhausen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Młynary. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 1859 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[ ]] [1].
Spis treści
Położenie
Miasto jest położone nad rzeką Baudą na pograniczu Warmii i Wysoczyzny Elbląskiej, w odległości 25 km od Elbląga.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została założona w roku 1307. W 1329 Młynary uzyskały prawa miejskie, odnowione w roku 1338. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się w 1. połowie XIV wieku. W 1701 roku w Młynarach założone zostało Bractwo Kurkowe. W 1860 roku powstało Towarzystwo Śpiewacze. W 1886 założono Towarzystwo Gimnastyczne, niestety zrzeszające jedynie mężczyzn.
Na przełomie XIX i XX wieku miasto było w dużej mierze związane z elbląskim rynkiem pracy, a dokładniej z działalnością stoczni Ferdynanda Gottloba Schichaua. W latach 1914-1918 Młynary uniknęły zniszczeń wojennych. Na frontach wojennych zginęło jednak 114 mężczyzn pochodzących w miejscowej parafii katolickiej i gminy ewangelickiej. 30 maja 1920 roku w miejscowym kościele katolickim odsłonięto tablice upamiętniające poległych mieszkańców. 19 stycznia 1919 roku mieszkańcy Młynar w wyborach do Zgromadzenia Narodowego najwięcej głosów oddali na Większościowych Socjalistów. Drugie miejsce zajęli Niemieccy Demokraci. W tym samym roku 2 marca po raz pierwszy w wyborach bezpośrednich mieszkańcy decydowali o składzie rady miejskiej. Tym sposobem do władz lokalnych dostali się trzej socjaldemokraci. W 1927 roku Młynary obchodziły swoje 600-lecie. Uroczystości z tym związane trwały trzy dni. Z okazji jubileuszu opublikowano monografię poświęconą miastu, którą opracował lokalny miłośnik historii Guido Stark.
Po zakończeniu I wojny światowej liczba zatrudnionych znacznie zmalała. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Młynary nadal cechował rolniczy charakter - większość mieszkańców żyła z uprawy roli. Miejscowe rzemiosło, rozwinięte na niewielką skalę, było silnie związane z rolnictwem. W mieście nie powstał żaden większy zakład produkcyjny. Godna odnotowania jest ciągłość eksportu - zapoczątkowana w XIX wieku - drewna i lnu do Czech, Wielkiej Brytanii i na Śląsk. Przed wybuchem II wojny światowej w mieście działało 6 piekarń, 3 rzeźników, 5 zakładów fryzjerskich,4 stolarnie i 4 zakłady szewskie, 10 krawców, 6 właŚcicieli firm transportowych oraz 14 sklepów kolonialnych. Przed 1939 rokiem w Młynarach funkcjonowały również trzy hotele: Pod Orłem, Reński Dwór i U Leonarda. W 1924 roku założono Związek Działkowców, dysponujący wówczas 48 działkami ogrodniczymi.
Po 1933 roku rozpoczęto budowę dróg gminnych Młynary - Nowe Monasterzysko, Stare Siedlisko-Nowina, Zastawno-Kwietnik. W mieście rozpoczęła się budowa osiedla domków dwurodzinnych. w latach 30. uruchomiony został miejski wodociąg. Po 1934 roku na rozkaz Hitlera zlikwidowano cmentarze żydowskie, w tym niewielki cmentarzyk w Młynarach. Do 1936 roku wszyscy mieszkańcy żydowskiego pochodzenia (39 osób) opuścili miasto. W 1937 roku odsłonięto pomnik ku czci bohaterów I wojny światowej, który został zdemontowany przez Niemców sześć lat później na potrzeby wojenne. Przed 1939 rokiem najliczniejszą organizacją w mieście (260 członków) był Związek Weteranów Wojennych.
Przed wybuchem II wojny światowej mieszkańcy Młynar korzystali z uroków Erholungsplatz - terenu rekreacyjnego, usytuowanego w lesie nad rzeką Bauda. Na naturalnym półwyspie zlokalizowane były domki letniskowe, bufet oraz miejsce do tańczenia. Mieszkańcy mogli również korzystać ze strzelnicy bractwa kurkowego. W samym mieście znajdowała się kręgielnia, służąca również za miejsce spotkań, przyjęć, kursów tańca i gotowania. W okresie międzywojennym w Młynarach działało 11 restauracji i gospód.
W 1939 roku Młynary liczyły 3000 mieszkańców. 80% należało do kościoła luterańskiego, pozostali byli katolikami. W 1945 roku miasto zostało zniszczone w 70%. Utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero 1 stycznia 1984 roku.
Kultura
Oragnizacje i stowarzyszenia
Religia
Ludzie związani z miejscowością
- Tadeusz Balicki (1923-2003) - regionalista, animator kultury
- Georg Conrad - prawnik, pracownik sądu obwodowego w Młynarach, pasjonat historii, napisał kilka opracowań historycznych związany z historią miasta. Był także założycielem miejscowego muzeum regionalnego. W 1907 roku przeniósł się na stałe do Berlina.
Edukacja
- Przedszkole
- Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego
- Gimnazjum im. Jana Pawła II
- Zespół Szkół w Młynarach
Turystyka
- Obszar Natura 2000 Wysoczyzna Elbląska
- Rezerwat Osiek II
- Rezerwat Dęby w Krukach Pasłęckich
- Rezerwat Lenki
- Rezerwat Pióropusznikowy Jar
Zabytki
- Układ urbanistyczny i zabudowa Starego Miasta
- Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP z połowy XIX wieku
- Kościół pw. św. Piotra Apostoła
- Ołtarz główny z kościoła pw. św. Piotra Apostoła
- Ambona z kościoła pw. św. Piotra Apostoła
- Cmentarz przykościelny
- Dom przy ul. Dworcowej, wzniesiony po 1920 r.
- Domy przy ul. Słowackiego, wybudowane w 1905 r.
- Pozostałości młyna wodnego przy ul. Młyńskiej
- Nieistniejący pomnik żołnierza niemieckiego
- Młyn zakonny z 1. połowy XIV w.
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
- Białobrzeski Jerzy, Młynary małe miasto 1327-2007, Olsztyn 2008.
- Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Charytoniuk Janusz, Młynary między wojnami, Tygiel, 2003, nr 1/2.
- Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Ludność. Stan i struktura [dostęp: 12.12.2014].
- Verwaltungsgeschichte [dostęp: 12.12.2014].
- Historia Wysoczyzny Elbląskiej [dostęp: 12.12.2014].
- Oficjalna Strona Gminy i Miasta Młynary] [dostęp: 12.12.2014].
- Wykaz zabytków gminy Młynary [dostęp: 12.12.2014].
Przypisy
- ↑ [dostęp: 12.12.2014]
<references>
Zobacz też
![[3]](http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Peter_church_in_M%C5%82ynary#mediaviewer/File:M%C5%82ynary_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG){kind=link}
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:M%C5%82ynary_train_station#mediaviewer/File:PKP_Mlynary.jpeg){kind=link}