Zalewo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 98: | Linia 98: | ||
*Pozostałości murów miejskich i baszta wzniesiona w 1407 roku | *Pozostałości murów miejskich i baszta wzniesiona w 1407 roku | ||
*neogotycka plebania wybudowana w 1898 roku | *neogotycka plebania wybudowana w 1898 roku | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 12:12, 8 sty 2016
| Zalewo | |||
| | |||
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | iławski | ||
| Gmina | Zalewo | ||
| Liczba ludności (2012) | 2 235 | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zalewo | |||
| Położenie na mapie Polski  Zalewo | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Zalewo (niem.Saalfeld in Ostpreussen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. Miasto jest siedzibą gminy. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2235 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Marek Żyliński[1].
Spis treści
Położenie
Miasto położone jest nad jeziorem Ewingi, w sąsiedztwie Puszczy Pruskiej. Leży w odległości 39 km od Iławy.
Dzieje miejscowości
Osada, która dała początek miastu została założona na obszarze dawnego staropruskiego grodziska przez niemieckich osadników. W 1305 roku komtur dzierzgoński Sieghard von Schwarzburg nadał miejscowości prawa miejskie, które zostały odnowione piętnaście lat później przez komtura Ludera z Brunschwiku. W stosunkowo krótkim czasie (1320 i 1334 r.) przywileje miejskie zostały dodatkowo rozszerzone.
W XIV wieku w Zalewie działała szkoła, do której uczęszczała również młodzież z Miłomłyna, Iławy oraz Ostródy. Natomiast w 1599 roku w mieście założona została szkoła książęca. Jej ukończenie dawało możliwość podjęcia studiów uniwersyteckich. Placówka istniała do 1805 roku.
Wojny polsko-szwedzkie, które dotknęły bezpośrednio Zalewo w XVII stuleciu, zahamowały rozwój miasta. Kolejną bolączkę ówczesnych czasów stanowiły pożary, które szybko pochłaniały zabudowę miasta (w znacznej części drewnianą). Najgorsze miało jednak dopiero nadjeść. Epidemia dżumy, która nie ominęła miasta na początku XVIII wieku, odebrała życie 702 mieszkańcom. Uratowało się zaledwie siedem osób.
W latach 1525-1752 miasto było stolicą powiatu oberlandzkiego, w którego skład weszło 12 starostw oraz trzy dziedziczne komornictwa. Zalewo było zamieszkane przez znaczną liczbę polskiej ludności. Polacy byli zrzeszeni w gminie ewangelickiej o narodowym charakterze, posiadającej od 1560 r. własną świątynię. Polska gmina uległa jednak likwidacji w 1791 r. Bezpośrednią przyczyną była postawa władz pruskich zmierzających do germanizacji życia społecznego na obszarach stanowiących dawniej lenno polskiego króla. Polski kościół ewangelicki został sprzedany (1802 r.), a następnie rozebrany.
W nocy z 8 na 9 czerwca 1807 roku w mieście nocował gen. Jan Henryk Dąbrowski wraz z oddziałem polskiego wojska. Dzień wcześniej Zalewo odwiedził sam cesarz Napoleon. Ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło dopiero w połowie XIX stulecia. Wcześniej, w 1844 roku, edykt królewski zezwolił na założenie w Zalewie gminy żydowskiej. W 1900 roku gmina zrzeszała 73 osoby. Budowa Kanału Elbląskiego oraz uruchomienie linii kolejowej łączącej Ostródę z Elblągiem przyczyniły się w znacznym stopniu do rozwoju Zalewa. W mieście z sukcesem zaczęły funkcjonować cukrownie, browary, tartaki, cegielnie, młyny i garbarnie. W 1852 roku Zalewo było zamieszkane przez 2148 osób, ale już w 1910 liczba mieszkańców wzrosła do 2603 osób.
W 1939 roku miasto liczyło 3120 mieszkańców. 22 stycznia 1945 roku do Zalewa wkroczyły oddziały radzieckie. II wojna światowa doprowadziła do zniszczenia 70% zabudowy Zalewa. Miasto liczyło zaledwie 500 mieszkańców. Zalewo utraciło prawa miejskie, stając się siedzibą władz gminnych.
W 1946 roku pierwszym ważniejszym pracodawcą stało się Państwowe Przedsiębiorstwo Produkcji Traktorów i Maszyn Rolniczych. W tym samym roku zaczęła działać miejscowa szkoła. W 1948 roku założono Spółdzielnię Pracy "Wyroby Futrzarskie", przemianowaną następnie na Garbarską Spółdzielnię Pracy. Trzy lata później w Zalewie utworzony został Państwowy Ośrodek Maszynowy, a w 1953 Gminny Ośrodek Maszynowy. W 1975 roku wybudowano miejscowe przedszkole. Natomiast od 1984 roku w Zalewie zaczął działać Gminny Ośrodek Kultury. W 1987 roku Zalewo odzyskało prawa miejskie.
Gmina Zalewo należy do Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego oraz do Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko".
W mieście działa apteka, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej oraz Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
Gospodarka
W mieście działają lokale gastronomiczne, zakłady stolarskie i meblarskie, sklepy z materiałami budowlanymi, rolniczymi, hydraulicznymi, Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Morąsko-Zalewski Bank Spółdzielczy, serwis komputerowy, zakład fryzjersko-kosmetyczny, sklepy wielobranżowe i spożywczo-przemysłowe, zakład drobiarski, zakład masarski, firma budowlano-remontowa.
Kultura
- Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Zalewskiej założone w 2002 roku.
- Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna
- Miejsko-Gminne Centrum Kultury
- Izba Pamięci
- Grupa Teatralna Koliber
Religia
Organizacje i stowarzyszenia
- Iławski Klub w Zalewie
- Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza
- Stowarzyszenie w Zalewie, założone w 1999 roku
- Świetlica Terapeutyczna
- Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych
- Ochotnicza Straż Pożarna
Sport
Edukacja
- Zespół Szkół w Zalewie: przedszkole miejskie, szkoła podstawowa, gimnazjum
Turystyka
- Ekomarina oddana do użytku w 2013 roku
- Rezerwat przyrody Jeziora Jasne
- Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego
- Kanał Iławski
- Szlak Kanału Elbląskiego - Ostróda - Miłomłyn - Morąg - Małdyty - Pasłęk - Elbląg - Raczki Elbląskie - Jelonki - Drulity - Zalewo - Susz - Kisielice - Szymbark - Iława - Tynwałd - Boreczno - Miłomłyn - Ostróda
- Niebieski szlak rowerowy o zasięgu regionalnym. Przebieg trasy: Zalewo - Rąbity - Międzychód - Śliwa - Boreczno - Duba - Mózgowo - Karnity - Dębinka - Miłomłyn - Lubień - Liwa - Zalewo - Gil Mały - Gil Wielki - Wiewiórka - Frednowy - Tynwałd - Jezierzyce - Jażdżówki - Kwiry - Szałkowo - Iława
- Zielony szlak rowerowy prowadzący wzdłuż Kanału Elbląskiego - trasa: Elbląg (Rubno Wielkie) - Nowakowo - Kępa Rybacka - Bielnik II - Kazimierzowo - Władysławowo - Wikrowo - Jegłownik - Gronowo Elbląskie - Różany - Zwierzno - Kępniewo - Brudzędy - Stare Dolno - Święty Gaj - Kwietniewo - Rychliki - Jelonki - Lepno - Kreki - Jarnołtowo - Zalewo - Jerzwałd - Siemiany - Piotrkowo -Starzykowo - Szymbark - Ząbrowo - Kamionka - Iława
Zabytki
- Kościół pw. św. Jana Ewangelisty, zbudowany około 1351 roku; we wnętrzu zachowały się zabytkowe organy, pochodzące z połowy XVIII wieku. W Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie przechowywany jest natomiast XVII-wieczny portret pastora Dawida Pessaroviusa, który do 1945 roku znajdował się w świątyni.
- Cmentarz żydowski założony w 1. połowie XIX wieku
- Wieża ciśnień
- Zabudowa miejska z przełomu XIX i XX wieku
- Zabytkowy młyn
- Budynek zespołu szkół wzniesiony w 1928 roku
- Pozostałości murów miejskich i baszta wzniesiona w 1407 roku
- neogotycka plebania wybudowana w 1898 roku
Przypisy
- ↑ zalewo.bil-wm.pl [12.12.2014]
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Hoffmann Mieczysław, Sikorski Jerzy, Iława i okolice, Poznań 1971.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Halina Jaworska i Maria Lossman, Olsztyn 1973.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski: dzieje miast i wsi. Szkice historyczne od czasów krzyżackich do 1945 roku, Iława 2006.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski: dzieje, zabytki, pejzaż i kultura, Iława 2008.
Niesiobędzki Wiesław, Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego: przewodnik historyczno-krajoznawczy, Iława 2003.
Skrodzki Kazimierz Lech, Dzieje ziemi zalewskiej 1305-2005, Zalewo 2005.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl. Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]
Urząd Gminy i Miasta Zalewo [24.11.2014]
Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Zalewie [24.11.2014]
Biblioteka Elbląska, Historia Zalewa na stronie Elbląskiego Wortalu Historycznego [24.11.2014]
Baza Informacji Lokalnej [24.11.2014]
