Sętal

Sętal
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dywity
Liczba ludności (2010)	374
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Sętal
Położenie na mapie Polski Sętal
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Sętal (niem. Süssenthal) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś w 2010 roku była zamieszkana przez 374 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Fiuk.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 10 km na północ od Dywit.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w połowie XIV wieku. Nazwa miejscowości na przestrzeni dziejów pojawiała się w kilku wersjach: Zusental (1344), Susentall (1382), Sussental (1388), Sussenthal (1755), Süssenthal (1785). Ostatnia odmiana funkcjonowała do roku 1945. Polska odmiana Sętal po raz pierwszy została odnotowana w XIX wieku. 30 sierpnia 1344 roku miejscowość, która była wówczas dość dużą wsią, zapisano kolegiacie w Glotowie. Nadanie podpisał biskup Herman z Pragi wraz z kapitułą warmińską. Wieś ucierpiała w czasie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519-1521. W 1788 roku miejscowość liczyła 48 domów i obejmowała obszar 1254 ha. Do 1811 roku Sętal był wsią kościelną.

Pierwsze wzmianki o kościele pojawiły się w 1344 roku. Został odbudowany w XVI wieku. Konsekracji dokonał ówczesny biskup Marcin Kromer. Kościół spłonął w 1908 roku. Świątynię murowaną wzniesiono dwa lata później. W 1911 roku nowy kościół został konsekrowany przez biskupa Augusta Bludau.

Szkolnictwo

W Sętalu funkcjonuje szkoła podstawowa.

Kultura

W miejscowości działa biblioteka. Od 2009 roku we wsi istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Sętala.

Turystyka

• gospodarstwo agroturystyczne Siedlisko Sętal
• szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Dywity – Różnowo – Sętal – Gady – Dywity
• szlak samochodowy Grody i stanowiska obronne – przebieg trasy: Barczewko – Barczewo – Dadaj – Kierzbuń – Tumiany – Jeziorany – Kabikiejmy – Sętal – Barkweda

Zabytki

• neogotycki kościół, wybudowany w 1910 roku według projektu Friedricha Heitmanna
• drewniana chałupa nr 30 z XIX wieku
• neogotycka kapliczka przydrożna z końca XIX stulecia
• dwa grodziska pruskie, zlokalizowane na północny zachód od wsi

Bibliografia

Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [08.12.2013]
Wikipedia [08.12.2013]