Wały podłużne

Zachowany fragment pruskiego wału podłużnego na odcinku Wały-Zimna Woda, gm. Nidzica, fot. M.M. Pacholec

Widok od frontu wału

 

Wały podłużne – średniowieczne umocnienia liniowe wznoszone najczęściej na pograniczach obszaru zamieszkałego.

Opis

Wały podłużne wraz z zasiekami, rzekami, jeziorami i innymi przeszkodami terenowymi tworzyły jednolity ciąg umocnień zabezpieczający granicę. Dało się go przekroczyć jedynie w wyznaczonych miejscach zwanych bramami ziemskimi. Wały wznoszono też na szlakach drogowych w celu ich zabezpieczenia.

Wały usypywano z ziemi na wysokość kilku metrów. W miejscach o szczególnej wadze strategicznej na koronie wału budowano chodnik i palisadę, co pozwalało prowadzić obsadzie wału skuteczniejszą obronę. Przed czołem wału znajdowała się fosa; mogły też występować zasieki.

Jednym z najdłuższych, a zachowanych do czasów obecnych średniowiecznych wałów na Warmii, jest wał zaczynający się w okolicach miejscowości Wały (niem. Wallen) w gminie Purda. Ma ona następujące wymiary: długość – 400 m, wysokość – do 1,2 m, szerokość u podstawy do 6 m. Natomiast przedwojenny badacz H. Crome szacował jego wysokość na 3 m.

Inne miejsca, w których zlokalizowano wały na terenie południowej części Warmii, to: Barczewko, Barczewo (gmina miejsko-wiejska)gm. Barczewo, niem. Alt Wartenburg Bartołty Małe, gm. Barczewo, niem. Klein Bartelsdorf Kielary, gm. Stawiguda, niem. Kellaren Kierzbuń, gm. Barczewo, niem. Kirschbaum Kierzliny, gm. Barczewo, niem. Kirschlainen Leszno, gm. Barczewo, niem. Leschnau Łęgajny, gm. Barczewo, niem. Lengainen Nerwik, gm. Purda, niem. Nerwigk Nowa Kaletka, gm. Purda, niem. Neu Kaletka Nowa Wieś, gm. Purda, niem. Neu Bartelsdorf Parleza Wielka, gm. Biskupiec, niem. Gross Parlösen Pistki, gm. Dywity, niem. Piestkeim Przykop, gm. Purda, niem. Grabenau Purda, gm. Purda, niem. Gross Purden Rasząg, gm. Barczewo, niem. Raschung

Bibliografia

Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Robert Klimek, Wały podłużne w Nerwiku, gmina Purda, województwo warmińsko-mazurskie, Pruthenia, t. I, 2006.
Robert Klimek, Funkcjonowanie i obecny stan zachowania średniowiecznych wałów podłużnych w południowej części dominium warmińskiego, "Pruthenia", t. III, 2008.
Robert Klimek, grodziska.eu [08.01.2014]