Morąg

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Wersja z dnia 17:11, 9 lut 2023 autorstwa JakaśKreatywnaNazwa123 (dyskusja | edycje) (→‎Położenie: poprawiono błędy merytoryczne i dodano przypisy)
Skocz do: nawigacja, szukaj
Morąg
Herb
Herb Morąga
Ratusz w Morągu>Autor: Telewizjamsi. Źródło: Commons Wikimedia [02.10.2014]
Ratusz w Morągu>
Autor: Telewizjamsi. Źródło: Commons Wikimedia [02.10.2014]
Rodzaj miejscowości miasto
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ostródzki
Gmina Morąg
Liczba ludności (2012) 14 511
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 14-300, 14-331
Tablice rejestracyjne NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Morąg
Morąg
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Morąg
Morąg
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Morąg (niem. Mohrungen, prus. Marangan) – miasto położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko–wiejskiej Morąg. W 2012 roku miasto liczyło 14 511 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje Tadeusz Zbigniew Sobierajski [1].

Tablica przed bramą kirkutu w Morągu. Źródło www.sztetl.org.pl [13.08.2013]

Położenie

Miejscowość położona jest na Powiślu[2], na Pojezierzu Dzierzgońsko-Morąskim, które stanowi część Pojezierza Iławskiego[3]. Od północnego wschodu Morąg graniczy z jeziorem Skiertąg, z południowego zachodu znajduje się tzw. „Rozlewisko Morąskie” z ostoją ptactwa wodnego.

Dzieje miejscowości

Morąg leży w historycznej krainie Pogezania, na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne (niem. Oberland). Morąg powstał prawdopodobnie w miejscu pruskiej osady o nazwie Morina. Władze Zakonu Krzyżackiego około 1280 roku ustanowiły tu siedzibę prokuratorii. W 1327 roku Herman von Oppen komtur elbląski nadał miejscowości prawa miejskie. Zamek rozpoczęto budować około 1280 roku. Był siedzibą prokuratora, a następnie wójta. Od roku 1467 za sprawą komtura Henryka von Plauen Morąg wybrano na nową siedzibę komturstwa po utracie dotychczasowej – Elbląga – na skutek postanowień II pokoju toruńskiego. Po sekularyzacji Prus zamek stał się siedzibą starosty Piotra Dohna, który zapoczątkował dziedziczną dynastię na tym urzędzie (1525–1740). Dohnowie należeli do najbogatszych rodzin w całych Prusach Książęcych. W latach 1562–1595 rodzina wybudowała nową siedzibę tzw. „Zameczek Dohnów”, w którym obecnie mieści się Muzeum im. J.G. Herdera.

Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich Morąg był siedzibą starosty książęcego, sprawującego władzę administracyjną nad okręgiem Morąga i Miłakowa. Zamek krzyżacki został wówczas częściowo rozebrany, a pozyskane w ten sposób materiały wsparły budowę pałacu Dohnów. W XVII wieku w czasie przemarszu wojsk szwedzkich miasto poniosło znaczne straty. W 1656 żołnierze szwedzcy w celach rabunkowych rozbijali nawet trumny, grabiąc znajdujące się przy zmarłych kosztowności. Kolejną klęską, która dotknęła w XVII wieku Morąg, był pożar w 1697 roku. Wówczas zniszczony został ratusz i zameczek Dohnów, spłonęło też Polskie Przedmieście. Odbudowa miasta zajęła około 50 lat. W 1791 roku utworzone zostało Towarzystwo Rolnicze, które istniało do 1840 roku. W 1807 roku miasto zajęły wojska Napoleona Bonapartego, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji – Karol XIV Jan i Norwegii – Karol III. Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał Jan Henryk Dąbrowski, którego dywizja zatrzymała się w mieście 9 czerwca 1807 roku. Wojska napoleońskie ponownie przeszły przez miasto w 1812 roku. Wtedy też doszło do zatargu mieszczan z żołnierzami armii francuskiej (napoleoński marszałek pisemnie domagał się ukarania winnych mieszczan, grożąc zniszczeniem miasta). Pożary z lat 1822, 1848, 1858 i 1868 czyniły mniejsze lub większe zniszczenia w Morągu. W roku 1831 powstała drukarnia Carla Heinricha Haricha, który założył swoje oficyny również w Olsztynku, Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie. W 1939 roku w Morągu mieszkało 7212 osób.

23 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zajęły Morąg. We wrześniu 1945 roku w zniszczonym i wyludnionym mieście uruchomiono gimnazjum, zaczęto również organizować liceum pedagogiczne, którego pierwszym dyrektorem został Bolesław Wytrążek.

W 2009 i 2010 roku Morąg zdobył tytuł Letniej Stolicy Warmii i Mazur w kategorii gmin miejsko-wiejskich w plebiscycie Gazety Olsztyńskiej.

Bezpieczeństwo

W Morągu działa Straż Miejska.

Gospodarka

W mieście działają m. in.: salon meblowy, hurtownia materiałów budowlanych, hurtownia artykułów spożywczych, 3 hotele, sklep i serwis komputerowy, agencja ochrony, agencja ubezpieczeniowa, szkoły nauki jazdy, biura rachunkowe, zakład stolarski, sklepy spożywcze i wielobranżowe, warsztaty samochodowe, prywatne gabinety lekarskie. Przedsiębiorstwa: LACTIMA Sp. z o.o., Paged Sklejka, Mlekovita, FIN–SERV Łukasz Pepłowski. Jest tutaj także biuro leśnictwa, wchodzącego w skład Nadleśnictwa Dobrocin.

Religia

Kultura

W miejscowości działa Morąski Dom Kultury[4] i Miejska Biblioteka Publiczna, założona w 1946 roku, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu. Od 1964 roku w mieście działa Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera. Natomiast w 1993 roku powołano do życia Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej „Herder”.

W mieście działa Stowarzyszenie „Morąskie Bractwo Historyczne - Mawrin”[5], Morąskie Stowarzyszenie Motocyklowe "Szerszeń"[6], Związek Ukraińców w Polsce oddział Morąg[7], Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Nieodkrytych Tajemnic”[8] oraz Fundacja Promocji Przedsiębiorczości Pogezania. W mieście wydawana jest Gazeta Morąska. Lokalną telewizję reprezentuje Morąski Serwis Informacyjny. W latach 1990-1993 wydawano morąski magazyn społeczno-kulturalny Morlang.

Organizuje się tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, zarówno cyklicznych, jak i jednorazowych. Wśród nich wymienić można:

W Morągu odbywały się także imprezy towarzyszące w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa na Warmii i Mazurach w 2009 r. i w 2010 r. oraz projektu o charakterze artystyczno-edukacyjnym pod nazwą „Panorama Świata” Festiwal Dziedzictwa Kulturowego – „Ukraina” W 1999 r. zorganizowano w mieście uroczyste obchody 257. rocznicy urodzin J.G. Herdera

Zespoły muzyczne i grupy artystyczne:

Niegdyś istniały tu: Zespół Teatralny Związku Zawodowego Kolejarzy z Morąga, zespół rockowy 74 Maszyna Rytmiczna

Ludzie związani z miejscowością

Sport

W Morągu działa klub sportowy Huragan Morąg reprezentowany przez sekcję: piłki nożnej, koszykówki, piłki ręcznej, siatkówki, tenisa ziemnego, tenisa stołowego, brydża sportowego. W mieście istnieje także Morąski Klub Żeglarski ''Keja''.

Szkolnictwo

W Morągu funkcjonują 3 przedszkola, 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea, 2 technika, zasadnicza szkoła zawodowa oraz szkoła policealna:

Zabytki

Niegdyś były tutaj również:

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939, Olsztyn 2005.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012.
Bank Danych Lokalnych GUS [13.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [13.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [13.08.2013]
Wirtualny Sztetl [13.08.2013]
wikipedia.pl [02.10.2014]

Przypisy

  1. ↑ Wrota Warmii i Mazur [10.09.2013]
  2. ↑ Stanisława Zajchowska, Maria Kiełczewska-Zalewska: Warmia i Mazury: praca zbiorowa. Poznań: Instytut Zachodni, 1953, s. 196, seria: Ziemie Staropolski.
  3. ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r.
  4. ↑ Strona Informacyjna Morąga [10.09.2103]
  5. ↑ Strona Bractwa Marwin [10.09.2013]
  6. ↑ Strona Stowarzyszenia Motocyklowego Szerszeń [10.09.2013]
  7. ↑ Strona Związku Ukraińców [10.09.2013]
  8. ↑ Strona Lokalnej Organizacji Turystycznej [10.09.2013]


Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Morąg&oldid=157683”