Czerwonka (gmina Biskupiec): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Czerwonka | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Czerwonki |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = olsztyński |
| − | |gmina = | + | |gmina = Biskupiec |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
|liczba ludności = 953 | |liczba ludności = 953 | ||
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) | |strefa numeracyjna = (+48) | ||
|kod pocztowy =11-010 | |kod pocztowy =11-010 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Czerwonka''' (niem. '' Rothfliess '') – wieś sołecka w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|gminie Biskupiec]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 953 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Roman Gacioch]]<ref>[http://www.bip.biskupiec.pl/16742,23074/23074/ Strona Gminy Biskupiec] </ref>. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
| − | == | + | |
| − | Wieś położona jest w środkowej części województwa | + | == Położenie == |
| − | + | Wieś położona jest w środkowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]] i [[Pojezierze Mrągowskie|Pojezierza Mrągowskiego]], na północ od jeziora [[Jezioro Dadaj|Dadaj]]. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 57 i linia kolejowa [[Olsztyn]] – [[Korsze]]. Wieś leży nad [[Rzeka Czerwonka|Czerwonką]]. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | Wieś powstała w 1365 roku, gdy biskup Jan Stryprock nadał niejakiemu Tylowi, swemu dworzaninowi, 40 łanów lasu na [[ | + | == Dzieje miejscowości == |
| + | Wieś powstała w 1365 roku, gdy biskup [[Jan Stryprock]] nadał niejakiemu Tylowi, swemu dworzaninowi, 40 łanów lasu na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] między [[Kostrzewy|Kostrzewami]] a [[Biesowo|Biesowem]]. Majątek szlachecki istniał w Czerwonce do połowy XIX wieku. W 1820 roku wieś była zamieszkana przez 218 osób. W 1827 roku Czerwonka wchodziła w skład parafii z siedzibą w Biesowie. W 1845 roku majątek został rozparcelowany, osiedliło się na tych gruntach kilkanaście rodzin przybyłych z Hesji. We wsi działała wówczas karczma. Część mieszkańców zajmowała się furmaństwem na trasie [[Biskupiec]] – [[Szczytno]]. W 1857 roku Czerwonkę zamieszkiwało 376 osób. Proces rozwoju wsi uległ przyspieszeniu po wybudowaniu linii kolejowej Olsztyn – Korsze w latach 70. XIX wieku. W roku 1890, w czasie wyborów do sejmu Rzeszy Niemieckiej, w Czerwonce oddano 60 głosów na polskiego kandydata – [[Franciszek Szczepański |Franciszka Szczepańskiego]], warmińskiego działacza społecznego pochodzącego z [[Lamkowo|Lamkowa]]. Natomiast kandydat niemiecki w tej wsi otrzymał 27 głosów. W latach 1920–1939 działał w Czerwonce mąż zaufania [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]. | ||
| − | [[Mieczysław Orłowicz]], zwiedzający okolice przed wybuchem [[I wojna światowa|I wojny światowej]] | + | [[lkwim:Mieczysław Orłowicz| Mieczysław Orłowicz]], zwiedzający okolice przed wybuchem [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]], opisał Czerwonkę jako: ''niemiecką kolonię urzędników i służby kolejowej. Leży na polsko–niemieckim pograniczu etnograficznym, na północ wsie niemieckie, na południe polskie''<ref> M.Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo dodruku podali G. Jasiński, A.Rzempołuch, R. Traba,Olsztyn 1991, s.167</ref>. W czasie I wojny światowej w rejonie Czerwonki, [[Zerbuń| Zerbunia]] i Biesowa rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami niemieckimi i rosyjskimi (25–26.08.1914). |
| − | Szkoła istniała we wsi już w początkach XIX wieku, została zamknięta w 1870 roku, ale później uruchomiono ją ponownie. W 1935 roku uczęszczało do niej 192 dzieci, | + | Szkoła istniała we wsi już w początkach XIX wieku, została zamknięta w 1870 roku, ale później uruchomiono ją ponownie. W 1935 roku uczęszczało do niej 192 dzieci, zatrudnionych było czterech nauczycieli. W roku 1939 Czerwonka była zamieszkana przez 983 osoby. |
| + | ==Gospodarka== | ||
| + | Ze względu na położenie geograficzne i związane z nim walory przyrodnicze w miejscowości rozwija się głównie [[Agroturystyka| agroturystyka]]. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | + | We wsi znajduje się filia [[lkwim:Miejska Biblioteka Publiczna w Biskupcu |Miejskiej Biblioteki Publicznej w Biskupcu]]. W Czerwonce funkcjonuje prywatne [[Muzeum Sprzętu Pszczelarskiego i Narzędzi Rolniczych]]. Jego założyciel [[Wacław Kotwicz]] udostępnia zwiedzającym kolekcję zabytkowych i tradycyjnych uli o nietuzinkowych kształtach i formach oraz kolekcję maszyn rolniczych z 1. połowy XX wieku. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | === | + | ==Szkolnictwo== |
| − | + | We wsi istnieje [[Zespół Szkół w Czerwonce|zespół szkół]]. | |
| + | |||
| + | ==Sport== | ||
| + | W Czerwonce działa klub sportowy [[LKS ''Orzeł'' w Czerwonce|LZS ''Orzeł'']]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | {{ | + | ==Turystyka== |
| + | *szlak rowerowy o długości 30 km: Biskupiec – Czerwonka – [[Rukławki]] – [[Rzeck]] – Biskupiec, o łącznej długości 30 km | ||
| + | *szlak rowerowy: Biskupiec – Rzeck – [[Rasząg]] – [[Zabrodzie]] – [[Kobułty]] – [[Parelskie Wzgórza]] – [[Lipowo (gmina Biskupiec)|Lipowo]] – [[Stanclewo]] – [[Bredynki]] – [[Dębowo]] – Czerwonka – [[Biesowo]] – [[Jezioro Galk]] – [[Jezioro Dadaj]] | ||
| + | |||
| + | == Zabytki == | ||
| + | *[[Kaplica pw. św. Krzyża w Czerwonce|kaplica rzymskokatolicka filialna]] wybudowana w 1920 roku; na jednej ze ścian znajduje się wmurowana tablica z nazwiskami mieszkańców poległych podczas I wojny światowej | ||
| + | *[[Kapliczka w Czerwonce |kapliczka]] wzniesiona w 1863 roku | ||
| + | *[[Kościół w Czerwonce |neogotycki kościół]] wzniesiony w 1895 roku | ||
| + | *budynek dworca kolejowego z 2. połowy XIX wieku | ||
| + | |||
| + | ==Multimedia== | ||
| + | {{#ev:youtube|MPHKiynKvjM|500|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}} | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.<br/> | ||
| + | Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia.Mazury'', Białystok 1998.<br/> | ||
| + | Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Mazury'', Gdynia 2012.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | ''Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn'', red. tech.Agata Darmochwał,Białystok 2001.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury'',red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski,Warszawa 2012.<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [15.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [15.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [15.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [15.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.biskupiec.pl/ Strona Gminy Biskupiec] [15.07.2014] | ||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| − | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 09:55, 9 maj 2016
| Czerwonka | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Biskupiec |
| Liczba ludności (2010) | 953 |
| Strefa numeracyjna | (+48) |
| Kod pocztowy | 11-010 |
| Tablice rejestracyjne | NOL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Czerwonka | |
| Położenie na mapie Polski  Czerwonka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Czerwonka (niem. Rothfliess ) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 953 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Roman Gacioch[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w środkowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Olsztyńskiego i Pojezierza Mrągowskiego, na północ od jeziora Dadaj. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 57 i linia kolejowa Olsztyn – Korsze. Wieś leży nad Czerwonką.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w 1365 roku, gdy biskup Jan Stryprock nadał niejakiemu Tylowi, swemu dworzaninowi, 40 łanów lasu na prawie chełmińskim między Kostrzewami a Biesowem. Majątek szlachecki istniał w Czerwonce do połowy XIX wieku. W 1820 roku wieś była zamieszkana przez 218 osób. W 1827 roku Czerwonka wchodziła w skład parafii z siedzibą w Biesowie. W 1845 roku majątek został rozparcelowany, osiedliło się na tych gruntach kilkanaście rodzin przybyłych z Hesji. We wsi działała wówczas karczma. Część mieszkańców zajmowała się furmaństwem na trasie Biskupiec – Szczytno. W 1857 roku Czerwonkę zamieszkiwało 376 osób. Proces rozwoju wsi uległ przyspieszeniu po wybudowaniu linii kolejowej Olsztyn – Korsze w latach 70. XIX wieku. W roku 1890, w czasie wyborów do sejmu Rzeszy Niemieckiej, w Czerwonce oddano 60 głosów na polskiego kandydata – Franciszka Szczepańskiego, warmińskiego działacza społecznego pochodzącego z Lamkowa. Natomiast kandydat niemiecki w tej wsi otrzymał 27 głosów. W latach 1920–1939 działał w Czerwonce mąż zaufania Związku Polaków w Niemczech.
Mieczysław Orłowicz, zwiedzający okolice przed wybuchem I wojny światowej, opisał Czerwonkę jako: niemiecką kolonię urzędników i służby kolejowej. Leży na polsko–niemieckim pograniczu etnograficznym, na północ wsie niemieckie, na południe polskie[2]. W czasie I wojny światowej w rejonie Czerwonki, Zerbunia i Biesowa rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami niemieckimi i rosyjskimi (25–26.08.1914).
Szkoła istniała we wsi już w początkach XIX wieku, została zamknięta w 1870 roku, ale później uruchomiono ją ponownie. W 1935 roku uczęszczało do niej 192 dzieci, zatrudnionych było czterech nauczycieli. W roku 1939 Czerwonka była zamieszkana przez 983 osoby.
Gospodarka
Ze względu na położenie geograficzne i związane z nim walory przyrodnicze w miejscowości rozwija się głównie agroturystyka.
Kultura
We wsi znajduje się filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Biskupcu. W Czerwonce funkcjonuje prywatne Muzeum Sprzętu Pszczelarskiego i Narzędzi Rolniczych. Jego założyciel Wacław Kotwicz udostępnia zwiedzającym kolekcję zabytkowych i tradycyjnych uli o nietuzinkowych kształtach i formach oraz kolekcję maszyn rolniczych z 1. połowy XX wieku.
Szkolnictwo
We wsi istnieje zespół szkół.
Sport
W Czerwonce działa klub sportowy LZS Orzeł.
Turystyka
- szlak rowerowy o długości 30 km: Biskupiec – Czerwonka – Rukławki – Rzeck – Biskupiec, o łącznej długości 30 km
- szlak rowerowy: Biskupiec – Rzeck – Rasząg – Zabrodzie – Kobułty – Parelskie Wzgórza – Lipowo – Stanclewo – Bredynki – Dębowo – Czerwonka – Biesowo – Jezioro Galk – Jezioro Dadaj
Zabytki
- kaplica rzymskokatolicka filialna wybudowana w 1920 roku; na jednej ze ścian znajduje się wmurowana tablica z nazwiskami mieszkańców poległych podczas I wojny światowej
- kapliczka wzniesiona w 1863 roku
- neogotycki kościół wzniesiony w 1895 roku
- budynek dworca kolejowego z 2. połowy XIX wieku
Multimedia
Bibliografia
Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia.Mazury, Białystok 1998.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Mazury, Gdynia 2012.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, red. tech.Agata Darmochwał,Białystok 2001.
Warmia i Mazury,red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski,Warszawa 2012.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [15.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [15.09.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [15.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [15.09.2013]
Strona Gminy Biskupiec [15.07.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Biskupiec
- ↑ M.Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo dodruku podali G. Jasiński, A.Rzempołuch, R. Traba,Olsztyn 1991, s.167
