Kruklanki (gmina wiejska)

Gmina Kruklanki
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Władysław Gładkowski
Powierzchnia	201,57 km²
Liczba sołectw	12
Liczba miejscowości	15
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3152 16 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NGI
TERYT	2806052
Urząd gminy ul. 22 Lipca 10 11 - 612 Kruklanki
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Kruklanki – gmina wiejska położona w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i powiatu giżyckiego. Siedziba gminy znajduje się w Kruklankach.

Gmina rolnicza, usytuowana w atrakcyjnym turystycznie rejonie. Położona na pograniczu trzech krain geograficznych: Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, Mazur Garbatych i Pojezierza Ełckiego. O pięknie i atrakcyjności gminy stanowią lasy i wody jezior, które zajmują ponad 60% powierzchni gminy. W znajdującej się na terenie gminy Puszczy Boreckiej występują unikatowe, dzikie i pierwotne fragmenty lasu, bardzo cenne pod względem przyrodniczym. W puszczy występują rzadkie okazy zwierząt: łosie, rysie, wilki, jelenie, borsuki oraz wizytówka gminy - żubry - na wolności żyje ich około 60. Bardzo niskie stężenie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, wód i gleby na obszarach gminy było powodem zlokalizowania na skraju Puszczy Boreckiej stacji kompleksowego monitoringu środowiska. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi w gminie 93,5 %.

Władzę w gminie sprawuje wójt Władysław Gładkowski.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Kruklanki zajmuje powierzchnię 201,57 km². W tym:

• użytki rolne: 33%
• lasy: 55%
• wody: 7%

Gmina stanowi 18% powierzchni powiatu giżyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Gmina Kruklanki

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kruklankach
autor: Mieczysław Kalski

 

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3152	100	1547	49	1605	51
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	16		8		8

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kruklanki wynosiło -20 osób, co stanowi 21,05% migracji w powiecie giżyckim oraz 0,54% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Kruklanki była częścią powiatu węgorzewskiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. W 1973 roku, w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Kruklanki. W skład nowo utworzonej gminy weszły sołectwa: Boćwinka, Jeziorowskie, Jurkowo Węgorzewskie, Kruklanki, Lipowo, Możdżany, Sołtmany, Żabinki, Żywki, Żywy..

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat węgorzewski. Gmina Kruklanki została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Kruklanki w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim.

Gmina wiejska Kruklanki graniczy z gminami: Giżycko, Wydminy w powiecie giżyckim, Banie Mazurskie w powiecie gołdapskim, Pozezdrze w powiecie węgorzewskim oraz Kowale Oleckie i Świętajno w powiecie oleckim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Boćwinka, Brożówka, Jasieniec, Jeziorowskie, Jurkowo, Kruklanki, Lipowo, Możdżany, Sołtmany, Żabinka, Żywki, Żywy

Pozostałe miejscowości i części integralne sołectw: Diabla Góra, Chmielewo, Podleśne, Jelonek, Jeleni Róg, Łękuk Wielki, Grądy Kruklaneckie, Majerka, Borki, Knieja Łuczańska, Jurkówko, Wolisko, Budziska Leśne, Wyrzywilki, Żywki Małe, Kamienna Struga.

Gospodarka

Wiodącymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Kruklanki są rolnictwo i turystyka. Na obszarze gminy dominuje rolnictwo indywidualne. Struktura gospodarstw charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem. Większość z nich to gospodarstwa małe i średnie (od 1 ha do 10 ha). W produkcji rolniczej dominuje uprawa roślin, głównie zbóż (pszenica, żyto, jęczmień, owies, pszenżyto), uprawiane są również rzepak, ziemniaki, kukurydza. Hodowane są również trzoda chlewną i bydło, choć wiele jest gospodarstw, które funkcjonują bez hodowli.

Ważną rolę w gminie odgrywa turystyka. Gmina Kruklanki położona jest na pograniczu trzech atrakcyjnych krain geograficznych, tj. Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, Mazur Garbatych i Pojezierza Ełckiego. Przez jej teren przebiega droga łącząca Giżycko z przygraniczną Gołdapią, gdzie znajduje sie przejście graniczne.
Teren gminy stanowi połączenie lasów Puszczy Boreckiej, kilkunastu jezior i rzeki Sapiny, rozlokowanych w malowniczym, pagórkowatym krajobrazie. Główne atrakcje turystyczne stworzyła natura. Na terenie gminy znajduje się czternaście bardzo czystych jezior z obowiązującą strefą ciszy. Największe z nich to: Gołdopiwo, Sołtmany, Kruklin i Żywy. Przez część z nich przepływa rzeka Sapina, stanowiąca atrakcyjny, 26-kilometrowy szlak kajakowy, łączący jezioro Kruklin z Mamrami. Turyści wypoczywający w gminie mają możliwość ciekawego i atrakcyjnego spędzenia czasu. Czyste jeziora oferują możliwości kąpieli, uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa. Duże i urozmaicone kompleksy leśne dają możliwości spacerów, zbierania owoców leśnych i grzybów, obserwowania zwierzyny. Na terenie gminy istnieją: ciekawa ścieżka edukacyjno - przyrodnicza, liczne szlaki rowerowe i piesze.
Do wypoczynku na terenie gminy zachęca również bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura turystyczna, do której należą: ośrodki wypoczynkowe, pola namiotowe i biwakowe, gospodarstwa agroturystyczne. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowości Kruklanki, Boćwinka, Brożówka, Grądy Kruklaneckie, Jeziorowskie, Jurkowo, Sołtmany, Żywki.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Kruklanki wynosiła w 2013 roku 248. W tym 10 podmiotów należały do sektora publicznego, pozostałe 238 tworzy sektor prywatny. 53 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 23 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 27 firm w dziale budownictwo, 41 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 13. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.

Na obszarze gminy brak jest znaczących zakładów przetwórczych i produkcyjnych. Dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Gmina wiejska Kruklanki należy do Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka "Wielkie Jeziora Mazurskie", Mazurskiego Związku Międzygminnego – Gospodarka Odpadami, Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej oraz obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak również wymagających troski ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Kruklanki wynosiła 199 osób, co stanowi 5,3% bezrobotnych w powiecie giżyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 22,2% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Kruklankach
• Gminna Biblioteka Publiczna w Kruklankach
• Świetlica Wiejska w Jeziorowskich

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Nicz na Iwana Kupała
• "Biesiada agroturystyczna"
• impreza plenerowa "Nie ma jak u Jeziorowskich"
• dożynki gminne
• Międzynarodowy Plener Rzeźbiarski nad jeziorem Gołdopiwo

Ludzie związani z gminą

• Józef Niewiński - urodzony w Spytkowie artysta rzeźbiarz, organizator plenerów rzeźbiarskich, mieszka i pracuje w Kruklankach.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gmin wiejskiej Kruklanki należą:

• Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kruklankach wraz z plebanią
• zespół dworski w Kruklankach
• zespół dworski w Żywkach
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Brożówka, Jeziorowskie
• cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Jeziorowskie, Kruklanki, Żywki.

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki rowerowe:
  • szlak czarny - wokół jeziora Sołtmany i Żywe - długość trasy około 40 km
  • szlak niebieski - dookoła jeziora Gołdopiwo - długość trasy około 18 km
  • szlak pomarańczowy - wokół jeziora Kruklin - długość trasy około 26 km
  • szlak zielony - przez Puszczę Borecką - długość trasy około 36 km
  • szlak czerwony - do jezior puszczańskich - długość trasy około 51 km
  • szlak brązowy - do jeziora Dargin - długość trasy około 32 km
• ścieżka rowerowa "Szlakiem Mazurskich Legend" wraz z okazałymi rzeźbami przedstawiającymi bohaterów mazurskich legend (rzeźby zostały wykonane podczas 4 plenerów rzeźbiarskich w Kruklankach nad jeziorem Gołdopiwo)
• szlaki kajakowe rzeką Sapiną: trasa Kruklin-Gołdopiwo oraz Gołdopiwo- Święcajty
• zagroda pokazowa żubrów w Wolisku
• ścieżka przyrodniczo-historyczno-edukacyjna "Odkryj z nami tajemnice Kruklanek" w Puszczy Boreckiej
• małe ranczo - "Mini Zoo" w Żywkach
• Ekomuzeum "U Jeziorowskich"
• rezerwat przyrody Borki, liczne jeziora
• most kolejowy nad rzeką Sapiną, tzw. "Zwalony Most"

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Kruklanki można uzyskać w Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku i na stronie internetowej [11] oraz na stronie Urzędu Gminy Kruklanki

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Kruklanki istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Niepubliczny Punkt Przedszkolny "Chatka Puchatka" przy Gminnym Ośrodku Kultury w Kruklankach
• Szkoła Podstawowa w Boćwince
• Zespół Szkół w Kruklankach - Szkoła Podstawowa im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Kruklankach, Gimnazjum w Kruklankach

Sport

W gminie wiejskiej Kruklanki organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Rajd Rowerowy "Szlakiem Mazurskich Legend", Rajd Polski Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Świata, spływ kajakowy – "otwarcie rzeki Sapiny", sportowy turniej miast i gmin w ramach Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich.

Na terenie gminy działa:

• UKS START Kruklanki

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego "Puszcza Borecka" w Kruklankach
• Stowarzyszenie Miłośników wsi Kruklanki "ŻUBR"
• Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych "Ekorozwój – Mazury"
• Stowarzyszenie Integracja "Pomocna Dłoń" w Kruklankach
• Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich "KWADRAT" w Żywkach
• Stowarzyszenie Mieszkańców Wsi Boćwinka "KOŁO"
• Stowarzyszenie Miłośników Sołtman "Pięć Wysp"
• Związek Ukraińców w Polsce, koło w Kruklankach
• Sapiniaki

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezerwat przyrody:

• Rezerwat Borki (232 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (85527 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Boreckiej (22860,9 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Borecka (18962,76 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Borecka (25340,14 ha)

Użytki ekologiczne:

• Ostoja bioróżnorodności w Puszczy Boreckie (27,87 ha)
• wyspy na jeziorze Gołdopiwo, Sołtmany i Żywy

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie wiejskiej Kruklanki znajduje się 29 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej, w tym: okazy pojedynczych drzew oraz głazów narzutowych m. in. Głaz narzutowy "Diabelski Kamień" z Puszczy Boreckiej.

Bibliografia

Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2013, poz. 200, Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części.dziennikustaw.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program Ochrony Środowiska Gminy Kruklanki 2004-2011, Kruklanki 2004.[12] [20.10.2014]
Strategia rozwiazywania problemów społecznych na terenie gminy Kruklanki w latach 2066-2013, Kruklanki 2006 [www.bip.kruklanki.pl/datadir/doc/bip_471161077272.doc] [20.10.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
UStat Olsztyn [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Kruklanki [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Kruklanki [20.10.2014]
Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku [20.10.2014]