Młynary

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Młynary
Herb
Herb Młynar
Młynary. Wieża kościoła pw. św. Piotra Apostoła.Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Młynary. Wieża kościoła pw. św. Piotra Apostoła.
Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat elbląski
Gmina Młynary
Liczba ludności (2012) 1859
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Młynary
Młynary
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Młynary
Młynary
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Młynary (niem. Mühlhausen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Młynary. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 1859 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat burmistrza uzyskała Renata Bednarczyk.[1]

Stacja kolejowa w Młynarach.
Fot. Krzysztof Maria Różański. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Położenie

Miasto położone jest na Powiślu[2], na pograniczu Równiny Warmińskiej i Wysoczyzny Elbląskiej[3]. Miejscowość leży nad rzeką Baudą, w odległości 25 km od Elbląga.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona w 1307 r. W 1329 r. Młynary uzyskały prawa miejskie, odnowione w 1338 r. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się we wsi w 1. połowie XIV wieku.

W 1701 roku w Młynarach założone zostało Bractwo Kurkowe. W 1860 roku powstało Towarzystwo Śpiewacze. W 1886 założono Towarzystwo Gimnastyczne, niestety zrzeszające jedynie mężczyzn.

Na przełomie XIX i XX wieku miasto było w dużej mierze związane z elbląskim rynkiem pracy, a dokładniej z działalnością stoczni Ferdynanda Gottloba Schichaua. W latach 1914–1918 Młynary uniknęły zniszczeń wojennych. Na frontach wojennych zginęło jednak 114 mężczyzn pochodzących w miejscowej parafii katolickiej i gminy ewangelickiej. 30 maja 1920 roku w miejscowym kościele katolickim odsłonięto tablice upamiętniające poległych mieszkańców.

19 stycznia 1919 roku mieszkańcy Młynar w wyborach do Zgromadzenia Narodowego najwięcej głosów oddali na Większościowych Socjalistów. Drugie miejsce zajęli Niemieccy Demokraci. W tym samym roku 2 marca po raz pierwszy w wyborach bezpośrednich mieszkańcy decydowali o składzie rady miejskiej. Tym sposobem do władz lokalnych dostali się trzej socjaldemokraci. W 1927 roku Młynary obchodziły swoje 600-lecie. Uroczystości z tym związane trwały trzy dni. Z okazji jubileuszu opublikowano monografię poświęconą miastu, którą opracował lokalny miłośnik historii Guido Stark.

Po zakończeniu I wojny światowej liczba zatrudnionych mieszkańców wsi znacznie zmalała. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Młynary nadal miały rolniczy charakter – większość mieszkańców żyła z uprawy roli. Miejscowe rzemiosło, rozwinięte na niewielką skalę, było silnie związane z rolnictwem. W mieście nie powstał żaden większy zakład produkcyjny. Godna odnotowania jest ciągłość eksportu drewna i lnu do Czech, Wielkiej Brytanii i na Śląsk zapoczątkowanego w XIX wieku.

Przed wybuchem II wojny światowej w mieście działało 6 piekarń, 3 rzeźników, 5 zakładów fryzjerskich, 4 stolarnie i 4 zakłady szewskie, 10 krawców, 6 właścicieli firm transportowych oraz 14 sklepów kolonialnych. Przed 1939 rokiem w Młynarach funkcjonowały również trzy hotele: Pod Orłem, Reński Dwór i U Leonarda. W 1924 roku założono Związek Działkowców, dysponujący wówczas 48 działkami ogrodniczymi.

Po 1933 roku rozpoczęto budowę dróg gminnych Młynary – Nowe Monasterzysko, Stare Siedlisko – Nowina, Zastawno – Kwietnik. W mieście rozpoczęła się budowa osiedla domków dwurodzinnych. W latach 30. uruchomiony został miejski wodociąg. Po 1934 roku na rozkaz Hitlera zlikwidowano cmentarze żydowskie, w tym niewielki cmentarzyk w Młynarach. Do 1936 roku wszyscy mieszkańcy żydowskiego pochodzenia (39 osób) opuścili miasto. W 1937 roku odsłonięto pomnik ku czci bohaterów I wojny światowej, który został zdemontowany przez Niemców sześć lat później na potrzeby wojenne. Przed 1939 rokiem najliczniejszą organizacją w mieście (260 członków) był Związek Weteranów Wojennych.

Przed wybuchem II wojny światowej mieszkańcy Młynar korzystali z uroków Erholungsplatz – terenu rekreacyjnego, usytuowanego w lesie nad rzeką Baudą. Na naturalnym półwyspie zlokalizowane były domki letniskowe, bufet oraz miejsce do tańczenia. Mieszkańcy mogli również korzystać ze strzelnicy bractwa kurkowego. W samym mieście znajdowała się kręgielnia służąca również za miejsce spotkań, przyjęć, kursów tańca i gotowania. W okresie międzywojennym w Młynarach działało 11 restauracji i gospód.

W 1939 roku Młynary liczyły 3000 mieszkańców. 80% należało do kościoła luterańskiego, pozostali byli katolikami. W 1945 roku miasto zostało zniszczone w 70%. Utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero 1 stycznia 1984 roku.

Kultura

Oragnizacje i stowarzyszenia

Religia

Ludzie związani z miejscowością

  • Tadeusz Balicki (1923–2003) – regionalista, animator kultury
  • Georg Conrad – prawnik, pracownik sądu obwodowego w Młynarach, pasjonat historii, napisał kilka opracowań historycznych związany z historią miasta. Był także założycielem miejscowego muzeum regionalnego. W 1907 roku przeniósł się na stałe do Berlina.

Edukacja

Turystyka

Zabytki

Przypisy

  1. ↑ https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/280406#results_vote_elect_mayor_round_2
  2. ↑ Stanisława Zajchowska, Maria Kiełczewska-Zalewska: Warmia i Mazury: praca zbiorowa. Poznań: Instytut Zachodni, 1953, s. 196, seria: Ziemie Staropolski.
  3. ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010–2011.
Białobrzeski Jerzy, Młynary małe miasto 1327–2007, Olsztyn 2008.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Charytoniuk Janusz, Młynary między wojnami, "Tygiel", 2003, nr 1/2.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297–1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [12.12.2014].
Verwaltungsgeschichte [12.12.2014].
historia-wyzynaelblaska.pl, Historia Wysoczyzny Elbląskiej [12.12.2014].
mlynary.pl, strona Gminy i Miasta Młynary] [12.12.2014].
mlynary.pl, Wykaz zabytków gminy Młynary 12.12.2014].

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Młynary&oldid=158259”