Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Fizjogeografia terenu i szata roślinna) |
|||
| (Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
'''Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej''' – park krajobrazowy utworzony na mocy uchwały VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dn. 26 kwietnia 1985 r. Celem jego istnienia jest zachowanie wartości przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych chronionego obszaru. Powierzchnia Parku wynosi 13.732 ha, a jego otuliny 22.948 ha. Park wraz z otuliną położony jest na terenie gmin: [[Elbląg (gmina wiejska)|Elbląg]], [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)|Tolkmicko]], [[Milejewo (gmina wiejska)|Milejewo]] i [[Frombork (gmina miejsko-wiejska)|Frombork]]. | '''Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej''' – park krajobrazowy utworzony na mocy uchwały VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dn. 26 kwietnia 1985 r. Celem jego istnienia jest zachowanie wartości przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych chronionego obszaru. Powierzchnia Parku wynosi 13.732 ha, a jego otuliny 22.948 ha. Park wraz z otuliną położony jest na terenie gmin: [[Elbląg (gmina wiejska)|Elbląg]], [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)|Tolkmicko]], [[Milejewo (gmina wiejska)|Milejewo]] i [[Frombork (gmina miejsko-wiejska)|Frombork]]. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | + | [[File: wysoczyzny_elblaskiej_pk_w.png|thumb|right|290px|Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej]] | |
| − | [[ | + | [[File: wysoczyzny_elblaskiej_pk_p.png|thumb|right|290px|Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej |
| − | + | ]] | |
== Fizjogeografia terenu i szata roślinna == | == Fizjogeografia terenu i szata roślinna == | ||
[[Wysoczyzna Elbląska]] to rozległy płat falistej moreny dennej z zespołami pagórków zwanych drumlinami. Jej północno-zachodnią, stromo opadającą ku [[Zalew Wiślany|Zalewowi Wiślanemu]] krawędź tworzą pozostałości wybrzeża klifowego dawnego morza litorynowego. Znaczna wysokość Wysoczyzny, osiągająca na Srebrnej Górze około 199 m n.p.m. oraz duże różnice wysokości sprzyjały powstaniu na jej zboczach głębokich wąwozów i jarów. | [[Wysoczyzna Elbląska]] to rozległy płat falistej moreny dennej z zespołami pagórków zwanych drumlinami. Jej północno-zachodnią, stromo opadającą ku [[Zalew Wiślany|Zalewowi Wiślanemu]] krawędź tworzą pozostałości wybrzeża klifowego dawnego morza litorynowego. Znaczna wysokość Wysoczyzny, osiągająca na Srebrnej Górze około 199 m n.p.m. oraz duże różnice wysokości sprzyjały powstaniu na jej zboczach głębokich wąwozów i jarów. | ||
| − | Na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej można wyróżnić dwie wyraźnie odróżniające się strefy geomorfologiczne: wierzchowinową i krawędziową. Pierwsza z nich charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami terenu i dominacją form akumulacyjnych. W tej części Wysoczyzny rozpoczyna bieg większość cieków, które w strefie krawędziowej nadają rzeźbie zdecydowanej dynamiki. Działalność wód płynących spowodowała silne rozczłonkowanie zboczy wysoczyznowych, tworząc ich niepowtarzalny charakter i urok. Ta część Wysoczyzny cechuje się dużymi deniwelacjami terenu. Występujące tu liczne jary i wąwozy porośnięte są dorodnymi lasami bukowymi. Na zboczach i w dnach wąwozów można spotkać okazałe głazy narzutowe. Niektóre z nich zostały uznane za pomniki przyrody. To właśnie strefa krawędziowa, skupiająca dobrze zachowane elementy przyrodnicze, stanowiła podstawę utworzenia Parku. | + | Na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej można wyróżnić dwie wyraźnie odróżniające się strefy geomorfologiczne: wierzchowinową i krawędziową. Pierwsza z nich charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami terenu i dominacją form akumulacyjnych. W tej części Wysoczyzny rozpoczyna bieg większość cieków, które w strefie krawędziowej nadają rzeźbie zdecydowanej dynamiki. Działalność wód płynących spowodowała silne rozczłonkowanie zboczy wysoczyznowych, tworząc ich niepowtarzalny charakter i urok. Ta część Wysoczyzny cechuje się dużymi deniwelacjami terenu. Występujące tu liczne jary i wąwozy porośnięte są dorodnymi lasami bukowymi. Na zboczach i w dnach wąwozów można spotkać okazałe głazy narzutowe, jak np. te na terenie [[Głaz narzutowy (1) w leśnictwie Górki|leśnictwa Górki]]. Niektóre z nich zostały uznane za pomniki przyrody. To właśnie strefa krawędziowa, skupiająca dobrze zachowane elementy przyrodnicze, stanowiła podstawę utworzenia Parku. |
Inny typ krajobrazu wykształcił się w nadzalewowej części Parku. Dominują tu tereny równinne o charakterze akumulacyjnym, zabagnione, porośnięte roślinnością szuwarową, która stanowi miejsce lęgowe ptactwa wodnego. | Inny typ krajobrazu wykształcił się w nadzalewowej części Parku. Dominują tu tereny równinne o charakterze akumulacyjnym, zabagnione, porośnięte roślinnością szuwarową, która stanowi miejsce lęgowe ptactwa wodnego. | ||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
== Zwierzęta == | == Zwierzęta == | ||
| − | Osobliwością fauny Parku jest wschodnioazjatycki [[jeleń sika]] | + | Osobliwością fauny Parku jest wschodnioazjatycki [[jeleń sika]] sprowadzony w końcu XIX w. z Azji. Występuje tu również: [[łoś]], [[jeleń]], [[daniel]], [[sarna]], [[dzik]], [[wilk]], [[borsuk]], [[jenot]] i [[wydra]]. Do rzadkich ptaków gnieżdżących się w Parku należą: [[bielik]], [[rybołów]], [[Orlik krzykliwy|orlik krzykliwy]], [[kobuz]], [[puchacz]]. Znajdująca się w otulinie Parku strefa przybrzeżna [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]] stanowi siedlisko licznych i rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych, takich jak: [[gęgawa]], [[ohar]], [[rożeniec]], [[płaskonos]], [[hełmiatka]], [[bąk]], [[błotniak stawowy]] i wiele innych. |
<br/> | <br/> | ||
== Rośliny == | == Rośliny == | ||
| − | + | W Parku występują rzadkie na północy Polski gatunki górskiej flory, takie jak: [[tojad pstry|tojad dzióbaty]], [[olsza szara]], [[manna gajowa]], [[kosmatka gajowa]], [[tojeść gajowa]], [[lepiężnik biały]], [[żebrowiec górski]] i [[przetacznik górski]]. Inne spotykane tu rzadkie gatunki to: [[wawrzynek wilczełyko]], [[bluszcz pospolity]], [[lilia złotogłów]], [[naparstnica zwyczajna]], [[wiciokrzew pomorski]], [[szczyr trwały]], [[pióropusznik strusi]], [[skrzyp olbrzymi]], [[widłak wroniec]], [[bez koralowy]], [[czosnek niedźwiedzi]], [[żywiec cebulkowy]], [[czerniec gronkowy]], [[dzwonek szerokolistny]], [[arcydzięgiel litwor]], [[podkolan biały]], [[storczyk plamisty]] oraz kruszczyki [[kruszczyk szerokolistny|szerokolistny]] i [[kruszczyk siny|siny]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Grzyby == | == Grzyby == | ||
| − | Dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań grzybów wielkoowocnikowych Parku. Na uwagę zasługuje występowanie chronionego gatunku – [[borowiec dęty|borowca dętego]] ( | + | Dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań grzybów wielkoowocnikowych Parku. Na uwagę zasługuje występowanie chronionego gatunku – [[borowiec dęty|borowca dętego]], inaczej zwanego borowiczakiem dętym bądź borowikiem pustotrzonowym, (''Boletinus cavipes'') (Klotzsch ex Fr.) Kalchbr. Jest to gatunek mykoryzowy, spotykany wyłącznie pod modrzewiami. W Polsce uznany został za gatunek rzadki (kategoria R na czerwonej liście) i objęty ścisłą ochroną prawną. |
<br/> | <br/> | ||
== Ochrona Przyrody == | == Ochrona Przyrody == | ||
| − | Na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej znajduje się kilka rezerwatów: [[Rezerwat Kadyński Las|Kadyński Las]], [[Rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej|Buki Wysoczyzny Elbląskiej]], [[Rezerwat Dolina Stradanki|Dolina Stradanki]] i [[Rezerwat Nowinka|Nowinka]]. W otulinie Parku | + | Na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej znajduje się kilka rezerwatów: [[Rezerwat Kadyński Las|Kadyński Las]], [[Rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej|Buki Wysoczyzny Elbląskiej]], [[Rezerwat Dolina Stradanki|Dolina Stradanki]] i [[Rezerwat Nowinka|Nowinka]]. W otulinie Parku położony jest cenny rezerwat ornitologiczny [[Rezerwat Zatoka Elbląska|Zatoka Elbląska]] chroniący miejsca gniazdowania i żerowania ptaków wodnych i błotnych. Teren Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej obejmuje również obszar [[Natura 2000]] "Doliny erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej" utworzony w ramach europejskiego systemu sieci Natura 2000. |
<br/> | <br/> | ||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
| − | Na terenie Parku zachowało się również wiele podmiejskich dworów i pałaców. Najcenniejszym zabytkiem jest zespół pałacowo-folwarczny | + | *Na terenie Parku zachowało się również wiele podmiejskich dworów i pałaców. Najcenniejszym zabytkiem jest zespół pałacowo-folwarczny w [[Kadyny|Kadynach]], stanowiący na początku XX w. własność cesarza niemieckiego Wilhelma II. W skład tego zespołu wchodzi: XVII-wieczny pałac, oranżeria, stajnie, zabudowania gospodarcze, rozległy park oraz XVIII-wieczny klasztor oo. franciszkanów. Niegdyś znajdował się tu Cesarski Zakład Majoliki Artystycznej, dzisiaj wyroby ceramiczne pochodzące z Kadyn eksponowane są między innymi w Elbląskim Muzeum Archeologiczno–Historycznym. |
| − | w [[Kadyny|Kadynach]], stanowiący na początku XX w. własność cesarza niemieckiego Wilhelma II. W skład tego zespołu wchodzi: XVII-wieczny pałac, oranżeria, stajnie, zabudowania gospodarcze, rozległy park oraz XVIII-wieczny klasztor oo. franciszkanów. Niegdyś znajdował się tu Cesarski Zakład Majoliki Artystycznej, dzisiaj wyroby ceramiczne pochodzące z Kadyn eksponowane są między innymi w Elbląskim Muzeum Archeologiczno–Historycznym. | + | *W Kadynach rośnie jeden z największych i najstarszych [[Dąb szypułkowy|dębów]] w Polsce – [[Dąb im. Jana Bażyńskiego]]. |
| − | + | *Jadąc Koleją Nadzalewową, między Tolkmickiem a Fromborkiem można zauważyć duży głaz narzutowy znajdujący się kilkanaście metrów od brzegu [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]]. Jest to [[Głaz narzutowy "Święty Kamień"|"Święty Kamień"]], od którego pochodzi również nazwa osady położonej przy linii kolejowej. Według legendy pogańscy kapłani składali na nim ofiary w intencji wypływających na połów rybaków. | |
| − | W Kadynach rośnie jeden z największych i najstarszych [[Dąb szypułkowy|dębów]] w Polsce – Dąb im. Jana Bażyńskiego. | + | *Inny głaz narzutowy - [[Głaz narzutowy "Głaz Etzdorfa"|"Głaz Etzdorfa"]] - upamiętnia Rüdigera Etzdorfa, od roku 1898 administratora cesarskiego majątku w [[Kadyny|Kadynach]]. |
| − | |||
| − | Jadąc Koleją Nadzalewową, między Tolkmickiem a Fromborkiem można zauważyć duży głaz narzutowy znajdujący się kilkanaście metrów od brzegu [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]]. Jest to "Święty Kamień", od którego pochodzi również nazwa osady położonej przy linii kolejowej. Według legendy pogańscy kapłani składali na nim ofiary w intencji wypływających na połów rybaków. | ||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| Linia 63: | Linia 61: | ||
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Dąbrowski Stanisław, Polakowski Benon, Wołos Lucjan,''Obszary chronione i pomniki przyrody województwa warmińsko-mazurskiego'', Olsztyn 1999. | |
<br/> | <br/> | ||
''Poznajemy Parki Krajobrazowe Warmii i Mazur'', Giżycko 2011, [http://www.wfosigw.olsztyn.pl/pliki/poznajemy.pdf Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej] | ''Poznajemy Parki Krajobrazowe Warmii i Mazur'', Giżycko 2011, [http://www.wfosigw.olsztyn.pl/pliki/poznajemy.pdf Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Natura 2000]] [[Kategoria: Ochrona przyrody]][[Kategoria: Parki | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria:Natura 2000]] [[Kategoria:Ochrona przyrody]] [[Kategoria: Parki krajobrazowe]] [[Kategoria: Rezerwaty przyrody]] |
| − | [[Kategoria: Elbląg (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Milejewo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] | + | [[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Powiat braniewski]][[Kategoria: Elbląg (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Milejewo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] |
Aktualna wersja na dzień 11:53, 20 mar 2015
| Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej | |
| | |
 Logo Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej | |
| Państwo |  Polska
|
| Data utworzenia | 1985 r. |
| Powierzchnia | 13.732 ha |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej | |
| Położenie na mapie Polski  Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej – park krajobrazowy utworzony na mocy uchwały VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dn. 26 kwietnia 1985 r. Celem jego istnienia jest zachowanie wartości przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych chronionego obszaru. Powierzchnia Parku wynosi 13.732 ha, a jego otuliny 22.948 ha. Park wraz z otuliną położony jest na terenie gmin: Elbląg, Tolkmicko, Milejewo i Frombork.
Spis treści
Fizjogeografia terenu i szata roślinna
Wysoczyzna Elbląska to rozległy płat falistej moreny dennej z zespołami pagórków zwanych drumlinami. Jej północno-zachodnią, stromo opadającą ku Zalewowi Wiślanemu krawędź tworzą pozostałości wybrzeża klifowego dawnego morza litorynowego. Znaczna wysokość Wysoczyzny, osiągająca na Srebrnej Górze około 199 m n.p.m. oraz duże różnice wysokości sprzyjały powstaniu na jej zboczach głębokich wąwozów i jarów.
Na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej można wyróżnić dwie wyraźnie odróżniające się strefy geomorfologiczne: wierzchowinową i krawędziową. Pierwsza z nich charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami terenu i dominacją form akumulacyjnych. W tej części Wysoczyzny rozpoczyna bieg większość cieków, które w strefie krawędziowej nadają rzeźbie zdecydowanej dynamiki. Działalność wód płynących spowodowała silne rozczłonkowanie zboczy wysoczyznowych, tworząc ich niepowtarzalny charakter i urok. Ta część Wysoczyzny cechuje się dużymi deniwelacjami terenu. Występujące tu liczne jary i wąwozy porośnięte są dorodnymi lasami bukowymi. Na zboczach i w dnach wąwozów można spotkać okazałe głazy narzutowe, jak np. te na terenie leśnictwa Górki. Niektóre z nich zostały uznane za pomniki przyrody. To właśnie strefa krawędziowa, skupiająca dobrze zachowane elementy przyrodnicze, stanowiła podstawę utworzenia Parku.
Inny typ krajobrazu wykształcił się w nadzalewowej części Parku. Dominują tu tereny równinne o charakterze akumulacyjnym, zabagnione, porośnięte roślinnością szuwarową, która stanowi miejsce lęgowe ptactwa wodnego.
Cechą charakterystyczną szaty roślinnej na wierzchowinie jest przewaga pól uprawnych, upraw ogrodowych i sadów, a w strefie krawędziowej – zachowanie znacznych powierzchni lasów. Lasy zajmują ok. 50% powierzchni Parku. Przeważają lasy liściaste bukowe, bukowo–dębowe, dębowo–grabowe oraz lasy z udziałem świerka. Szczególnie cenne i dobrze wykształcone jest zbiorowisko buczyny pomorskiej, ponadto występują tu olsy i wilgotne łęgi.
Zwierzęta
Osobliwością fauny Parku jest wschodnioazjatycki jeleń sika sprowadzony w końcu XIX w. z Azji. Występuje tu również: łoś, jeleń, daniel, sarna, dzik, wilk, borsuk, jenot i wydra. Do rzadkich ptaków gnieżdżących się w Parku należą: bielik, rybołów, orlik krzykliwy, kobuz, puchacz. Znajdująca się w otulinie Parku strefa przybrzeżna Zalewu Wiślanego stanowi siedlisko licznych i rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych, takich jak: gęgawa, ohar, rożeniec, płaskonos, hełmiatka, bąk, błotniak stawowy i wiele innych.
Rośliny
W Parku występują rzadkie na północy Polski gatunki górskiej flory, takie jak: tojad dzióbaty, olsza szara, manna gajowa, kosmatka gajowa, tojeść gajowa, lepiężnik biały, żebrowiec górski i przetacznik górski. Inne spotykane tu rzadkie gatunki to: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, wiciokrzew pomorski, szczyr trwały, pióropusznik strusi, skrzyp olbrzymi, widłak wroniec, bez koralowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec cebulkowy, czerniec gronkowy, dzwonek szerokolistny, arcydzięgiel litwor, podkolan biały, storczyk plamisty oraz kruszczyki szerokolistny i siny.
Grzyby
Dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań grzybów wielkoowocnikowych Parku. Na uwagę zasługuje występowanie chronionego gatunku – borowca dętego, inaczej zwanego borowiczakiem dętym bądź borowikiem pustotrzonowym, (Boletinus cavipes) (Klotzsch ex Fr.) Kalchbr. Jest to gatunek mykoryzowy, spotykany wyłącznie pod modrzewiami. W Polsce uznany został za gatunek rzadki (kategoria R na czerwonej liście) i objęty ścisłą ochroną prawną.
Ochrona Przyrody
Na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej znajduje się kilka rezerwatów: Kadyński Las, Buki Wysoczyzny Elbląskiej, Dolina Stradanki i Nowinka. W otulinie Parku położony jest cenny rezerwat ornitologiczny Zatoka Elbląska chroniący miejsca gniazdowania i żerowania ptaków wodnych i błotnych. Teren Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej obejmuje również obszar Natura 2000 "Doliny erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej" utworzony w ramach europejskiego systemu sieci Natura 2000.
Ciekawostki
- Na terenie Parku zachowało się również wiele podmiejskich dworów i pałaców. Najcenniejszym zabytkiem jest zespół pałacowo-folwarczny w Kadynach, stanowiący na początku XX w. własność cesarza niemieckiego Wilhelma II. W skład tego zespołu wchodzi: XVII-wieczny pałac, oranżeria, stajnie, zabudowania gospodarcze, rozległy park oraz XVIII-wieczny klasztor oo. franciszkanów. Niegdyś znajdował się tu Cesarski Zakład Majoliki Artystycznej, dzisiaj wyroby ceramiczne pochodzące z Kadyn eksponowane są między innymi w Elbląskim Muzeum Archeologiczno–Historycznym.
- W Kadynach rośnie jeden z największych i najstarszych dębów w Polsce – Dąb im. Jana Bażyńskiego.
- Jadąc Koleją Nadzalewową, między Tolkmickiem a Fromborkiem można zauważyć duży głaz narzutowy znajdujący się kilkanaście metrów od brzegu Zalewu Wiślanego. Jest to "Święty Kamień", od którego pochodzi również nazwa osady położonej przy linii kolejowej. Według legendy pogańscy kapłani składali na nim ofiary w intencji wypływających na połów rybaków.
- Inny głaz narzutowy - "Głaz Etzdorfa" - upamiętnia Rüdigera Etzdorfa, od roku 1898 administratora cesarskiego majątku w Kadynach.
Zobacz też
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej [25.05.2014]
parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [25.05.2014]
pl.wikipedia.org, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej [25.05.2014]
Bibliografia
Dąbrowski Stanisław, Polakowski Benon, Wołos Lucjan,Obszary chronione i pomniki przyrody województwa warmińsko-mazurskiego, Olsztyn 1999.
Poznajemy Parki Krajobrazowe Warmii i Mazur, Giżycko 2011, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
