Głotowo: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 72 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Głotowo | |
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi = |
| − | |flaga wsi = | + | |flaga wsi = |
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Głotowa |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = glotowo.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kapliczka w Głotowie. <br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = olsztyński | + | |powiat = olsztyński |
| − | |gmina =Dobre Miasto | + | |gmina = Dobre Miasto |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 484 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
| − | |strefa numeracyjna = | + | |strefa numeracyjna = |
| − | |kod pocztowy = | + | |kod pocztowy = |
| − | |tablice rejestracyjne = | + | |tablice rejestracyjne = |
|SIMC = | |SIMC = | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = 53 |minutN = | + | |stopniN = 53 |minutN = 42 |sekundN = 56 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 21 |minutE = 19 |sekundE = 02 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | [[Image:glotowo tabl.jpg|thumb|right|290px|Tablica informacyjna.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | W latach | + | [[Image:glotowo park.jpg|thumb|right|290px|Park w Głotowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | + | ''' Głotowo''' (Glotowo, niem. ''Glottau'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|gminie Dobre Miasto]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. | |
| − | + | Wieś w 2010 roku była zamieszkana przez 484 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Andrzej Iwanek]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [10.10.2013]</ref>. | |
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Miejscowość jest położona w północnej części [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], w odległości 4 km na południowy zachód od [[Dobre Miasto |Dobrego Miasta]] i ok. 3,8 km od jeziora [[Jezioro Limajno|Limajno]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Pierwsze wzmianki o Głotowie pochodzą z roku 1290. Informacje dotyczyły pojawienia się we wsi sołtysa z [[Orneta|Ornety]], niejakiego Wilchela. Głotowo przywilej lokacyjny otrzymało w 1313 roku z rąk biskupa warmińskiego – [[Eberhard z Nysy|Eberharda z Nysy]]. Pierwsza świątynia w Głotowie powstała z pewnością jeszcze przed 1312 rokiem. | |
| − | + | W 1300 roku miejscowość padła ofiarą najazdu Litwinów. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament. By uchronić go przed profanacją, zakopali go w puszce w znacznej odległości od świątyni. Po wielu latach jeden z rolników odkrył puszkę – jak głosi legenda – znajdująca się w niej hostia była nienaruszona. | |
| − | + | Istnienie [[lkwim: Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej w Głotowie |sanktuarium pielgrzymkowego w Głotowie]] potwierdzają źródła pochodzące z 1343 roku. Wówczas do miejscowości została przeniesiona siedziba kapituły kolegiackiej – 4 lata później została lokowana w Dobrym Mieście. W XIV wieku doszło również do odbudowy kościoła. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Pierwsze wzmianki o Głotowie | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W 1362 roku odnowiony został akt lokacyjny. Kolejnym trudnym dla mieszkańców przeżyciem okazały się spustoszenia dokonane w czasie wojen [[Wojny polsko-krzyżackie| wojen polsko–krzyżackich]] w XV wieku. Jednak w latach 20. XVI wieku Głotowo zostało stosunkowo szybko odbudowane - w 1533 roku miejscowość liczyła 73 [[Włóka|włóki]], posiadała również własny młyn. W latach 80. XVI wieku we wsi działała karczma. W 1783 roku miejscowość składała się z 62 domów. W kolejnym stuleciu Głotowo padło ofiarą epidemii dżumy, pustoszącej [[Prusy]] w latach 1709–1711. W 1818 roku Głotowo liczyło 357 mieszkańców. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 735 osób. | |
| + | Historia rozwoju [[lkwim:Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej w Głotowie|Kalwarii Warmińskiej]] wiąże się z mieszkańcem Głotowa – [[Jan Merten|Janem Mertenem]], który w drugiej połowie XIX wieku po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. | ||
| + | Z dalekiej pielgrzymki przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy, traktując je jako relikwie, które umieszczone zostały w późniejszych kaplicach. Jak zauważa Janusz Hochleitner: "Od 1894 roku Kalwaria stała się celem wielu pielgrzymek z całej diecezji warmińskiej"<ref>J. Hochleitner, ''Wybrane postawy religijne pielgrzymów w Gietrzwałdzie i Glotowie u schyłku XIX wieku'', [w:] ''Życie prywatne Polaków w XIX wieku'', red. M.Korybut-Marciniak, M.Zbrzeźniak, Olsztyn 2012.</ref>. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne. | ||
| + | Razem z [[Bisztynek|Bisztynkiem]] i [[Braniewo|Braniewem]] należy Głotowo do najstarszych w regionie ośrodków pielgrzymkowych, poświęconych kultowi eucharystycznemu. | ||
| + | ==Szkolnictwo== | ||
| + | W miejscowości działa [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Głotowie| szkoła podstawowa]]<ref>[http://szkolaglotowo.szkolnastrona.pl/ Strona Szkoły w Głotowie] [10.11.2013]</ref>. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | + | W miejscowości działa [[Galeria Obora w Głotowie|Galeria „Obora”]], a także kilka organizacji pozarządowych: [[Stowarzyszenie ''Przyjaciel Dziecka'' w Głotowie| Stowarzyszenie ''Przyjaciel Dziecka'']], kulturalne [[Stowarzyszenie ''Glotovia'']] oraz [[Stowarzyszenie "Głotowo – moja wieś'']]. | |
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Turystyka == | ||
| + | *szlaki rowerowe: | ||
| + | **o długości 9,5 km, przebiegający przez: [[Stary Dwór]] – [[Knopin]] – [[Podleśna|Podleśną]] – Głotowo | ||
| + | **o długości ok. 25 km, przebiegający przez: Dobre Miasto – Głotowo – [[Swobodna|Swobodną]] – jezioro Limajno – [[Cerkiewnik]] – Swobodną – [[Knopin]] – Dobre Miasto | ||
| + | **o długości 34 km, przebiegający przez: Knopin – [[Barcikowo]] – [[Międzylesie]] – [[Smolajny]] – [[Praslity]] – [[Nowa Wieś Mała|Nową Wieś Małą]] – Głotowo – Knopin | ||
| + | **o długości 20 km, przebiegający przez: Dobre Miasto – Głotowo – Swobodą – jezioro Limajno – [[Leśnictwo Chmury]] – Cerkiewnik – Swobodną – Knopin – Dobre Miasto | ||
| + | *szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Brąswałd]] – most nad sztucznym korytem [[Rzeka Łyna |Łyny]] – [[Barkweda]] – [[Bukwałd]] – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny | ||
| + | == Zabytki == | ||
| + | *Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej wzniesione w 1722 roku,prawdopodobnie według planów [[Krzysztof Reimers| Krzysztofa Reimersa]] z [[Orneta|Ornety]]; wieża z neobarokowym hełmem z 1854; we wnętrzu m.in. barokowa ambona z ok. 1730 oraz późnobarokowa chrzcielnica | ||
| + | *4 kaplice zlokalizowane na przykościelnym cmentarzu | ||
| + | *kapliczka na placu kościelnym z 1742 roku | ||
| + | *kapliczka na cmentarzu parafialnym z II połowy XIX stulecia | ||
| + | *warmińskie [[Kapliczki w Głotowie| kapliczki przydrożne]] pochodzące z II połowy XVIII wieku | ||
| + | *zabytkowe [[Cmentarz w Głotowie| cmentarze]] z XIX wieku, wpisane do rejestru zabytków | ||
| + | *[[Droga krzyżowa w Głotowie |Kalwaria Warmińska]] będąca zespołem 14 kaplic drogi krzyżowej, wzniesionych w latach 1878-1894 | ||
| + | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| + | *[[Wikbold]] (pocz. XIV w.-1376) – duchowny rzymskokatolicki, kapelan papieski, kanonik warmiński, prawnik | ||
| + | *[[Józef Steinki]] (1889–1945) – urodzony w Głotowie kanonik warmiński, dyrektor Caritasu | ||
| + | *[[Roch Kraemer]] (Krämer) (1755–1826) – duchowny rzymskokatolicki, kanonik kapituły dobromiejskiej, kapelan i współpracownik biskupa [[lkwim:Ignacy Krasicki |Ignacego Krasickiego]] | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| + | Hochleitner Janusz, ''Wybrane postawy religijne pielgrzymów w Gietrzwałdzie i Glotowie u schyłku XIX wieku'', [w:] ''Życie prywatne Polaków w XIX wieku'', red. Maria Korybut-Marciniak, Marta Zbrzeźniak, Olsztyn 2012.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | ||
| + | Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012.<br/> | ||
| + | Suchenek Zygmunt, ''Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii'', Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury'', red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.11.2013]<br/> | ||
| + | [http://domwarminski.pl/ Dom Warmiński] [10.11.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.glotowo.pl/| Głotowo - Jerozolima Warmińska] [[10.11.2013]<br/> | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/ Wikipedia] [10.11.2013]<br/> | ||
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [10.10.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon Kultury Warmii i Mazur] [09.07.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.mariengurg.pl/ Mariengurg.pl] [09.07.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/ Ciekawe Mazury] [09.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references/> | |
| − | <references/> | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | |
| − | + | [[Kategoria: Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1301-1400]] |
| − | |||
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 12:25, 8 sty 2016
| Głotowo | |
| | |
 Kapliczka w Głotowie.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Dobre Miasto |
| Liczba ludności (2010) | 484 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Głotowo | |
| Położenie na mapie Polski  Głotowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Głotowo (Glotowo, niem. Glottau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś w 2010 roku była zamieszkana przez 484 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Iwanek[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość jest położona w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego, w odległości 4 km na południowy zachód od Dobrego Miasta i ok. 3,8 km od jeziora Limajno.
Dzieje miejscowości
Pierwsze wzmianki o Głotowie pochodzą z roku 1290. Informacje dotyczyły pojawienia się we wsi sołtysa z Ornety, niejakiego Wilchela. Głotowo przywilej lokacyjny otrzymało w 1313 roku z rąk biskupa warmińskiego – Eberharda z Nysy. Pierwsza świątynia w Głotowie powstała z pewnością jeszcze przed 1312 rokiem. W 1300 roku miejscowość padła ofiarą najazdu Litwinów. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament. By uchronić go przed profanacją, zakopali go w puszce w znacznej odległości od świątyni. Po wielu latach jeden z rolników odkrył puszkę – jak głosi legenda – znajdująca się w niej hostia była nienaruszona. Istnienie sanktuarium pielgrzymkowego w Głotowie potwierdzają źródła pochodzące z 1343 roku. Wówczas do miejscowości została przeniesiona siedziba kapituły kolegiackiej – 4 lata później została lokowana w Dobrym Mieście. W XIV wieku doszło również do odbudowy kościoła.
W 1362 roku odnowiony został akt lokacyjny. Kolejnym trudnym dla mieszkańców przeżyciem okazały się spustoszenia dokonane w czasie wojen wojen polsko–krzyżackich w XV wieku. Jednak w latach 20. XVI wieku Głotowo zostało stosunkowo szybko odbudowane - w 1533 roku miejscowość liczyła 73 włóki, posiadała również własny młyn. W latach 80. XVI wieku we wsi działała karczma. W 1783 roku miejscowość składała się z 62 domów. W kolejnym stuleciu Głotowo padło ofiarą epidemii dżumy, pustoszącej Prusy w latach 1709–1711. W 1818 roku Głotowo liczyło 357 mieszkańców. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 735 osób.
Historia rozwoju Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa – Janem Mertenem, który w drugiej połowie XIX wieku po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. Z dalekiej pielgrzymki przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy, traktując je jako relikwie, które umieszczone zostały w późniejszych kaplicach. Jak zauważa Janusz Hochleitner: "Od 1894 roku Kalwaria stała się celem wielu pielgrzymek z całej diecezji warmińskiej"[2]. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne. Razem z Bisztynkiem i Braniewem należy Głotowo do najstarszych w regionie ośrodków pielgrzymkowych, poświęconych kultowi eucharystycznemu.
Szkolnictwo
W miejscowości działa szkoła podstawowa[3].
Kultura
W miejscowości działa Galeria „Obora”, a także kilka organizacji pozarządowych: Stowarzyszenie Przyjaciel Dziecka, kulturalne Stowarzyszenie ''Glotovia'' oraz Stowarzyszenie "Głotowo – moja wieś''.
Turystyka
- szlaki rowerowe:
- o długości 9,5 km, przebiegający przez: Stary Dwór – Knopin – Podleśną – Głotowo
- o długości ok. 25 km, przebiegający przez: Dobre Miasto – Głotowo – Swobodną – jezioro Limajno – Cerkiewnik – Swobodną – Knopin – Dobre Miasto
- o długości 34 km, przebiegający przez: Knopin – Barcikowo – Międzylesie – Smolajny – Praslity – Nową Wieś Małą – Głotowo – Knopin
- o długości 20 km, przebiegający przez: Dobre Miasto – Głotowo – Swobodą – jezioro Limajno – Leśnictwo Chmury – Cerkiewnik – Swobodną – Knopin – Dobre Miasto
- szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: Olsztyn – Brąswałd – most nad sztucznym korytem Łyny – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny
Zabytki
- Sanktuarium Najświętszego Sakramentu i Męki Pańskiej wzniesione w 1722 roku,prawdopodobnie według planów Krzysztofa Reimersa z Ornety; wieża z neobarokowym hełmem z 1854; we wnętrzu m.in. barokowa ambona z ok. 1730 oraz późnobarokowa chrzcielnica
- 4 kaplice zlokalizowane na przykościelnym cmentarzu
- kapliczka na placu kościelnym z 1742 roku
- kapliczka na cmentarzu parafialnym z II połowy XIX stulecia
- warmińskie kapliczki przydrożne pochodzące z II połowy XVIII wieku
- zabytkowe cmentarze z XIX wieku, wpisane do rejestru zabytków
- Kalwaria Warmińska będąca zespołem 14 kaplic drogi krzyżowej, wzniesionych w latach 1878-1894
Ludzie związani z miejscowością
- Wikbold (pocz. XIV w.-1376) – duchowny rzymskokatolicki, kapelan papieski, kanonik warmiński, prawnik
- Józef Steinki (1889–1945) – urodzony w Głotowie kanonik warmiński, dyrektor Caritasu
- Roch Kraemer (Krämer) (1755–1826) – duchowny rzymskokatolicki, kanonik kapituły dobromiejskiej, kapelan i współpracownik biskupa Ignacego Krasickiego
Bibliografia
Hochleitner Janusz, Wybrane postawy religijne pielgrzymów w Gietrzwałdzie i Glotowie u schyłku XIX wieku, [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku, red. Maria Korybut-Marciniak, Marta Zbrzeźniak, Olsztyn 2012.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Suchenek Zygmunt, Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii, Olsztyn 2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.11.2013]
Dom Warmiński [10.11.2013]
Głotowo - Jerozolima Warmińska [[10.11.2013]
Wikipedia [10.11.2013]
Wrota Warmii i Mazur [10.10.2013]
Leksykon Kultury Warmii i Mazur [09.07.2014]
Mariengurg.pl [09.07.2014]
Ciekawe Mazury [09.07.2014]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [10.10.2013]
- ↑ J. Hochleitner, Wybrane postawy religijne pielgrzymów w Gietrzwałdzie i Glotowie u schyłku XIX wieku, [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku, red. M.Korybut-Marciniak, M.Zbrzeźniak, Olsztyn 2012.
- ↑ Strona Szkoły w Głotowie [10.11.2013]
