Powiat bartoszycki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kultura) |
(→Kadencja 2014-2018) |
||
| (Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
| herb_powiat = Plik:powiat_bartoszycki_herb.png | | herb_powiat = Plik:powiat_bartoszycki_herb.png | ||
| flaga_powiat = Plik:powiat_bartoszycki_flaga.png | | flaga_powiat = Plik:powiat_bartoszycki_flaga.png | ||
| − | | mapa_woj_powiat = | + | | mapa_woj_powiat = Plik:powiaty.png |
| województwo = warmińsko-mazurskie | | województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| stolica_powiat = Bartoszyce | | stolica_powiat = Bartoszyce | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
''' Powiat bartoszycki ''' – powiat znajdujący się w północnej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]]. Siedzibą powiatu są [[Bartoszyce]]. Powiat graniczy z powiatami [[Powiat braniewski|braniewskim]], [[Powiat lidzbarski|lidzbarskim]], [[Powiat olsztyński|olsztyńskim]] i [[Powiat kętrzyński|kętrzyńskim]], a od północy z obwodem kaliningradzkim. Na terenie tej jednostki administracyjnej znajduje się ważne przejście graniczne w [[Bezledy|Bezledach]]. | ''' Powiat bartoszycki ''' – powiat znajdujący się w północnej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]]. Siedzibą powiatu są [[Bartoszyce]]. Powiat graniczy z powiatami [[Powiat braniewski|braniewskim]], [[Powiat lidzbarski|lidzbarskim]], [[Powiat olsztyński|olsztyńskim]] i [[Powiat kętrzyński|kętrzyńskim]], a od północy z obwodem kaliningradzkim. Na terenie tej jednostki administracyjnej znajduje się ważne przejście graniczne w [[Bezledy|Bezledach]]. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik:baba1.jpg|thumb|290px|right|Kamienne Baby [http://wrota.warmia.mazury.pl/powiat_bartoszycki/Zabytki.html wrota.warmia.mazury.pl] [22.10.2014]]] | ||
| + | [[Plik:bramalidzbarska.jpg|thumb|290px|right|Brama Lidzbarska [http://wrota.warmia.mazury.pl/powiat_bartoszycki/images/stories/wiadro/bramalidzbarska.jpg wrota.warmia.mazury.pl] [22.10.2014]]] | ||
| + | [[Plik:bezledyS.jpg|thumb|290px|right|Obszar podstrefy w Bezledach [http://www.wmsse.com.pl/index.php/pl/co-oferujemy/podstrefy/podstrefa-bartoszyce wmsse.com.pl] [22.10.2014]]] | ||
| + | [[Plik:jarkowo2.jpg|thumb|290px|right|Obszar podstrefy w Jarkowie [http://www.wmsse.com.pl/index.php/pl/co-oferujemy/podstrefy/podstrefa-bartoszyce wmsse.com.pl] [22.10.2014]]] | ||
| + | [[Plik:głaz_bisztynek.jpg|thumb|right|290px|"Diabelski Kamień" w Bisztynku © Alicja Szarzyńska]] | ||
== Powierzchnia powiatu == | == Powierzchnia powiatu == | ||
| − | Powiat bartoszycki zajmuje powierzchnię 130 854 ha czyli 1308 km2. | + | Powiat bartoszycki zajmuje powierzchnię 130 854 ha, czyli 1308 km2. |
W tym: | W tym: | ||
| Linia 49: | Linia 54: | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji w powiecie jest ujemne i w roku 2012 wynosiło -6,5 na 1000 os. Bezrobocie należy do jednego z najwyższych w regionie i wynosiło w 2012 roku 29,8%. | + | Saldo migracji w powiecie jest ujemne i w roku 2012 wynosiło - 6,5 na 1000 os. Bezrobocie należy do jednego z najwyższych w regionie i wynosiło w 2012 roku 29,8%. |
== Miasta i gminy na terenie starostwa == | == Miasta i gminy na terenie starostwa == | ||
| Linia 63: | Linia 68: | ||
*gminy miejskie: | *gminy miejskie: | ||
| − | **[[Bartoszyce | + | **[[Bartoszyce]] |
| − | **[[Górowo Iławeckie | + | **[[Górowo Iławeckie]] |
*gminy miejsko-wiejskie: | *gminy miejsko-wiejskie: | ||
| Linia 75: | Linia 80: | ||
== Władze powiatu == | == Władze powiatu == | ||
| + | ===Kadencja 2018-2023=== | ||
| + | *[[Bartłomiej Chilmanowicz]] | ||
| + | *[[Jan Nadolny]] | ||
| + | *[[Mirosław Figat]] | ||
| + | *[[Wiesław Kurach]] | ||
| + | *[[Robert Pająk]] | ||
| + | *[[Lech Darski]] | ||
| + | *[[Ireneusz Rogowski]] | ||
| + | *[[Władysław Bogdanowicz]] | ||
| + | *[[Marcin Przybysz]] | ||
| + | *[[Zbigniew Szyszka]] | ||
| + | *[[Mirosław Olejnik]] | ||
| + | *[[Jerzy Szarejko]] | ||
| + | *[[Grzegorz Mucha]] | ||
| + | *[[Marcin Matejunas]] | ||
| + | *[[Ryszard Zduniuk]] | ||
| + | *[[Krzysztof Łuszczyk]] | ||
| + | |||
| − | Starostą powiatu | + | ===Kadencja 2014-2018=== |
| + | Starostą powiatu był [[Wojciech Prokocki]]. | ||
| − | W skład rady powiatu | + | W skład rady powiatu weszli: |
*[[Mariusz Pilas]], przewodniczący rady | *[[Mariusz Pilas]], przewodniczący rady | ||
| Linia 108: | Linia 132: | ||
Po rozbiorach Rzeczypospolitej całość tego obszaru (w tym [[Warmia]]) zagarnięta została przez Prusy. W wyniku podziałów administracyjnych powstała Prowincja Prusy Wschodnie, która była podzielona na rejencje. Obszar dzisiejszego powiatu bartoszyckiego wchodził w skład rejencji królewieckiej. Dzieliła się ona na mniejsze jednostki zwane Landkreis (powiat). Dzisiejszy powiat bartoszycki obejmuje części dawnych wschodniopruskich powiatów: bartoszyckiego (Bartenstein), iławeckiego (Preußisch Eylau, po polsku Pruska Iławka, obecnie w obwodzie kaliningradzkim w Federacji Rosyjskiej pod nazwą Bagrationowsk), gierdawskiego (Gerdauen), rastemborskiego (Rastenburg) i reszelskiego (Rößel). | Po rozbiorach Rzeczypospolitej całość tego obszaru (w tym [[Warmia]]) zagarnięta została przez Prusy. W wyniku podziałów administracyjnych powstała Prowincja Prusy Wschodnie, która była podzielona na rejencje. Obszar dzisiejszego powiatu bartoszyckiego wchodził w skład rejencji królewieckiej. Dzieliła się ona na mniejsze jednostki zwane Landkreis (powiat). Dzisiejszy powiat bartoszycki obejmuje części dawnych wschodniopruskich powiatów: bartoszyckiego (Bartenstein), iławeckiego (Preußisch Eylau, po polsku Pruska Iławka, obecnie w obwodzie kaliningradzkim w Federacji Rosyjskiej pod nazwą Bagrationowsk), gierdawskiego (Gerdauen), rastemborskiego (Rastenburg) i reszelskiego (Rößel). | ||
| − | Po zakończeniu II wojny światowej kilkakrotnie zmieniano podział administracyjny i jednostki administracji samorządowej | + | Po zakończeniu II wojny światowej kilkakrotnie zmieniano podział administracyjny i jednostki administracji samorządowej oraz terytorialnej Polski, w tym również na omawianych terenach. Od 1945 r. funkcjonowały powiaty, na których czele stał starosta będący pełnomocnikiem rządu. |
Teren obecnego powiatu bartoszyckiego obejmował wtedy 3 powiaty. Powiat iławecki (tu miasto Górowo Iławeckie i gminy tych okolic). W granicach tego powiatu znajdowała się też Pruska Iławka, ale w 1946 r. została wraz z okolicą wokół niej przyłączona do ZSRR. Powiat iławecki przechodził różne zmiany nazwy i obszaru. I tak: w latach 1946-1958 - powiat iławecki; w latach 1959-1961 - powiat górowski. Powiat górowski w 1961 r. włączono do powiatu bartoszyckiego. | Teren obecnego powiatu bartoszyckiego obejmował wtedy 3 powiaty. Powiat iławecki (tu miasto Górowo Iławeckie i gminy tych okolic). W granicach tego powiatu znajdowała się też Pruska Iławka, ale w 1946 r. została wraz z okolicą wokół niej przyłączona do ZSRR. Powiat iławecki przechodził różne zmiany nazwy i obszaru. I tak: w latach 1946-1958 - powiat iławecki; w latach 1959-1961 - powiat górowski. Powiat górowski w 1961 r. włączono do powiatu bartoszyckiego. | ||
| Linia 119: | Linia 143: | ||
W 1990 r. wprowadzono samodzielność samorządową gmin. W związku z tym od tego roku na omawianym obszarze znalazły samorządy: miasta Bartoszyce, gminy Bartoszyce, miasta Górowo Iławeckie, gminy Górowo Iławeckie, gminy i miasta Bisztynek, miasta i gminy Sępopol. W 1999 r., na mocy przytoczonej już wyżej ustawy z 1998 r., przywrócono w Polsce powiaty i utworzono powiat bartoszycki w jego obecnym kształcie. | W 1990 r. wprowadzono samodzielność samorządową gmin. W związku z tym od tego roku na omawianym obszarze znalazły samorządy: miasta Bartoszyce, gminy Bartoszyce, miasta Górowo Iławeckie, gminy Górowo Iławeckie, gminy i miasta Bisztynek, miasta i gminy Sępopol. W 1999 r., na mocy przytoczonej już wyżej ustawy z 1998 r., przywrócono w Polsce powiaty i utworzono powiat bartoszycki w jego obecnym kształcie. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Powiat bartoszycki charakteryzuje się dużymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi. Niebagatelną rolę odgrywa w tym względzie wiele zabytków architektury i pomników przyrody. Na terytorium powiatu znajdują się 163 pomniki przyrody. Przede wszystkim jest to region o urozmaiconym krajobrazie i aż 25737,1 ha to obszary chronionego krajobrazu. Wiąże się to z położeniem na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]] i [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesieniach Górowskich]]. Fizjograficznie powiat stanowi część Niziny Staropruskiej (o charakterze równinnym), a na jego terenie znajdują się także Wzniesienia Górowskie (teren pagórkowaty) i [[Pojezierze Olsztyńskie]] (obszar najbardziej urozmaicony pod względem ukształtowania terenu). Największą rzeką jest Łyna, druga co do wielkości rzeka to [[Guber]]. Największym jeziorem jest [[ | + | Powiat bartoszycki charakteryzuje się dużymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi. Niebagatelną rolę odgrywa w tym względzie wiele zabytków architektury i pomników przyrody. Na terytorium powiatu znajdują się 163 pomniki przyrody. Przede wszystkim jest to region o urozmaiconym krajobrazie i aż 25737,1 ha to obszary chronionego krajobrazu. Wiąże się to z położeniem na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]] i [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesieniach Górowskich]]. Fizjograficznie powiat stanowi część Niziny Staropruskiej (o charakterze równinnym), a na jego terenie znajdują się także Wzniesienia Górowskie (teren pagórkowaty) i [[Pojezierze Olsztyńskie]] (obszar najbardziej urozmaicony pod względem ukształtowania terenu). Największą rzeką jest Łyna, druga co do wielkości rzeka to [[Guber]]. Największym jeziorem jest [[Jezioro Kinkajmskie]]. |
| + | |||
| + | Doliny rzek tworzą Obszary Chronionego Krajobrazu ([[Dolina Dolnej Łyny]], [[Dolina Rzeki Guber]]). | ||
| − | + | Na głównie bielicowych obszarach spotykamy wiele podmokłych łąk, jeziorek i bagien oraz liczne skupiska głazów narzutowych, które w [[Bisztynek|Bisztynku]] i w [[Księżno|Księżnie]] zostały uznane za pomniki przyrody nieożywionej. Tzw. [[Głaz narzutowy "Diabelski Kamień" w Bisztynku|”Diabelski Kamień”]] w Bisztynku jest największym głazem narzutowym na całym pojezierzu wschodnim. Inne ważne głazy narzutowe w powiecie to [[Głaz narzutowy koło Stegi Małej|głaz narzutowy koło Stegi Małej]], [[Głaz narzutowy w Ciemnej Woli|głaz narzutowy w Ciemnej Woli]] i [[Głaz narzutowy w leśnictwie Stejno|głaz narzutowy w leśnictwie Stejno]] | |
| − | + | Obszar powiatu jest cenny pod względem przyrodniczym, a szczególnie ornitologicznym. Na terenie powiatu znajduje się Europejskie Centrum Bociana Białego. Największe skupiska tego ptaka występują w niewielkich miejscowościach [[Bociania wieś w Żywkowie|Żywkowo]], Lejdy, Szczurkowo, [[Bociania wieś we Lwowcu|Lwowiec]]. Miejscowość Żywkowo jest to największa kolonia bociana białego w Polsce i jedna z największych w Europie. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
Według systemu REGON na rok 2012 w powiecie zarejestrowanych było 4008 podmiotów, z czego 208 w sektorze publicznym, a 3800 w sektorze prywatnym. Najliczniejszą grupę stanowiły placówki handlowe (942 podmioty). | Według systemu REGON na rok 2012 w powiecie zarejestrowanych było 4008 podmiotów, z czego 208 w sektorze publicznym, a 3800 w sektorze prywatnym. Najliczniejszą grupę stanowiły placówki handlowe (942 podmioty). | ||
| Linia 136: | Linia 163: | ||
Pomimo niewątpliwych walorów turystycznych, turystyka nie odgrywa w regionie znaczącej roli. Na terytorium powiatu znajdują się tylko 3 hotele z 156 miejscami noclegowymi. | Pomimo niewątpliwych walorów turystycznych, turystyka nie odgrywa w regionie znaczącej roli. Na terytorium powiatu znajdują się tylko 3 hotele z 156 miejscami noclegowymi. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | Na terenie powiatu znajduje się inwestycyjna Podstrefa Bartoszyce, która obejmuje obszar o powierzchni 96,4 ha. W skład tej Podstrefy wchodzą trzy kompleksy. | ||
| + | |||
| + | *Kompleks Piersele o powierzchni 36,1 ha – położony przy drodze krajowej nr 51, w sąsiedztwie Międzynarodowego Przejścia Granicznego Bezledy. | ||
| + | *Kompleks Bema o powierzchni 50,0 ha – położony przy ul. Generała Bema stanowiącej odcinek drogi krajowej nr 51 i zarazem drogi wylotowej z Bartoszyc w kierunku Międzynarodowego przejścia Granicznego Bezledy. | ||
| + | *Kompleks Kętrzyńska o powierzchni 10,3 ha – położony przy ul. Kętrzyńskiej, która jest drogą wylotową z Bartoszyc w kierunku Kętrzyna<ref>[http://wrota.warmia.mazury.pl/powiat_bartoszycki/Dla-inwestora.html wrota.warmia.mazury.pl]</ref>. | ||
| + | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| Linia 141: | Linia 174: | ||
*Domy kultury | *Domy kultury | ||
| − | **[[lkwim: | + | **[[lkwim: Bartoszycki Dom Kultury|Bartoszycki Dom Kultury]] |
**[[Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach]] | **[[Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach]] | ||
**[[Ośrodek Kultury Górowo Iławeckie]] | **[[Ośrodek Kultury Górowo Iławeckie]] | ||
| Linia 163: | Linia 196: | ||
**[[lkwim: Kraina Mrij|Kraina Mrij]] | **[[lkwim: Kraina Mrij|Kraina Mrij]] | ||
| − | *Festiwale i wydarzenia kulturalne | + | *Festiwale i wydarzenia kulturalne |
**[[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”|Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”]] | **[[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”|Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”]] | ||
**[[lkwim: Międzynarodowy Festiwal Kultury Ukraińskiej w Górowie Iławeckim|Międzynarodowy Festiwal Kultury Ukraińskiej w Górowie Iławeckim]] | **[[lkwim: Międzynarodowy Festiwal Kultury Ukraińskiej w Górowie Iławeckim|Międzynarodowy Festiwal Kultury Ukraińskiej w Górowie Iławeckim]] | ||
| Linia 206: | Linia 239: | ||
szkoły ponadgimnazjalne: 12, w tym: | szkoły ponadgimnazjalne: 12, w tym: | ||
| − | *[[Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach]] | + | *[[Liceum Ogólnokształcące w Bartoszycach|Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach]] |
*[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach]] | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach]] | ||
*[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach]] | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach]] | ||
*[[Zespół Szkół w Górowie Iławeckim]] - Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Górowie Iławeckim, Liceum Ogólnokształcące w Górowie Iławeckim, Szkoła Policealna w Górowie Iławeckim; | *[[Zespół Szkół w Górowie Iławeckim]] - Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Górowie Iławeckim, Liceum Ogólnokształcące w Górowie Iławeckim, Szkoła Policealna w Górowie Iławeckim; | ||
| − | *[[Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim]] - Gimnazjum z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim, Liceum Ogólnokształcące z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim, Technikum gastronomiczne z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim; | + | *[[Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim]] - [[Liceum Ogólnokształcące z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim|Gimnazjum z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim]], [[Liceum Ogólnokształcące z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim|Liceum Ogólnokształcące z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim]], Technikum gastronomiczne z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim; |
*[[Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych SCE w Górowie Iławeckim]] | *[[Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych SCE w Górowie Iławeckim]] | ||
*[[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Górowie Iławeckim]] | *[[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Górowie Iławeckim]] | ||
| Linia 222: | Linia 255: | ||
*[[Górowski Klub Sportowy "Cresovia"]] | *[[Górowski Klub Sportowy "Cresovia"]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Powiaty]][[Kategoria: Powiat bartoszycki]][[Kategoria: 1990-]] |
Aktualna wersja na dzień 12:36, 8 lis 2018
| Powiat bartoszycki | |||||||||||
| |||||||||||
 Położenie na mapie województwa | |||||||||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||||||||
| Siedziba władz powiatu | Bartoszyce | ||||||||||
| Starosta | Wojciech Prokocki | ||||||||||
| Powierzchnia | 1308,54 km² | ||||||||||
| Ludność (1999) • liczba • gęstość |
61 687 47,14 osób/km² | ||||||||||
| Urbanizacja | 56,21% | ||||||||||
| Tablica rejestracyjna | NBA | ||||||||||
| |||||||||||
| Adres starostwa powiatowego |
ul. Grota Roweckiego 1 11-200 Bartoszyce Bartoszyce | ||||||||||
| Strona internetowa powiatu | |||||||||||
Powiat bartoszycki – powiat znajdujący się w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego. Siedzibą powiatu są Bartoszyce. Powiat graniczy z powiatami braniewskim, lidzbarskim, olsztyńskim i kętrzyńskim, a od północy z obwodem kaliningradzkim. Na terenie tej jednostki administracyjnej znajduje się ważne przejście graniczne w Bezledach.
Spis treści
Powierzchnia powiatu
Powiat bartoszycki zajmuje powierzchnię 130 854 ha, czyli 1308 km2.
W tym:
- Lasy: 18,7% (24 504 ha);
- Użytki rolne: 69,8% (91 317 ha);
- Pozostałe grunty: 11,5%% (15 033 ha);
Powiat stanowi 5,4% powierzchni województwa.
Demografia
W powiecie bartoszyckim zamieszkuje, zgodnie z danymi z 2012 r., 60695 osób.
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| liczba | 60695 | 100 | 30970 | 51,02 | 29725 | 48,98 |
Saldo migracji w powiecie jest ujemne i w roku 2012 wynosiło - 6,5 na 1000 os. Bezrobocie należy do jednego z najwyższych w regionie i wynosiło w 2012 roku 29,8%.
Miasta i gminy na terenie starostwa
Miasta:
Gminy:
- gminy miejskie:
- gminy miejsko-wiejskie:
- gminy wiejskie:
Władze powiatu
Kadencja 2018-2023
- Bartłomiej Chilmanowicz
- Jan Nadolny
- Mirosław Figat
- Wiesław Kurach
- Robert Pająk
- Lech Darski
- Ireneusz Rogowski
- Władysław Bogdanowicz
- Marcin Przybysz
- Zbigniew Szyszka
- Mirosław Olejnik
- Jerzy Szarejko
- Grzegorz Mucha
- Marcin Matejunas
- Ryszard Zduniuk
- Krzysztof Łuszczyk
Kadencja 2014-2018
Starostą powiatu był Wojciech Prokocki.
W skład rady powiatu weszli:
- Mariusz Pilas, przewodniczący rady
- Barbara Elżbieta Kamińska, wiceprzewodnicząca rady
- Marek Kazimierz Dominiak, wiceprzewodniczący rady
- Katarzyna Basak
- Janusz Feliks Dąbrowski
- Wiesław Kurach
- Maria Milewska
- Jan Zbigniew Nadolny
- Mirosław Olejnik
- Adam Ołdakowski
- Marek Pasławski
- Tadeusz Pencarski
- Jan Powierża
- Wojciech Prokocki
- Czesław Sekita
- Wiesława Serej
- Bogdan Suchostawski
- Irena Wołosiuk
- Tomasz Ziembiński
Historia jako jednostki administracyjnej
Obszar stanowiący obecny powiat bartoszycki ma bardzo bogatą historię, tym bardziej że od najdawniejszych czasów wchodził w skład różnych terytoriów i jednostek administracyjnych oraz samorządowych. Przede wszystkim należy pamiętać, że jeszcze przed podbojem krzyżackim i kolonizacją na tych terenach mieszkali Prusowie z plemion Bartów (m.in. Bartoszyce) i Natangów (m.in. Górowo Iławeckie).
W okresie krzyżackim dzisiejsze ziemie powiatu bartoszyckiego wchodziły w całości w skład diecezji warmińskiej, natomiast tylko mała ich część (głównie dzisiejszy Bisztynek i jego okolice) znajdowały się w świeckiej domenie biskupa warmińskiego zwanej Warmią, a konkretnie w biskupim komornictwie lidzbarskim. Reszta tego dzisiejszego obszaru była pod świecką władzą Zakonu, wchodząc w skład komturstwa bałgijskiego.
Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego w Prusach w 1525 r. część dawnego komturstwa znalazła się w granicach Prus Książęcych, a Bisztynek z okolicami nadal należał do Warmii. Po rozbiorach Rzeczypospolitej całość tego obszaru (w tym Warmia) zagarnięta została przez Prusy. W wyniku podziałów administracyjnych powstała Prowincja Prusy Wschodnie, która była podzielona na rejencje. Obszar dzisiejszego powiatu bartoszyckiego wchodził w skład rejencji królewieckiej. Dzieliła się ona na mniejsze jednostki zwane Landkreis (powiat). Dzisiejszy powiat bartoszycki obejmuje części dawnych wschodniopruskich powiatów: bartoszyckiego (Bartenstein), iławeckiego (Preußisch Eylau, po polsku Pruska Iławka, obecnie w obwodzie kaliningradzkim w Federacji Rosyjskiej pod nazwą Bagrationowsk), gierdawskiego (Gerdauen), rastemborskiego (Rastenburg) i reszelskiego (Rößel).
Po zakończeniu II wojny światowej kilkakrotnie zmieniano podział administracyjny i jednostki administracji samorządowej oraz terytorialnej Polski, w tym również na omawianych terenach. Od 1945 r. funkcjonowały powiaty, na których czele stał starosta będący pełnomocnikiem rządu.
Teren obecnego powiatu bartoszyckiego obejmował wtedy 3 powiaty. Powiat iławecki (tu miasto Górowo Iławeckie i gminy tych okolic). W granicach tego powiatu znajdowała się też Pruska Iławka, ale w 1946 r. została wraz z okolicą wokół niej przyłączona do ZSRR. Powiat iławecki przechodził różne zmiany nazwy i obszaru. I tak: w latach 1946-1958 - powiat iławecki; w latach 1959-1961 - powiat górowski. Powiat górowski w 1961 r. włączono do powiatu bartoszyckiego.
W 1954 r. wprowadzono korektę dotyczącą ustroju miejscowości niebędących ani miastem, ani wsią. Zostały one określone mianem osiedli. W 1959 r. taki status uzyskał Sępopol. Sępopol odzyskał prawa miejskie w 1973 r.
Następnym powiatem był powiat bartoszycki, który obejmował miasta Bartoszyce i Sępopol oraz obszary dzisiaj wchodzące w skład tych gmin. Część dzisiejszego powiatu bartoszyckiego wchodziła w skład powiatu biskupieckiego z Bisztynkiem i jego okolicami. Taki układ powiatu bartoszyckiego funkcjonował w latach 1946-1975. 1 czerwca 1975 r. zlikwidowano w Polsce powiaty. Nowy podział administracyjny uwzględniał województwa, miasta, gminy oraz sołectwa.
W 1990 r. wprowadzono samodzielność samorządową gmin. W związku z tym od tego roku na omawianym obszarze znalazły samorządy: miasta Bartoszyce, gminy Bartoszyce, miasta Górowo Iławeckie, gminy Górowo Iławeckie, gminy i miasta Bisztynek, miasta i gminy Sępopol. W 1999 r., na mocy przytoczonej już wyżej ustawy z 1998 r., przywrócono w Polsce powiaty i utworzono powiat bartoszycki w jego obecnym kształcie.
Obszary chronione i pomniki przyrody
Powiat bartoszycki charakteryzuje się dużymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi. Niebagatelną rolę odgrywa w tym względzie wiele zabytków architektury i pomników przyrody. Na terytorium powiatu znajdują się 163 pomniki przyrody. Przede wszystkim jest to region o urozmaiconym krajobrazie i aż 25737,1 ha to obszary chronionego krajobrazu. Wiąże się to z położeniem na Równinie Sępopolskiej i Wzniesieniach Górowskich. Fizjograficznie powiat stanowi część Niziny Staropruskiej (o charakterze równinnym), a na jego terenie znajdują się także Wzniesienia Górowskie (teren pagórkowaty) i Pojezierze Olsztyńskie (obszar najbardziej urozmaicony pod względem ukształtowania terenu). Największą rzeką jest Łyna, druga co do wielkości rzeka to Guber. Największym jeziorem jest Jezioro Kinkajmskie.
Doliny rzek tworzą Obszary Chronionego Krajobrazu (Dolina Dolnej Łyny, Dolina Rzeki Guber).
Na głównie bielicowych obszarach spotykamy wiele podmokłych łąk, jeziorek i bagien oraz liczne skupiska głazów narzutowych, które w Bisztynku i w Księżnie zostały uznane za pomniki przyrody nieożywionej. Tzw. ”Diabelski Kamień” w Bisztynku jest największym głazem narzutowym na całym pojezierzu wschodnim. Inne ważne głazy narzutowe w powiecie to głaz narzutowy koło Stegi Małej, głaz narzutowy w Ciemnej Woli i głaz narzutowy w leśnictwie Stejno
Obszar powiatu jest cenny pod względem przyrodniczym, a szczególnie ornitologicznym. Na terenie powiatu znajduje się Europejskie Centrum Bociana Białego. Największe skupiska tego ptaka występują w niewielkich miejscowościach Żywkowo, Lejdy, Szczurkowo, Lwowiec. Miejscowość Żywkowo jest to największa kolonia bociana białego w Polsce i jedna z największych w Europie.
Gospodarka
Według systemu REGON na rok 2012 w powiecie zarejestrowanych było 4008 podmiotów, z czego 208 w sektorze publicznym, a 3800 w sektorze prywatnym. Najliczniejszą grupę stanowiły placówki handlowe (942 podmioty).
Dochody budżetu powiatu w roku 2012 wyniosły 61944269,56 zł zaś wydatki 57841369,99 zł, co dało 950,32 zł na jednego mieszkańca.
Powiat bartoszycki, pomimo strategicznej lokalizacji nad granicą z obwodem kaliningradzkim i przejścia granicznego w Bezledach, znajduje się w trudnej sytuacji gospodarczej. Jak wskazuje raport olsztyńskiego Instytutu Badań i Analiz do głównych problemów należy brak zorganizowanej strategii rozwoju, chroniczne bezrobocie (określane mianem trwałego) i niewielka aktywność pracodawców na rynku pracy. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosiło w 2012 r. 3044,14 zł, co stanowi 81,3% średniej krajowej.
Pomimo niewątpliwych walorów turystycznych, turystyka nie odgrywa w regionie znaczącej roli. Na terytorium powiatu znajdują się tylko 3 hotele z 156 miejscami noclegowymi.
Na terenie powiatu znajduje się inwestycyjna Podstrefa Bartoszyce, która obejmuje obszar o powierzchni 96,4 ha. W skład tej Podstrefy wchodzą trzy kompleksy.
- Kompleks Piersele o powierzchni 36,1 ha – położony przy drodze krajowej nr 51, w sąsiedztwie Międzynarodowego Przejścia Granicznego Bezledy.
- Kompleks Bema o powierzchni 50,0 ha – położony przy ul. Generała Bema stanowiącej odcinek drogi krajowej nr 51 i zarazem drogi wylotowej z Bartoszyc w kierunku Międzynarodowego przejścia Granicznego Bezledy.
- Kompleks Kętrzyńska o powierzchni 10,3 ha – położony przy ul. Kętrzyńskiej, która jest drogą wylotową z Bartoszyc w kierunku Kętrzyna[1].
Kultura
W powiecie bartoszyckim działa 18 bibliotek i filii, 1 muzeum i wiele innego rodzaju instytucji kulturalnych.
- Domy kultury
- Stowarzyszenia i grupy
- Zespoły
- Festiwale i wydarzenia kulturalne
- Animatorzy kultury i ludzie związani z powiatem
- Jan Bachar - twórca Pleneru Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”
- Izabela Baczewska - poetka
- Teresa Barszcz - poetka, autorka opowiadań
- Bernadetta Darska - krytyczka literacka
- Jerzy Dmitruk
- Anna Jędryka - malarka
- Grzegorz Krawczyk - plastyk, animator
- Zdzisław Milach - grafik
- Janusz Petryszyn
- Bazyli Trojanowski
- Jerzy Żukowski
Szkolnictwo
Na terenie powiatu działają liczne placówki edukacyjne i wychowawcze, w tym:
szkoły podstawowe: 24, w tym:
- Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach;
- Szkoła Podstawowa im. Leśników Polskich w Galinach;
- Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Krawczykach;
- Szkoła Podstawowa im. ks. Jerzego Popiełuszki w Rodnowie z oddziałem przedszkolnym;
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Sokolicy;
- Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Wojciechach;
- Szkoła Podstawowa im. Jana Henryka Dąbrowskiego w Żydowie;
- Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Kandytach
- Szkoła Podstawowa nr 2 w Górowie Iławeckim
- Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Sątopach
gimnazja: 12, w tym:
- Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach;
- Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Kinkajmach
- Gimnazjum im. Wspólnoty Europejskiej w Kandytach
- Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Górowie Iławeckim
szkoły ponadgimnazjalne: 12, w tym:
- Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach
- Zespół Szkół w Górowie Iławeckim - Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Górowie Iławeckim, Liceum Ogólnokształcące w Górowie Iławeckim, Szkoła Policealna w Górowie Iławeckim;
- Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim - Gimnazjum z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim, Liceum Ogólnokształcące z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim, Technikum gastronomiczne z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim;
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych SCE w Górowie Iławeckim
- Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Górowie Iławeckim
Sport
W powiecie bartoszyckim działają 23 kluby i 24 sekcje sportowe, do których należy ogółem 947 członków.
- Miejski Bartoszycki Klub Sportowy - Victoria Bartoszyce
- Ludowy Klub Sportowy Łyna Sępopol
- Ludowy Klub Sportowy Reduta Bisztynek
- Górowski Klub Sportowy "Cresovia"
