Smolajny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(→‎Zabytki:)
 
(Nie pokazano 45 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
 
−
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Smolajny
 
  |nazwa                = Smolajny
−
  |herb wsi              =
+
  |herb wsi              =
−
  |flaga wsi            =
+
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
−
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe 
+
  |dopełniacz wsi        = Smolajn   
−
  |zdjęcie              = Pałac w Smolajnach.jpg  
+
  |zdjęcie              = palacs.jpg  
−
  |opis zdjęcia          = Pałac w Smolajnach  
+
  |opis zdjęcia          = Pałac w Smolajnach. Fot. Mieczysław Kalski
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
−
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
+
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
−
  |powiat                = olsztyński
+
  |powiat                = olsztyński  
−
  |gmina                =Dobre Miasto
+
  |gmina                = Dobre Miasto
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
−
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 560
−
  |rok                  =  
+
  |rok                  = 2010
−
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
+
  |strefa numeracyjna    =
−
  |kod pocztowy          =11-040
+
  |kod pocztowy          =
−
  |tablice rejestracyjne = NOL
+
  |tablice rejestracyjne =
 
  |SIMC                  =
 
  |SIMC                  =
 
  |mapa wsi              =
 
  |mapa wsi              =
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
−
  |stopniN = 54 |minutN = 01 |sekundN = 42
+
  |stopniN = 53 |minutN = 42 |sekundN = 56
−
  |stopniE = 20|minutE = 24 |sekundE = 23
+
  |stopniE = 21 |minutE = 19 |sekundE = 02
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
−
}}
+
}}<br/>
−
<big>''' Smolajny (d. Smołowo, niem. Schmolainen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto nad rzeką Łyną; założona w 1290 roku, od XV w. znajdowała się w posiadaniu biskupów warmińskich.
+
[[Image:palacm.jpg|thumb|right|290px|Pałac Myśliwski w Smolajnach.<br>Fot. Mieczysław Kalski]]
−
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
+
[[Image:parks.jpg|thumb|right|290px|Park w Smolajnach.<br>Fot. Mieczysław Kalski]]
 +
'''Smolajny''' (Smołowo, niem. ''Schmolainen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|gminie Dobre Miasto]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku była zamieszkana przez 560 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Sawczuk]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/dobre_miasto_gmina_miejsko_wiejska/47/43/Solectwa/ Wrota Warmii i Mazur] [05.12.2013]</ref>.
 +
<br/><br/>
 +
 
 +
== Położenie ==
 +
Miejscowość jest położona w północnej części [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], nad rzeką [[Rzeka Łyna|Łyną]] w odległości 6,4 km na północ od [[Dobre Miasto| Dobrego Miasta]].
 +
<br/>
 +
 
 +
== Dzieje miejscowości ==
 +
Wieś została lokowana w 1290 roku na 32 [[Włóka| włókach]] przez biskupa warmińskiego [[Henryk Fleming|Henryka Fleminga]]. Pierwotna nazwa powstałego folwarku biskupiego brzmiała ''Prolitten''. Od roku 1350 dotychczasowy folwark zaczął pełnić funkcję letniej rezydencji biskupów warmińskich. Wieś zniszczyły w 1414 roku podczas tzw. [[Wojna głodowa|wojny głodowej]] wojska polsko–litewskie. W pierwszym roku wojny trzynastoletniej Smolajny zostały zniszczone przez rozgoryczonych mieszkańców Dobrego Miasta i [[Cerkiewnik| Cerkiewnika]], którzy nie mogli wybaczyć biskupowi [[Franciszek Kuhschmalz| Franciszkowi Kuhschmalzowi]], że ten wspierał [[Zakon Krzyżacki|Krzyżaków]]. Po zawarciu [[II pokój toruński|II pokoju toruńskiego]] doszło do odbudowy posiadłości. Jednak w 1520 roku wojska księcia [[Albrecht Hohenzollern|Albrechta Hohenzollerna]] zrabowały Smolajny. W okresie sprawowania funkcji biskupa warmińskiego przez [[lkwim:Stanisław Hozjusz| Stanisława Hozujsza]] (1551–1578) pałac odzyskał dawną świetność. W roku 1629 po spaleniu Dobrego Miasta przez szwedzkie wojska doszło do przeniesienia do Smolajn siedziby [[Komornictwo dobromiejskie|komornictwa dobromiejskiego]] (1557).
 +
 
 +
W roku 1708 – w odwecie ze niepłacenie kontrybucji – Szwedzi zniszczyli Smolajny. Już rok później ówczesny biskup warmiński [[Andrzej Załuski|Andrzej Chryzostom Załuski]] rozpoczął odbudowę rezydencji. Prace kontynuował również jego następca - [[Teodor Potocki]], a po nim [[Adam Grabowski|Adam Stanisław Grabowski]]. W 1746 roku za rządów wspomnianego biskupa Stanisława Grabowskiego zbudowano [[Pałac biskupów warmińskich w Smolajnach| pałac]]. Prace zostały ostatecznie ukończone w 1763 roku. Wkrótce wzniesiono również trójkondygnacyjną bramę wjazdową.
 +
Ogród i założenie parkowe powstały natomiast w latach 80. XVIII wieku, kiedy funkcję biskupią sprawował [[lkwim:Ignacy Krasicki |Ignacy Krasicki]].
 +
W XIX wieku po zniszczeniu zamku lidzbarskiego w okresie wojen napoleońskich biskup [[Józef von Hohenzollern]] przeniósł swoją siedzibę do Smolajn. Jego następca – [[Andrzej Stanisław Von Hatten| Stanisław von Hatten]] – wydzierżawił majątek, który do [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] pozostawał własnością biskupów warmińskich. We wspomnianym stuleciu wieża z bramą zostały przekształcone w wieżę wodną, dobudowano również do niej budynek mieszkalny. W 1890 roku zbudowany został tzw. pałacyk myśliwski.
  
 +
Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej pałac przejął Katolicki Uniwersytet Lubelski. Jednak już w 1950 roku znalazł się w posiadaniu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne | Państwowego Gospodarstwa Rolnego]] w [[Lidzbark Warmiński| Lidzbarku Warmińskim]]. Od 1956 roku w pałacu miała swoją siedzibę [[Stacja Unasienniania Zwierząt w Dobrym Mieście]]. W okresie 1961–1976 oraz 1980–1994 właścicielem pałacu był Wydział Rolnictwa i Leśnictwa [[Wojewódzka Rada Narodowa w Olsztynie| Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie]]. W 1961 roku uruchomiono dwuletnią [[Szkoła Rachunkowości Rolnej w Smolajnach|Szkołę Rachunkowości Rolnej]]. W latach 1976-1980 w pałacu działała [[Zasadnicza Szkoła Handlowa w Smolajnach|Zasadnicza Szkoła Handlowa]]. W 1994 roku Skarb Państwa przekazał pałac biskupowi warmińskiemu, który udostępnił obiekt na potrzeby funkcjonujących szkół rolniczych.
  
−
<br/>
+
W chwili obecnej (2020 r.) trwają przygotowania do kompleksowego remontu Pałacu. Więcej informacji: https://tko.pl/64896,2020,11,02,remont-palacu-biskupiego-w-smolajnach
 +
 
 +
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
 +
 
 +
*1818 r. – 276 osób
 +
 
 +
*1939 r. – 721 osób
  
−
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
*1988 r. – 486 osób
−
w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego.Pałac położony jest około 1,5 km na zachód od wsi Smolajny, 6 km na północ od Dobrego Miasta, 31 km na północ od Olsztyna i 17 km na południowy zachód od Lidzbarka Warmińskiego. Znajduje się przy lokalnej drodze, niedaleko drogi krajowej nr 51 na odcinku Dobre Miasto - Lidzbark Warmiński i drogi wojewódzkiej nr 507 na odcinku Dobre Miasto - Orneta. Nieopodal przepływa rzeka Łyna.
 
  
 +
==Szkolnictwo==
 +
W pałacu funkcjonował do 2014 roku [[Zespół Szkół Rolniczych w Smolajnach|Zespół Szkół Rolniczych]]<ref>[http://www.smolajny.pl/ Strona ZSR] [11.12.2103]</ref>, który powołano do życia w 2000 roku. Od 2014 szkoła ma siedzibę w Dobrym Mieście, a w Smolajnach utrzymuje internat. W Smolajnach działa również [[Katolicka Niepubliczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich w Smolajnach|szkoła podstawowa]] i [[Gimnazjum Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich w Smolajnach|gimnazjum]].
 
<br/>
 
<br/>
  
−
=== Dzieje miejscowości ===
+
==Kultura==
−
Wieś lokowana w 1290 roku przez biskupa warmińskiego Henryka Fleminga na 32 włókach. Smolajny były folwarkiem biskupim, a od 1350 roku letnią rezydencją biskupów warmińskich. Wieś zniszczyły w 1414 roku wojska polsko-litewskie. Potem część domostw spaliła się podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1519 - 1521 roku. Wsi nie oszcędzili także Szwedzi. Za każdym razem jednak szybko likwidowano straty. W 1557 roku brat biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza- Jan Hozjusz przeniósł do Smolajn siedzibę komornictwa dobromiejskiego. W 1656 roku folwark obejmował 32 włóki, istniała również stadnina koni. W czasie wojny północnej wieś odbudował biskup warmiński Teodor Potocki. Natomiast barokowy pałac i brame wjazdową w latach 1741 - 1746 wybudował biskup warmiński Adam Stanisław Grabowski. Z kolei ogrody i park założył biskup warmiński Ignacy Krasicki, który gościł tu wiele wybitnych osobistości. Po 1945 roku wieś sołecka. Bezpośrednio po II wojnie światowej spędzali tu wakacje studenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, którzy zbudowali tu drewnianą kaplicę. Następnie zlokalizowano tu szkołę rolniczą i technikum rachunkowości. Mieszkańcy: w 1818 roku - 276 osób, w 1939 roku - 721 osób, w 1988 roku - 486 osób. Wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ ]]<ref> [data dostępu: 10.10.2013]</ref>.
+
W miejscowości istnieje [[Stowarzyszenie ''Razem raźniej'' w Smolajnach|Stowarzyszenie ''Razem raźniej'']]. Przy miejscowej szkole rolniczej powstała [[lkwim:Orkiestra Dęta Zespołu Szkół Rolniczych w Smolajnach|Orkiestra Dęta]].
−
Już w XV wieku, gdy majątek Smolajny przeszedł na własność biskupów warmińskich, wzniesiono tu dwór obronny, tzw. fortalicjum, z przeznaczeniem na letnią rezydencję biskupów. Budowla ta została jednakże doszczętnie zniszczona i złupiony przez wojska polsko-litewskie podczas tzw. wojny głodowej w 1414.
+
<br/>
−
[[File: Smolajny. Elewacja pałacowa do strony parku.jpg|thumb|left|300px|Smolajny. Elewacja pałacowa do strony parku]]
 
−
Kolejnych zniszczeń folwark doznał zarówno podczas kolejnego konfliktu z Zakonem w latach 1519-1521, jak i podczas wojen szwedzkich[1].
 
−
Jednak założenie za każdym razem odbudowywano i ponownie zasiedlano. W 1557 Jan Hozjusz - brat biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza, przeniósł do Smolajn siedzibę komornictwa dobromiejskiego, co znacznie zwiększyło znaczenie majątku. W 1629, biskup Wacław Leszczyński wybrał Smolajny na jedną z dwóch, obok Bischdorfu (dzisiaj Sątopy-Samulewo), letnich rezydencji biskupów.
 
−
W latach 1741 – 1746 biskup Adam Stanisław Grabowski zlecił wybudowanie w Smolajnach barokowego pałacu. Prosty budynek z licznymi zdobieniami wybudował prawdopodobnie ten sam architekt, który wzniósł oficynę na przedzamczu zamku biskupów w Lidzbarku Warmińskim. Ponadto w 1765 Grabowski wzniósł także okazałą barokową wieżę bramną wraz z przylegającym do niej budynkiem[2].
 
−
Lata świetności pałacu przypadają jednak na jego następcę - ostatniego biskupa warmińskiego przed rozbiorami, poetę Ignacego Krasickiego, który na Warmii panował w latach (1767 – 1795).
 
−
Krasicki w majątku ukształtował obszerne założenie parkowe w stylu ogrodów angielskich. W celu rozbudowy parku, który sam projektował, wydzierżawił wieczyście od króla Prus Fryderyka II Wielkiego w 1782 roku parcelę o powierzchni 22 mórg i 32 włók. Podczas prac przy parku konsultował się z przedstawicielami rodów szlacheckich, którzy wówczas posiadali ogrody angielskie, jak hrabia Lehndorff, z którym Krasicki korespondował i u którego w pałacu w Sztynorcie bywał.
 
−
Krasicki w Smolajnach zbudował także zwierzyniec, założył hodowlę jeleni oraz dbał o odpowiednią ilość zwierzyny na polowania w pobliskich lasach. W Smolajnach Krasicki tworzył i pracował nad swoimi największymi dziełami, jak choćby nad pełniącym w późniejszym czasie funkcję hymnu narodowego, utworem Święta miłości kochanej Ojczyzny.
 
  
−
Także później, w okresie przynależności do Prus, pałac pełnił nadal swą funkcję letniej rezydencji biskupów a ponadto był popularnym miejscem licznych polowań. Świadczyć o tym może wybudowany w II połowie XVIII wieku w północnej części założenia parterowy dworek myśliwski. W XIX wieku na północny zachód od pałacu wzniesiono kolejny, neobarokowy, dworek myśliwski.
+
==Religia==
−
II wojnę światową pałac przetrwał w dość dobrym stanie, a w pierwszych powojennych latach do Smolajn przyjeżdżali na wakacje studenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, którzy we wsi wznieśli drewnianą kapliczkę. Następnie pałac oraz zabudowania przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne, które przekształciło układ wnętrz oraz przyczyniło się do systematycznej degradacji pałacu oraz folwarku.
+
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie|parafii rzymskokatolickiej w Borecznie]].
 +
<br/>
  
−
1 września 1961 w budynku pałacu głównego ruszyła Dwuletnia Szkoła Rachunkowości Rolnej. Szkoła od 2000 roku jest Zespołem Szkół Rolniczych. 15 września 2001 z okazji 200 rocznicy śmierci Ignacego Krasickiego oraz 40-lecia szkoły, nadano jej imię biskupa Błażeja Ignacego Krasickiego. Pałac wciąż pozostaje własnością Archidiecezji Warmińskiej, która szkole budynki jedynie użycza na podstawie umowy obowiązującej do 6 czerwca 2029. Obecnie zarówno sam budynek pałacu, jak i założenie parkowe wraz z innymi zabudowaniami utrzymane są w dobrym stanie.
+
==Sport==
−
Zespół pałacowo-parkowy w Smolajnach jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków.
+
W Smolajnach działa [[Klub Sportowy ''Pstrąg'' w Smolajnach|Klub Sportowy ''Pstrąg'']] oraz [[Klub Jeździecki ''Galop'' w Smolajnach|Klub Jeździecki ''Galop'']].
−
 
 
<br/>
 
<br/>
  
−
=== Ludzie związani z miejscowością: ===
+
==Przyroda==
 +
W pobliżu miejscowości znajduje się specjalny obszar ochrony siedlisk [[Natura 2000 Dolina Środkowej Łyny-Smolajny| "Dolina Środkowej Łyny-Smolajny"]].
 +
<br/>
  
−
<br/>
+
==Turystyka==
 +
*szlaki rowerowe:
 +
**o długości 22 km – przebieg trasy: Smolajny – [[Dębowa Góra]] – [[Urbanowo]] – dawny nasyp kolejowy linii [[Orneta]] – Lidzbark Warmiński – [[Mawry]] – [[Piotraszewo]] – obwód leśny nr 240
 +
**o długości ok. 27 km, przebiegający przez: Dobre Miasto – [[Leśnictwo Kochanówka]] – Dębowa Góra – Smolajny
 +
**o długości 34 km, przebiegający przez: [[Knopin]] – [[Barcikowo]] – [[Międzylesie]] – Smolajny – [[Praslity]] – [[Nowa Wieś Mała| Nową Wieś Małą]] – [[Głotowo]] – Knopin
  
 +
*szlaki piesze:
 +
**o długości 42 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Brąswałd]] – most nad sztucznym korytem Łyny – [[Barkweda]] – [[Bukwałd]] – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny
 +
**[[Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny]] o długości 87 km – przebieg trasy: Olsztyn – Cerkiewnik – Dobre Miasto – Smolajny – Lidzbark Warmiński – [[Mingajny]]
  
−
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|Miejscowość-Opis-Ryzunku]]
+
W 2012 r. została tutaj oddana do użytku nowa przystań kajakowa, sfinansowana z projektu "Kajakiem po Warmii", zrealizowanego przez [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] i władze powiatowe.
  
−
=== Zabytki: ===
+
== Zabytki ==
−
W Smolajnach znajduje się dawna letnia rezydencja biskupów warmińskich wybudowana w stylu rokoko w latach 1741-1746 z inicjatywy biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Pałac był ulubionym miejscem pobytu słynnego satyryka i bajkopisarza biskupa Ignacego Krasickiego. Biskup Krasicki urządził tu piękny park i wybudował wieżę bramną (1765) oraz oficynę. Obecnie budynek pałacu użytkowany jest przez Technikum Rolnicze.
+
*jednopiętrowy pałac z XVIII wieku, zlokalizowany w odległości ok. 1,5 km od szosy Dobre Miasto – Lidzbark Warmiński
−
Oprócz pałacu zachowały się wieża bramna i dobudowany do niej parterowy budynek mieszkalny. We wsi również XVIII i XIX-wieczne domy mieszkalne.
+
*późnobarokowa wieża obronna, zlokalizowana od strony wschodniej pałacu - na chorągiewce iglicznej data 1765
−
Na wzniesieniu od północno-zachodniej strony pałacu znajduje się dworek myśliwski z końca XVIII w. We wsi natomiast kapliczka i dom z początku XIX w.
+
*późnobarokowa parterowa oficyna z XVIII wieku, zlokalizowana przy stronie od bramy wschodniej
−
ałac  w stylu barokowym powstał w latach 1741 – 1746 na zlecenie biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Prawdopodobnie architektem pałacu była ta sama osoba która wzniosła pałac biskupów w  Lidzbarku Warmińskim.
+
*neobarokowa oficyna z XIX wieku, zlokalizowana na północny zachód od pałacu; początkowo pełniła funkcję pałacyku myśliwskiego
 +
*park o łącznym obszarze 8 ha, otaczający cały zespół pałacowy
 +
*murowany młyn wodny z 1870 roku
 +
*przydrożna [[Kapliczka warmińska w Smolajnach|kapliczka]] domkowa, zlokalizowana w centrum wioski; zbudowana w stylu klasycystycznym na początku XIX wieku
 +
*dwukondygnacyjna kapliczka przydrożna, zlokalizowana przy drodze ze Smolajn do Dobrego Miasta
  
−
Gdy biskupem został Ignacy Krasicki,  w majątku założył park w stylu ogrodów angielskich , który dodatkowo wzbogacił licznymi egzotycznymi gatunkami roślin i kwiatów oraz założył zwierzyniec,
+
==Ludzie związani z miejscowością==
−
[[File:Wieża bramna pałacu w Smolajnach.jpg|thumb|left|300px|Wieża bramna pałacu w Smolajnach]]
+
*[[Anna Butajło]] (ur. 1948) – nauczycielka
−
Po II wojnie światowej pałac oraz zabudowania przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne,
 
  
−
Od 1 września 1961 w budynku pałacu funkcjonowała Szkoła Rachunkowości Rolnej która od 2000 roku jest Zespołem Szkół Rolniczych. Majątek od początku powstania nadal jest własnością Archidiecezji Warmińskiej, która szkole budynki jedynie użycza na podstawie umowy obowiązującej do 6 czerwca 2029.
+
==Multimedia==
−
+
{{#ev:youtube|6bY0rvG1PPA|500|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}}
−
Budynek samego pałacu  bez większych przebudowań przetrwał do chwili obecnej. Budynek  wzniesiony w stylu barokowymna planie prostokąta dwukandygnacyjny, murowany, otynkowany, z licznymi zdobieniami kryty dachem czterospadowym z ceramiczną czerwoną dachówką.
 
−
murowany młyn wodny z 1870 r., ciągle mielący mąkę! Turbina wodna J. M. Voith z 1929 r., napędza prądnicę i szereg starych urządzeń młyńskich; m.in. dwa niemieckie mlewniki walcowe, wialnię, żubrownik, odsiewacz, śrutownik i małą windę towarową. Obok fundamenty po tartaku wodnym i olejarni (pryw.).
 
−
[[File:Dwukondygnacyjna kapliczka warmińska w Smolajnach.jpg|thumb|300px|Dwukondygnacyjna kapliczka warmińska w Smolajnach]]
 
  
−
<br/>
+
{{#ev:youtube|go7sKq3vTno|500|center|}}
 +
== Bibliografia ==
 +
Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/>
 +
Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012.<br/>
 +
Suchenek Zygmunt, ''Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii'', Olsztyn 2011.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red.  Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 +
[http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=smolajny&searchphrase=all&option=com_search| Dom Warmiński] [12.11.2013]<br/>
 +
[http://mojemazury.pl/100441,Smolajny-barokowy-palac-letnia-rezydencja-biskupow.html#axzz2kTJA5bVa| Moje Mazury] [12.11.2013]<br/>
 +
[http://pl.wikipedia.org/wiki/Smolajny| Wikipedia] [12.11.2013]
  
−
=== Bibliografia: ===
 
−
#Chłosta J., Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
 
−
#MojeMazury.pl:http://mojemazury.pl/100441,Smolajny-barokowy-palac-letnia-rezydencja-biskupow.html#axzz2kTJA5bVa [data dostępu:12.11.2013]
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
−
 
 
<br/>
 
<br/>
  
−
== Zobacz też ==
+
[[Kategoria: Powiat olsztyński]]   
−
 
+
[[Kategoria: Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)]]  
−
 
+
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]
−
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: wieś sołecka]] [[Kategoria: powiat olsztyński]]  [[Kategoria: gmina Dobre Miasto]]  
+
[[Kategoria: 1201-1300]]
−
 
 
−
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 15:45, 8 lis 2013 (CET)
 

Aktualna wersja na dzień 13:26, 2 lis 2020

Smolajny
Pałac w Smolajnach. Fot. Mieczysław Kalski
Pałac w Smolajnach. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Dobre Miasto
Liczba ludności (2010) 560
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Smolajny
Smolajny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Smolajny
Smolajny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Pałac Myśliwski w Smolajnach.
Fot. Mieczysław Kalski
Park w Smolajnach.
Fot. Mieczysław Kalski

Smolajny (Smołowo, niem. Schmolainen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku była zamieszkana przez 560 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Sawczuk[1].

Położenie

Miejscowość jest położona w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego, nad rzeką Łyną w odległości 6,4 km na północ od Dobrego Miasta.

Dzieje miejscowości

Wieś została lokowana w 1290 roku na 32 włókach przez biskupa warmińskiego Henryka Fleminga. Pierwotna nazwa powstałego folwarku biskupiego brzmiała Prolitten. Od roku 1350 dotychczasowy folwark zaczął pełnić funkcję letniej rezydencji biskupów warmińskich. Wieś zniszczyły w 1414 roku podczas tzw. wojny głodowej wojska polsko–litewskie. W pierwszym roku wojny trzynastoletniej Smolajny zostały zniszczone przez rozgoryczonych mieszkańców Dobrego Miasta i Cerkiewnika, którzy nie mogli wybaczyć biskupowi Franciszkowi Kuhschmalzowi, że ten wspierał Krzyżaków. Po zawarciu II pokoju toruńskiego doszło do odbudowy posiadłości. Jednak w 1520 roku wojska księcia Albrechta Hohenzollerna zrabowały Smolajny. W okresie sprawowania funkcji biskupa warmińskiego przez Stanisława Hozujsza (1551–1578) pałac odzyskał dawną świetność. W roku 1629 po spaleniu Dobrego Miasta przez szwedzkie wojska doszło do przeniesienia do Smolajn siedziby komornictwa dobromiejskiego (1557).

W roku 1708 – w odwecie ze niepłacenie kontrybucji – Szwedzi zniszczyli Smolajny. Już rok później ówczesny biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski rozpoczął odbudowę rezydencji. Prace kontynuował również jego następca - Teodor Potocki, a po nim Adam Stanisław Grabowski. W 1746 roku za rządów wspomnianego biskupa Stanisława Grabowskiego zbudowano pałac. Prace zostały ostatecznie ukończone w 1763 roku. Wkrótce wzniesiono również trójkondygnacyjną bramę wjazdową. Ogród i założenie parkowe powstały natomiast w latach 80. XVIII wieku, kiedy funkcję biskupią sprawował Ignacy Krasicki. W XIX wieku po zniszczeniu zamku lidzbarskiego w okresie wojen napoleońskich biskup Józef von Hohenzollern przeniósł swoją siedzibę do Smolajn. Jego następca – Stanisław von Hatten – wydzierżawił majątek, który do II wojny światowej pozostawał własnością biskupów warmińskich. We wspomnianym stuleciu wieża z bramą zostały przekształcone w wieżę wodną, dobudowano również do niej budynek mieszkalny. W 1890 roku zbudowany został tzw. pałacyk myśliwski.

Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej pałac przejął Katolicki Uniwersytet Lubelski. Jednak już w 1950 roku znalazł się w posiadaniu Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Lidzbarku Warmińskim. Od 1956 roku w pałacu miała swoją siedzibę Stacja Unasienniania Zwierząt w Dobrym Mieście. W okresie 1961–1976 oraz 1980–1994 właścicielem pałacu był Wydział Rolnictwa i Leśnictwa Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie. W 1961 roku uruchomiono dwuletnią Szkołę Rachunkowości Rolnej. W latach 1976-1980 w pałacu działała Zasadnicza Szkoła Handlowa. W 1994 roku Skarb Państwa przekazał pałac biskupowi warmińskiemu, który udostępnił obiekt na potrzeby funkcjonujących szkół rolniczych.

W chwili obecnej (2020 r.) trwają przygotowania do kompleksowego remontu Pałacu. Więcej informacji: https://tko.pl/64896,2020,11,02,remont-palacu-biskupiego-w-smolajnach

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

  • 1818 r. – 276 osób
  • 1939 r. – 721 osób
  • 1988 r. – 486 osób

Szkolnictwo

W pałacu funkcjonował do 2014 roku Zespół Szkół Rolniczych[2], który powołano do życia w 2000 roku. Od 2014 szkoła ma siedzibę w Dobrym Mieście, a w Smolajnach utrzymuje internat. W Smolajnach działa również szkoła podstawowa i gimnazjum.

Kultura

W miejscowości istnieje Stowarzyszenie Razem raźniej. Przy miejscowej szkole rolniczej powstała Orkiestra Dęta.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Borecznie.

Sport

W Smolajnach działa Klub Sportowy Pstrąg oraz Klub Jeździecki Galop.

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się specjalny obszar ochrony siedlisk "Dolina Środkowej Łyny-Smolajny".

Turystyka

W 2012 r. została tutaj oddana do użytku nowa przystań kajakowa, sfinansowana z projektu "Kajakiem po Warmii", zrealizowanego przez Stowarzyszenie "Dom Warmiński" i władze powiatowe.

Zabytki

  • jednopiętrowy pałac z XVIII wieku, zlokalizowany w odległości ok. 1,5 km od szosy Dobre Miasto – Lidzbark Warmiński
  • późnobarokowa wieża obronna, zlokalizowana od strony wschodniej pałacu - na chorągiewce iglicznej data 1765
  • późnobarokowa parterowa oficyna z XVIII wieku, zlokalizowana przy stronie od bramy wschodniej
  • neobarokowa oficyna z XIX wieku, zlokalizowana na północny zachód od pałacu; początkowo pełniła funkcję pałacyku myśliwskiego
  • park o łącznym obszarze 8 ha, otaczający cały zespół pałacowy
  • murowany młyn wodny z 1870 roku
  • przydrożna kapliczka domkowa, zlokalizowana w centrum wioski; zbudowana w stylu klasycystycznym na początku XIX wieku
  • dwukondygnacyjna kapliczka przydrożna, zlokalizowana przy drodze ze Smolajn do Dobrego Miasta

Ludzie związani z miejscowością

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Suchenek Zygmunt, Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii, Olsztyn 2011.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Dom Warmiński [12.11.2013]
Moje Mazury [12.11.2013]
Wikipedia [12.11.2013]

Przypisy

  1. ↑ Wrota Warmii i Mazur [05.12.2013]
  2. ↑ Strona ZSR [11.12.2103]


Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Smolajny&oldid=157301”