Nowe Miasto Lubawskie: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
(→Położenie: drobne merytoryczne, przypis) |
||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Nowe Miasto Lubawskie | |nazwa = Nowe Miasto Lubawskie | ||
| Linia 8: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Nowego Miasta Lubawskiego | |dopełniacz wsi = Nowego Miasta Lubawskiego | ||
|zdjęcie = Nowe Miasto.jpg | |zdjęcie = Nowe Miasto.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Nowe Miasto na starej widokówce.<br>Źródło: [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm www.nowemiasto.com.pl] [12.09.2013] |
|rodzaj miejscowości = miasto powiatowe | |rodzaj miejscowości = miasto powiatowe | ||
| − | |województwo = warmińsko - mazurskie | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
|powiat = nowomiejski | |powiat = nowomiejski | ||
|gmina = Nowe Miasto Lubawskie | |gmina = Nowe Miasto Lubawskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 11 | + | |liczba ludności = 11 145 |
| − | |rok = 2012 | + | |rok = 2012 |
|strefa numeracyjna = (+48) 56 | |strefa numeracyjna = (+48) 56 | ||
|kod pocztowy = 13 - 300 | |kod pocztowy = 13 - 300 | ||
| Linia 31: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)|gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Jacek Wolski. | |
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| − | + | Nowe Miasto Lubawskie położone jest w odległości 16 km od [[Lubawa|Lubawy]]. Przez miasto przepływa [[Rzeka Drwęca|rzeka Drwęca]]. | |
| − | + | Historycznie miasto znajduje się na [[Ziemia lubawska|ziemi lubawskiej]], stanowiącej część [[Ziemia chełmińska|ziemi chełmińskiej]]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Nowe Miasto Lubawskie położone jest na obszarze trzech mezoregionów: [[Pojezierze Brodnickie|Pojezierza Brodnickiego]], [[Dolina Drwęcy|Doliny Drwęcy]] i [[Garb Lubawski|Garbu Lubawskiego]]<ref>[https://warmaz.pl/mapy/regiony/ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r.]</ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i | + | We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego [[Otton von Lutterberg |Ottona von Lutterberga]]. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne. |
| − | + | ||
| − | W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco: 1812 r. | + | Po [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]] przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie [[Zakon krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu. |
| − | 1955 r. | + | |
| + | Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemię dżumy]] i wojnę północną (1700–1721). | ||
| + | |||
| + | Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]]. | ||
| + | |||
| + | W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego. | ||
| + | |||
| + | W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco: | ||
| + | |||
| + | *1812 r. – 719 osób | ||
| + | |||
| + | *1825 r. – 1.067 osób | ||
| + | |||
| + | *1910 r. – 4.144 osoby | ||
| + | |||
| + | *1945 r. – 4.672 osoby | ||
| + | |||
| + | *1955 r. – 5.046 osób | ||
| + | |||
| + | *1965 r. – 6.450 osób | ||
| − | + | *1998 r. – 10.800 osób | |
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu | + | W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego ([[Szynaka Meble sp. z o.o. |Szynaka–Meble]]), materiałów budowlanych ([[Finishparkiet]], Jawor). Funkcjonuje także firma [[F.H.U. Krystal]], Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. [[Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej]], [[Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]]). W mieście znajduje się siedziba [[Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warmińsko–Mazurski Oddział Regionalny w Nowym Mieście Lubawskim |Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
| − | Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Miejska Biblioteka Publiczna]], [[ | + | Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Miejska Biblioteka Publiczna]], filia [[Warmińsko–Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Nowym Mieście Lubawskim | Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej]], [[Gminne Centrum Kultury w Nowym Mieście Lubawskim |Gminne Centrum Kultury]], [[Muzeum Ziemi Lubawskiej w Nowym Mieście Lubawskim |Muzeum Ziemi Lubawskiej]], [[Nowomiejskie Towarzystwo Kultury]], [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenie Pro Artis Bono]], [[lkwim: Towarzystwo Śpiewacze Harmonia| Towarzystwo Śpiewacze Harmonia]]. |
| − | Ponadto funkcjonuje tutaj: [[Gazeta Nowomiejska]] – tygodnik, [[Tygodnik Internetowy NML]], [[Portal Ziemi Nowomiejskiej]], [[Gazeta Pomorska]]- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", [[lkwim:Polskie Radio Olsztyn |Polskie Radio Olsztyn]], [[Telewizja Eltronik]] – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta | + | Ponadto funkcjonuje tutaj: [[Gazeta Nowomiejska]] – tygodnik, [[Tygodnik Internetowy NML]], [[Portal Ziemi Nowomiejskiej]], [[Gazeta Pomorska]]- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", [[lkwim:Polskie Radio Olsztyn |Polskie Radio Olsztyn]], [[Telewizja Eltronik]] – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta. |
| − | W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych | + | W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych: |
*[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]]. | *[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]]. | ||
*[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]] | *[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]] | ||
*[[lkwim:Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010 |Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010]] | *[[lkwim:Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010 |Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010]] | ||
*[[lkwim:Dni Oświaty, Książki i Prasy 1973 r. w województwie olsztyńskim |Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego]] | *[[lkwim:Dni Oświaty, Książki i Prasy 1973 r. w województwie olsztyńskim |Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego]] | ||
| − | *[[lkwim:Polskie 50-lecie Literackie |Polskie | + | *[[lkwim:Polskie 50-lecie Literackie |Polskie 50–lecie Literackie]] |
*[[lkwim:Spotkania z Poezją Dziecięcą |Spotkania z Poezją Dziecięcą]] | *[[lkwim:Spotkania z Poezją Dziecięcą |Spotkania z Poezją Dziecięcą]] | ||
| Linia 71: | Linia 86: | ||
*[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]] | *[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]] | ||
*[[lkwim:Sorry Andżej |Sorry Andżej]] | *[[lkwim:Sorry Andżej |Sorry Andżej]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]] | |
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 2]] | |
| − | + | *[[Gimnazjum im. Filomatów Nowomiejskich w Nowym Mieście Lubawskim]] | |
| + | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]] | ||
| + | *[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół Zawodowych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Zawodowych]] | ||
| + | *[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]] | ||
| + | *[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]] | ||
| + | *[[Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami" |Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami"]] | ||
== Bezpieczeństwo == | == Bezpieczeństwo == | ||
Miasto jest siedzibą [[Komenda Powiatowa Policji w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Policji]] i [[Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej]]. | Miasto jest siedzibą [[Komenda Powiatowa Policji w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Policji]] i [[Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 94: | Linia 112: | ||
*[[UKS Klub Taneczny]] | *[[UKS Klub Taneczny]] | ||
| − | + | ==Religia== | |
| + | *[[Parafia pw. św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim]] | ||
| − | == Zabytki | + | == Zabytki == |
| − | |||
*gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r. | *gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r. | ||
| − | *fragmenty murów miejskich | + | *fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r. |
| − | + | *domy z XIX w. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | + | *[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]] | |
| − | *[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno| | + | *[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn – Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie – [[Lipowiec]] – dalej do Torunia |
| − | *[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn | + | *szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]]. |
| − | * | ||
| − | |||
| + | W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej. | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | + | *[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim | |
| − | *[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] ( | + | *[[Alojzy Barczewski]] (1898–1973) – działacz warmiński, nauczyciel |
| − | *[[Alojzy Barczewski]] ( | + | *[[lkwim:Bogdan Bartkowski |Bogdan Bartkowski]] (ur. 1958) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny |
| − | *[[lkwim:Bogdan Bartkowski |Bogdan Bartkowski]] (ur. 1958) | + | *[[lkwim:Lidia Bartkowska |Lidia Bartkowska]] (1939–1989) – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia" |
| − | *[[lkwim:Lidia Bartkowska |Lidia Bartkowska]] ( | + | *[[Józef Blank]] (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie (2010–2014) |
| − | *[[Józef Blank]] (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie ( | + | *[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] (1882–1970) – nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] ( | + | *[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] (1899–1978)– działacz plebiscytowy na [[Warmia |Warmii]], uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] ( | + | *[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] (1920–1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] ( | + | *[[Katarzyna Dąbrowska]] – piosenkarka i aktorka |
| − | *[[Katarzyna Dąbrowska]] | + | *[[Ewa Dembek |Ewa Barbara Dembek]] (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego |
| − | *[[Ewa Barbara Dembek]] (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, | ||
*[[Wojciech Dereszewski]] (ur. 1973) — samorządowiec, wójt [[Kurzętnik (gmina wiejska) |gminy Kurzętnik]] | *[[Wojciech Dereszewski]] (ur. 1973) — samorządowiec, wójt [[Kurzętnik (gmina wiejska) |gminy Kurzętnik]] | ||
| − | *[[Tadeusz Domagała]] | + | *[[Tadeusz Domagała]] – historyk sztuki |
| − | *[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] ( | + | *[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] (1914–1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury |
| − | *[[Zyta Gilowska]] | + | *[[Zyta Gilowska]] – minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego |
| − | *[[Stanisław Grabowski]] | + | *[[Stanisław Grabowski]] – poeta, wydawca, dziennikarz |
| − | *[[Piotr Grzymowicz]] | + | *[[Piotr Grzymowicz]] – prezydent Olsztyna |
| − | *[[Wincenty Kalitowski]] ( | + | *[[Wincenty Kalitowski]] (1894–1937) – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Zbigniew Kieżun]] (ur. 1950) | + | *[[Zbigniew Kieżun]] (ur. 1950) – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie |
| − | *[[Zygmunt Kittel]] | + | *[[Zygmunt Kittel]] – współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński |
| − | *[[Augustyn Klimek]] ( | + | *[[Augustyn Klimek]] (1892–1982)– nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy |
| − | *[[lkwim:Bernard Krajnik |Bernard Krajnik]] ( | + | *[[lkwim:Bernard Krajnik |Bernard Krajnik]] (1908–1976) – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych |
| − | *[[Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk | + | *[[Juliusz Kulikowski |Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk |
*[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk | *[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk | ||
*[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy | *[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy | ||
| − | *[[Jan Lippert]] ( | + | *[[Jan Lippert]] (1877–1951) – mazurski działacz społeczny i narodowościowy |
| − | *[[lkwim:Leon Mazurewicz |Leon Mazurewicz]] ( | + | *[[lkwim:Leon Mazurewicz |Leon Mazurewicz]] (1929–1994) – rzeźbiarz |
| − | *[[Krzysztof Michalski]] | + | *[[Krzysztof Michalski]] – wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika |
| − | *[[Stefan Michałek]] – adwokat i działacz | + | *[[Stefan Michałek]] – adwokat i działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924 |
| − | *[[Jacek Moczadło]] | + | *[[Jacek Moczadło]] – muzyk rockowy |
| − | *[[Zbigniew Muchliński]] | + | *[[Zbigniew Muchliński]] – działacz państwowy i samorządowy |
*[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981) | *[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981) | ||
| − | *[[Mieczysław Oelberg]] ( | + | *[[Mieczysław Oelberg]] (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych |
| − | *[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] ( | + | *[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] (1947–1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Elżbieta Pawluć |Elżbieta Pawluć]] (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[lkwim:Elżbieta Pawluć |Elżbieta Pawluć]] (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka |
| − | *[[lkwim:Józef | + | *[[lkwim:Józef Polak |Józef Zbigniew Polak]] (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”]] |
| − | *[[Tomasz Reich]] | + | *[[Tomasz Reich]] – poeta i dziennikarz |
| − | *[[Wincenty Siegmund]] ( | + | *[[Wincenty Siegmund]] (1864–1948) – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki |
| − | *[[lkwim:Piotr Szauer |Piotr Szauer]] (ur. 1985) | + | *[[lkwim:Piotr Szauer |Piotr Szauer]] (ur. 1985) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury |
*[[Antoni Stawikowski]] – astronom i działacz podziemnej Solidarności | *[[Antoni Stawikowski]] – astronom i działacz podziemnej Solidarności | ||
| − | *[[Wiktor Steffen]] ( | + | *[[Wiktor Steffen]] (1903–1997) – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu |
| − | *[[Krzysztof Szczawiński]] | + | *[[Krzysztof Szczawiński]] – kolarz zawodowy |
*[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog | *[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog | ||
*[[Roman Trąpczyński]] (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie | *[[Roman Trąpczyński]] (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie | ||
*[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka | *[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka | ||
| − | *[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] | + | *[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] – dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Nikolaus von Vormann]] | + | *[[Nikolaus von Vormann]] – niemiecki generał |
*[[Tomasz Waruszewski]] (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie | *[[Tomasz Waruszewski]] (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie | ||
*[[Leszek Werner]] – muzykolog | *[[Leszek Werner]] – muzykolog | ||
| − | *[[Ruth Weyher]] | + | *[[Ruth Weyher]] – niemiecka aktorka |
| − | *[[Andrzej Witkowski]] | + | *[[Andrzej Witkowski]] – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Inne == | == Inne == | ||
| − | W mieście funkcjonuje | + | W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.<br/> | ||
| + | [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm/ Strona Nowego Miasta Lubawskiego] [12.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://nml-um.bip-wm.pl/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]<br/> | ||
| + | [http://gminanml.pl/ Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie] [04.10.2014] | ||
| − | + | {{Przypisy}} | |
| − | + | <references/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] |
| − | |||
[[Kategoria: Miasta]] | [[Kategoria: Miasta]] | ||
[[Kategoria: 1301-1400]] | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
| + | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] [[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie]] | ||
Aktualna wersja na dzień 18:02, 24 lip 2024
| Nowe Miasto Lubawskie | |
| | |
![Nowe Miasto na starej widokówce.Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013]](/index.php/Plik:Nowe_Miasto.jpg) Nowe Miasto na starej widokówce.
Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013] | |
| Rodzaj miejscowości | miasto powiatowe |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Liczba ludności (2012) | 11 145 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Kod pocztowy | 13 - 300 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Nowe Miasto Lubawskie | |
| Położenie na mapie Polski  Nowe Miasto Lubawskie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Nowe Miasto Lubawskie (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto gminne w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Jacek Wolski.
Spis treści
Położenie
Nowe Miasto Lubawskie położone jest w odległości 16 km od Lubawy. Przez miasto przepływa rzeka Drwęca.
Historycznie miasto znajduje się na ziemi lubawskiej, stanowiącej część ziemi chełmińskiej. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Nowe Miasto Lubawskie położone jest na obszarze trzech mezoregionów: Pojezierza Brodnickiego, Doliny Drwęcy i Garbu Lubawskiego[1].
Dzieje miejscowości
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię Sasinów. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice Piotra z Duisburga. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego Ottona von Lutterberga. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na prawie chełmińskim. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.
Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie Krzyżakom. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do Związku Pruskiego. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu.
Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721).
Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu Towarzystwo Rolnicze przekształcone następnie w 1893 r. w Bank Ludowy.
W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego.
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:
- 1812 r. – 719 osób
- 1825 r. – 1.067 osób
- 1910 r. – 4.144 osoby
- 1945 r. – 4.672 osoby
- 1955 r. – 5.046 osób
- 1965 r. – 6.450 osób
- 1998 r. – 10.800 osób
Gospodarka
W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego (Szynaka–Meble), materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). Funkcjonuje także firma F.H.U. Krystal, Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej, Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.). W mieście znajduje się siedziba Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Kultura
Na terenie miejscowości działa Gminna Biblioteka Publiczna, Miejska Biblioteka Publiczna, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej, Gminne Centrum Kultury, Muzeum Ziemi Lubawskiej, Nowomiejskie Towarzystwo Kultury, Stowarzyszenie Pro Artis Bono, Towarzystwo Śpiewacze Harmonia.
Ponadto funkcjonuje tutaj: Gazeta Nowomiejska – tygodnik, Tygodnik Internetowy NML, Portal Ziemi Nowomiejskiej, Gazeta Pomorska- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", Polskie Radio Olsztyn, Telewizja Eltronik – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta.
W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych:
- Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie.
- Dni Kultury Chrześcijańskiej
- Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010
- Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego
- Polskie 50–lecie Literackie
- Spotkania z Poezją Dziecięcą
Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:
Edukacja
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II
- Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 2
- Gimnazjum im. Filomatów Nowomiejskich w Nowym Mieście Lubawskim
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
- Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida
- Zespół Szkół Zawodowych
- Uniwersytet Trzeciego Wieku
- Gminny Zespół Oświaty
- Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami"
Bezpieczeństwo
Miasto jest siedzibą Komendy Powiatowej Policji i Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej.
Sport
W mieście działają:
- KS Drwęca Nowe Miasto Lubawskie
- Automobilklub
- NKS Drwęca
- MUKS Olimpia
- UKS Iskra
- UKS Sokół
- UKS Klub Taneczny
Religia
Zabytki
- gotycka Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła, dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
- fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r.
- domy z XIX w.
Turystyka
- czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno
- Szlak św. Jakuba – przebieg trasy: Olsztyn – Łupstych – Gietrzwałd – Tomaryny – Guzowy Piec – Parwółki – Stare Jabłonki – Ostróda – Samborowo – Frednowy – Tynwałd – Szałkowo – Iława – Radomno – Nowe Miasto Lubawskie – Lipowiec – dalej do Torunia
- szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: Idzbark – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – Kurzętnik – Nielbark.
W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej.
Ludzie związani z miejscowością
- Ryszard Herman Abramowski (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim
- Alojzy Barczewski (1898–1973) – działacz warmiński, nauczyciel
- Bogdan Bartkowski (ur. 1958) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny
- Lidia Bartkowska (1939–1989) – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia"
- Józef Blank (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie (2010–2014)
- Franciszek Bukowski (1882–1970) – nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim
- Franciszek Chabrowski (1899–1978)– działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim
- Genowefa Czarnota (1920–1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim
- Katarzyna Dąbrowska – piosenkarka i aktorka
- Ewa Barbara Dembek (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego
- Wojciech Dereszewski (ur. 1973) — samorządowiec, wójt gminy Kurzętnik
- Tadeusz Domagała – historyk sztuki
- Jadwiga Dzięgielewska (1914–1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury
- Zyta Gilowska – minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego
- Stanisław Grabowski – poeta, wydawca, dziennikarz
- Piotr Grzymowicz – prezydent Olsztyna
- Wincenty Kalitowski (1894–1937) – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim
- Zbigniew Kieżun (ur. 1950) – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie
- Zygmunt Kittel – współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński
- Augustyn Klimek (1892–1982)– nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy
- Bernard Krajnik (1908–1976) – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych
- Juliusz Lech Kulikowski – biocybernetyk
- Roman Kulikowski – cybernetyk
- Wiesław Lendzion – piłkarz i działacz sportowy
- Jan Lippert (1877–1951) – mazurski działacz społeczny i narodowościowy
- Leon Mazurewicz (1929–1994) – rzeźbiarz
- Krzysztof Michalski – wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika
- Stefan Michałek – adwokat i działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924
- Jacek Moczadło – muzyk rockowy
- Zbigniew Muchliński – działacz państwowy i samorządowy
- Ludwik Ochocki – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981)
- Mieczysław Oelberg (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych
- Jerzy Orzeł (1947–1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim
- Elżbieta Pawluć (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka
- Józef Zbigniew Polak (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”
- Tomasz Reich – poeta i dziennikarz
- Wincenty Siegmund (1864–1948) – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki
- Piotr Szauer (ur. 1985) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury
- Antoni Stawikowski – astronom i działacz podziemnej Solidarności
- Wiktor Steffen (1903–1997) – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu
- Krzysztof Szczawiński – kolarz zawodowy
- Zbigniew Szwejkowski – meteorolog i klimatolog
- Roman Trąpczyński (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
- Zuzanna Trzcińska – wioślarka
- Józef Urbanowski – dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim
- Nikolaus von Vormann – niemiecki generał
- Tomasz Waruszewski (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
- Leszek Werner – muzykolog
- Ruth Weyher – niemiecka aktorka
- Andrzej Witkowski – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych
Inne
W mieście funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, oddział Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie.
Bibliografia
Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.
Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]
Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego [04.10.2014]
Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie [04.10.2014]
Przypisy
