Tolkmicko: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Dzieje miejscowości)
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Tolkmicko
 
  |nazwa                = Tolkmicko
  |herb wsi              = Herb Tolkmicka.png
+
  |herb wsi              = Tolkmicko herb 2.jpg
 
  |flaga wsi            =   
 
  |flaga wsi            =   
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Tolkmicka
 
  |dopełniacz wsi        = Tolkmicka
 
  |zdjęcie              = Dworzec kolejowy w Tolkmicku.jpg  
 
  |zdjęcie              = Dworzec kolejowy w Tolkmicku.jpg  
  |opis zdjęcia          = Dworzec kolejowy w Tolkmicku [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tolkmicko_train_station#mediaviewer/File:Tolkmicko,_Morska_4,_dworzec_fota_5.JPG] [dostęp: 12.12.2014]   
+
  |opis zdjęcia          = Dworzec kolejowy w Tolkmicku. Fot. Joanna Barton. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tolkmicko_train_station#mediaviewer/File:Tolkmicko,_Morska_4,_dworzec_fota_5.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]   
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Tolkmicko '''(niem. ''Tolkemit'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Gmina Tolkmicko|gminie Tolkmicko]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].Miejscowość w 2012 roku liczyła 2812 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Andrzej Lemanowicz]] <ref>http://tolkmicko.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=107&Itemid=99&lang=pl [dostęp: 12.12.2014]. </ref>.<br/><br/>
+
''' Tolkmicko '''(niem. ''Tolkemit'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)|gminie Tolkmicko]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W 2012 roku liczyła 2812 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2024 mandat burmistrza uzyskał Józef Zamojcin.<ref>https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/280409#results_vote_elect_mayor_round_2</ref>
 +
 
 +
[[File:Kaplica cmentarna w Tolkmicku.jpg|thumb|290 px|right|Kaplica cmentarna w Tolkmicku. Fot. Lina Manni. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tolkmicko#mediaviewer/File:Kaplica_cmentarna_w_Tolkmicku_nr_rejestrowy_A-525_elewacja_tylna.jpg Commons Wikimedia] [12.12.2014]]]
 +
[[File:Tolkmicko. Kościół polsko-katolicki.jpg|thumb|290 px|right|Tolkmicko. Kościół polsko-katolicki. Fot. Polimerek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Polish_Catholic_Church_of_Virgin_Mary_Queen_of_the_Angels_in_Tolkmicko#mediaviewer/File:Tolkmicko_kosciol_polsko_katolicki_bok.jpg Commons Wikimedia] [12.12.2014]]]
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Miasto jest położone nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]], w odległości km od [[Elbląg|Elbląga]].
+
Miasto jest położone nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]], w odległości ok. 24 km od [[Elbląg|Elbląga]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Pierwotnie obszar Tolkmicka i okolic był zasiedlony przez [[Pogezanowie|Pogezanów]]. W pobliżu dzisiejszych granic miasta znajdował się gród pruski z okresu wczesnego średniowiecza. Na lata 1233-1238 datuje się okres podbijania tych ziem przez [[Zakon Krzyżacki]]. Na lata 1296-1300 przypada nadanie osadzie przywileju lokacyjnego. Jednak pierwsza pisemna informacja dotycząca Tolkmicka pojawia się dopiero w 1326 roku. Osada występowała już wówczas pod nazwą ''Tolkemit''. 21 marca 1351 roku wielki mistrz krzyżacki [[Henryk Dusemer]] odnowił miejski przywilej lokacyjny Tolkmicka. W 1440 roku miasto przystąpiło do [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Po zakończeniu [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] miasto znalazło się w granicach Polski. Wiek XVII został utrwalony w historii Tolkmicka jako czas pożarów. W okresie [[Wojny polsko-szwedzkie| wojen polsko-szwedzkich]] w mieście przebywał król Szwecji Gustaw II Adolf. Miasto zostało dwukrotnie strawione przez ogień (1634, 1694). Na początku XVIII wieku do Tolkmicka przywędrowała [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]], która odebrała życie połowie mieszkańców. W 1767 roku kolejny pożar zniszczył kościół i ratusz. W 1772 roku w mieście działał browar, dwie słodownie; istniał kościół, kaplica i szpital połączony z przytułkiem. Tolkmicko było wówczas zamieszkane przez 973 osoby. Dwa razy do roku w mieście odbywały się jarmarki. Od lutego 1807 roku miasto znalazło się na trasie przemarszów wojsk. Obowiązkowy kwaterunek, aprowizacja i samowola żołnierzy boleśnie nadwyrężyły lokalną gospodarkę. Na przełomie 1812 i 1813 wybuchła epidemia tyfusu, przywleczonego z Rosji przez żołnierzy Napoleona. Następnie przez pół roku w mieście stacjonowali Rosjanie.
+
Pierwotnie obszar Tolkmicka i okolic był zasiedlony przez [[Pogezanowie|Pogezanów]]. W pobliżu dzisiejszych granic miasta znajdował się gród [[Prusowie|pruski]] z okresu wczesnego średniowiecza. Na lata 1233-1238 datuje się okres podbijania tych ziem przez [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]]. Z kolei na lata 1296-1300 przypada nadanie osadzie przywileju lokacyjnego. Jednak pierwsza pisemna informacja dotycząca Tolkmicka pojawia się dopiero w 1326 roku. Osada występowała już wówczas pod nazwą ''Tolkemit''. 21 marca 1351 roku wielki mistrz krzyżacki [[Henryk Dusemer]] odnowił miejski przywilej lokacyjny Tolkmicka. W 1440 roku miasto przystąpiło do [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]].  
  
W 1831 roku w mieście i okolicach wybuchła [[Epidemia cholery w XIX wieku|epidemia cholery]], która pochłonęła życie 63 osób. Nawrót epidemii nastąpił w 1848 roku. W latach 1831-1832 w Tolkmicku przebywało 240 powstańców listopadowych <ref> Szerz.http://historia-wyzynaelblaska.pl/powsta-cy-listopadowi-w-elbl-gu-i-okolicach.html [dostęp: 12.12.2014].</ref>. W 1832 roku w mieście otwarto pierwszą aptekę. Na początku kolejnego stulecia oddano do użytku szpital. Od połowy XIX wieku w Tolkmicku rozwijało się głównie rybołówstwo, przetwórstwo ryb i gastronomia. W latach 1862-1883 wybudowano w mieście największy śródlądowy port w ówczesnej Europie. Intensywnie rozwijały się warsztaty szkutnicze. Natomiast w 1899 roku ukończona została budowa Kolei Nadzalewowej.
+
Po zakończeniu wojny trzynastoletniej miasto znalazło się w granicach Polski. Wiek XVII został utrwalony w historii Tolkmicka jako czas pożarów. W okresie wojen polsko-szwedzkich w mieście przebywał król Szwecji Gustaw II Adolf. Miasto zostało dwukrotnie strawione przez ogień (1634, 1694). Na początku XVIII wieku do Tolkmicka przywędrowała [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]], która odebrała życie połowie mieszkańców. W 1767 roku kolejny pożar zniszczył kościół i ratusz. W 1772 roku w mieście działał browar, dwie słodownie; istniał kościół, kaplica i szpital połączony z przytułkiem. Tolkmicko było wówczas zamieszkane przez 973 osoby. Dwa razy do roku w mieście odbywały się jarmarki. Od lutego 1807 roku miasto znalazło się na trasie przemarszów wojsk. Obowiązkowy kwaterunek, aprowizacja i samowola żołnierzy boleśnie nadwyrężyły lokalną gospodarkę. Na przełomie 1812 i 1813 wybuchła epidemia tyfusu przywleczonego z Rosji przez żołnierzy Napoleona. Następnie przez pół roku w mieście stacjonowali Rosjanie.
  
W 1925 roku miasto liczyło 3 161 mieszkańców.W 1936 roku założony został zakład ceramiki, a w 1938 roku rozpoczęto budowę fabryki marmolady. W tolkmicku funkcjonowały szkoły żeńskie: katolicka i ewangelicka. W 1939 roku Tolkmicko było zamieszkane przez 3 875 osób. 25 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyli Sowieci. Mieszkańcy, którzy pozostali w Tolkmicku skazani zostali na wywózkę do ZSSR, ucieczkę przez zamarznięty Zalew Wiślany bądź pewną śmierć z rąk żołnierzy Armii Czerwonej. Po zakończeniu [[II Wojna Światowa| II wojny światowej]] przystąpiono do mozolnej odbudowy miasta. W 1946 rou utworzony został Bosmanat Portu. W tym samym roku przeprowadzono akcję usuwania wraków z portu oraz uruchomiono Bałtyckie Zakłady Ceramiczne. W latach 1951-1956 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Nowy Sad". Uruchomiono Wiejski Dom Towarowy. W 1947 roku powstało natomiast Zrzeszenie Rybaków Morskich, a następnie Spółdzielnia Rybołówstwa Morskiego "Pokój". W 1968 roku w Tolkmicku działał ośrodek zdrowia, apteka oraz punkt położniczy. W listopadzie 1945 roku uruchomiono szkołę. W 1963 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły.
+
W 1831 roku w mieście i okolicach wybuchła [[Epidemia cholery w XIX wieku|epidemia cholery]], która pochłonęła życie 63 osób. Nawrót epidemii nastąpił w 1848 roku. W latach 1831-1832 w Tolkmicku przebywało 240 powstańców listopadowych<ref>[http://historia-wyzynaelblaska.pl/powsta-cy-listopadowi-w-elbl-gu-i-okolicach.html historia-wyzynaelblaska.pl] [12.12.2014]</ref>. W 1832 roku w mieście otwarto pierwszą aptekę. Na początku kolejnego stulecia oddano do użytku szpital. Od połowy XIX wieku w Tolkmicku rozwijało się głównie rybołówstwo, przetwórstwo ryb i gastronomia. W latach 1862-1883 wybudowano w mieście największy śródlądowy port w ówczesnej Europie. Intensywnie rozwijały się warsztaty szkutnicze. Natomiast w 1899 roku ukończona została budowa [[Kolej Nadzalewowa|Kolei Nadzalewowej]].
  
 +
W 1925 roku miasto liczyło 3161 mieszkańców. W 1936 roku założony został zakład ceramiki, a w 1938 roku rozpoczęto budowę fabryki marmolady. W tolkmicku funkcjonowały szkoły żeńskie: katolicka i ewangelicka. W 1939 roku Tolkmicko było zamieszkane przez 3875 osób. 25 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyli Sowieci. Mieszkańcy, którzy pozostali w Tolkmicku, skazani zostali na wywózkę do ZSSR, ucieczkę przez zamarznięty [[Zalew Wiślany]] bądź pewną śmierć z rąk żołnierzy Armii Czerwonej. Po zakończeniu II wojny światowej przystąpiono do mozolnej odbudowy miasta. W 1946 roku utworzony został Bosmanat Port. W tym samym roku przeprowadzono akcję usuwania wraków z portu oraz uruchomiono Bałtyckie Zakłady Ceramiczne. W latach 1951-1956 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Nowy Sad". Uruchomiono Wiejski Dom Towarowy. W 1947 roku powstało natomiast Zrzeszenie Rybaków Morskich, a następnie Spółdzielnia Rybołówstwa Morskiego "Pokój". W 1968 roku w Tolkmicku działał ośrodek zdrowia, apteka oraz punkt położniczy. W listopadzie 1945 roku uruchomiono szkołę. W 1963 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły.
  
W 1948 roku w Tolkmicku działały również świetlice Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, Fabryki Przetworów Owocowych oraz Ligi Kobiet. W 1966 roku oddano do użytku budynek Miejskiego Domu Kultury. Natomiat tolkmicka biblioteka rozpoczęła swoją działalność w roku 1948. W latach 50. i 60. w mieście i okolicach rozpoczęto budowę zakładowych ośrodków wczasowych.
+
W 1948 roku w Tolkmicku działały również świetlice Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, Fabryki Przetworów Owocowych oraz Ligi Kobiet. W 1966 roku oddano do użytku budynek Miejskiego Domu Kultury. Natomiast tolkmicka biblioteka rozpoczęła swoją działalność w roku 1948. W latach 50. i 60. w mieście i okolicach rozpoczęto budowę zakładowych ośrodków wczasowych.
  
 
Gmina Tolkmicko należy do następujących organizacji: [[Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych ]], [[LGR "Zalew Wiślany"]].
 
Gmina Tolkmicko należy do następujących organizacji: [[Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych ]], [[LGR "Zalew Wiślany"]].
 
 
[[File:Kaplica cmentarna w Tolkmicku.jpg|thumb|242 px|left|Kaplica cmentarna w Tolkmicku [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tolkmicko#mediaviewer/File:Kaplica_cmentarna_w_Tolkmicku_nr_rejestrowy_A-525_elewacja_tylna.jpg][dostęp: 12.12.2014]]]
 
<br/>
 
[[File:Tolkmicko. Kościół polsko-katolicki.jpg|thumb|242 px|left|Tolkmicko. Kościół polsko-katolicki [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Polish_Catholic_Church_of_Virgin_Mary_Queen_of_the_Angels_in_Tolkmicko#mediaviewer/File:Tolkmicko_kosciol_polsko_katolicki_bok.jpg][dostęp: 12.12.2014]]]
 
 
 
==Religia==
 
==Religia==
*[[Parafia Św. Jakuba Apostoła w Tolkmicku|Parafia Św. Jakuba Apostoła]]
+
*[[Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Tolkmicku|Parafia pw. św. Jakuba Apostoła]]
 
*[[Parafia polskokatolicka pw. Matki Bożej Anielskiej w Tolkmicku|Parafia polskokatolicka  pw. Matki Bożej Anielskiej]]
 
*[[Parafia polskokatolicka pw. Matki Bożej Anielskiej w Tolkmicku|Parafia polskokatolicka  pw. Matki Bożej Anielskiej]]
<br/>
 
 
 
==Ludzie związani z miejscowością==
 
==Ludzie związani z miejscowością==
 
*[[Jan Bażyński]] - kasztelan elbląski
 
*[[Jan Bażyński]] - kasztelan elbląski
Linia 62: Linia 58:
 
*[[Jerzy Matern]] - ksiądz katolicki, historyk, publicysta, organizator warmińskiego oddziału Caritas
 
*[[Jerzy Matern]] - ksiądz katolicki, historyk, publicysta, organizator warmińskiego oddziału Caritas
 
*[[Józef Stein]] - kanonik warmiński, dyrektor Caritasu
 
*[[Józef Stein]] - kanonik warmiński, dyrektor Caritasu
<br/>
+
*[[Feliks Reich]] - kanonik warmiński, sekretarz biskupów warmińskich
 
 
 
==Sport==
 
==Sport==
 
*[[UKS Tolkmicko]]
 
*[[UKS Tolkmicko]]
 
*[[Klub Sportowy Barkas Tolkmicko]]
 
*[[Klub Sportowy Barkas Tolkmicko]]
<br/>
 
 
 
==Kultura==
 
==Kultura==
 
*[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]]
 
*[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]]
*[[lkwim:Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. K. I. Gałczyńskiego w Tolkmicku|Bibioteka Miasta i Gminy im. K.I. Gałczyńskiego]]
+
*[[lkwim:Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. K. I. Gałczyńskiego w Tolkmicku|Bibioteka Miasta i Gminy im. K. I. Gałczyńskiego]]
 
*[[Dni Tolkmicka]]
 
*[[Dni Tolkmicka]]
 
*[[Międzynarodowy Zlot Motocyklistów "KARDAN"]]
 
*[[Międzynarodowy Zlot Motocyklistów "KARDAN"]]
<br/>
 
 
 
==Organizacje i stowarzyszenia==
 
==Organizacje i stowarzyszenia==
 
*[[Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka "Zalew Wiślany"]]
 
*[[Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka "Zalew Wiślany"]]
 
*[[LGD Wysoczyzna Elbląska]]
 
*[[LGD Wysoczyzna Elbląska]]
*[[Tolkmicki Klub Motocyklowy "Kardan"]]
+
*Tolkmicki Klub Motocyklowy "Kardan"
<br/>
 
 
 
 
==Edukacja==
 
==Edukacja==
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Tolkmicku|Szkoła Podstawowa]]
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Tolkmicku|Szkoła Podstawowa]]
 
*[[Gimnazjum w Tolkmicku|Gimnazjum]]
 
*[[Gimnazjum w Tolkmicku|Gimnazjum]]
 
*[[Przedszkole Miejskie w Tolkmicku|Przedszkole Miejskie]]
 
*[[Przedszkole Miejskie w Tolkmicku|Przedszkole Miejskie]]
 
<br/>
 
 
 
==Turystyka==
 
==Turystyka==
 
*Plaża Miejska
 
*Plaża Miejska
Linia 100: Linia 86:
 
*[[Rezerwat Nowinka]]
 
*[[Rezerwat Nowinka]]
 
*[[Rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej]]
 
*[[Rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej]]
*[[Kolej nadzalewowa]]
+
*[[Kolej Nadzalewowa]]
<br/>
 
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
 
*Układ urabnistyczny miasta XIV-XIX w.
 
*Układ urabnistyczny miasta XIV-XIX w.
Linia 114: Linia 98:
 
*Domy przy ul. Portowej z 1890 i 1900 r.
 
*Domy przy ul. Portowej z 1890 i 1900 r.
 
*Budynek Szkoły Podstawowej nr 1 z początków XX w.
 
*Budynek Szkoły Podstawowej nr 1 z początków XX w.
 
+
{{Przypisy}}
<br/>
+
<references/>
 
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
+
Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/>
#''Dzieje ziemi tolkmickiej'', oprac. Lechosław Rutkowiak, Tolkmicko 2008.
+
''Dzieje ziemi tolkmickiej'', oprac. Lechosław Rutkowiak, Tolkmicko 2008.<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.  
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf| Ludność. Stan i struktura] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura] [14.12.2014]<br/>
#[http://www.zalew.org.pl/tolkmicko.phtml| Strona poświęcona gminie i miastu] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://www.zalew.org.pl/tolkmicko.phtml zalew.org.pl, strona poświęcona gminie i miastu] [14.12.2014]<br/>
#[http://historia-wyzynaelblaska.pl/tolkmicko-do-1945-r..html|Historia Wysoczyzny Elbląskiej] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://historia-wyzynaelblaska.pl/tolkmicko-do-1945-r..html historia-wyzynaelblaska.pl, historia Wysoczyzny Elbląskiej] [14.12.2014]<br/>
#[http://tolkmicko.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=97&Itemid=51| Oficjalna Strona Urzędu Miasta i Gminy Tolkmicko] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://tolkmicko.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=97&Itemid=51 Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko] [14.12.2014]<br/>
#[http://www.tolkmicko.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=46&Itemid=28| Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://www.tolkmicko.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=46&Itemid=28| Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury] [14.12.2014]<br/>
#[http://www.salezjanie-tolkmicko.pl| Strona Parafii pw. św. Jakuba Apostoła] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://www.salezjanie-tolkmicko.pl Parafia pw. św. Jakuba Apostoła] [14.12.2014]<br/>
#[http://www.kardan.tolkmicko.net/historia.html| Tolkmicki Klub Motocyklowy]  [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://www.kardan.tolkmicko.net/historia.html Tolkmicki Klub Motocyklowy]  [14.12.2014]<br/>
#[http://www.pttk.elblag.com.pl/szlaki_turystyczne_spis| Spis szlaków turystycznych] [dostęp: 14.12.2014].
+
[http://www.pttk.elblag.com.pl/szlaki_turystyczne_spis pttk.elblag.com.pl, spis szlaków turystycznych] [14.12.2014]<br/>
  
<br/>
+
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]] [[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1201-1300]] [[Kategoria: 1301-1400]]
 
 
{{Przypisy}}
 
<references>
 
<br/>
 
 
 
== Zobacz też ==
 
 
 
<br/>
 
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Gmina Tolkmicko (miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: Kultura]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Kościoły]] [[Kategoria: Inne obiekty architektury]]
 

Aktualna wersja na dzień 07:56, 23 kwi 2024

Tolkmicko

Herb
Herb Tolkmicka
Dworzec kolejowy w Tolkmicku. Fot. Joanna Barton. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Dworzec kolejowy w Tolkmicku. Fot. Joanna Barton. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat elbląski
Gmina Tolkmicko
Liczba ludności (2012) 2812
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Tolkmicko
Tolkmicko
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Tolkmicko
Tolkmicko
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Tolkmicko (niem. Tolkemit) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. W 2012 roku liczyła 2812 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2024 mandat burmistrza uzyskał Józef Zamojcin.[1]

Kaplica cmentarna w Tolkmicku. Fot. Lina Manni. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Tolkmicko. Kościół polsko-katolicki. Fot. Polimerek. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]

Położenie

Miasto jest położone nad Zalewem Wiślanym, w odległości ok. 24 km od Elbląga.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie obszar Tolkmicka i okolic był zasiedlony przez Pogezanów. W pobliżu dzisiejszych granic miasta znajdował się gród pruski z okresu wczesnego średniowiecza. Na lata 1233-1238 datuje się okres podbijania tych ziem przez Krzyżaków. Z kolei na lata 1296-1300 przypada nadanie osadzie przywileju lokacyjnego. Jednak pierwsza pisemna informacja dotycząca Tolkmicka pojawia się dopiero w 1326 roku. Osada występowała już wówczas pod nazwą Tolkemit. 21 marca 1351 roku wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer odnowił miejski przywilej lokacyjny Tolkmicka. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego.

Po zakończeniu wojny trzynastoletniej miasto znalazło się w granicach Polski. Wiek XVII został utrwalony w historii Tolkmicka jako czas pożarów. W okresie wojen polsko-szwedzkich w mieście przebywał król Szwecji Gustaw II Adolf. Miasto zostało dwukrotnie strawione przez ogień (1634, 1694). Na początku XVIII wieku do Tolkmicka przywędrowała epidemia dżumy, która odebrała życie połowie mieszkańców. W 1767 roku kolejny pożar zniszczył kościół i ratusz. W 1772 roku w mieście działał browar, dwie słodownie; istniał kościół, kaplica i szpital połączony z przytułkiem. Tolkmicko było wówczas zamieszkane przez 973 osoby. Dwa razy do roku w mieście odbywały się jarmarki. Od lutego 1807 roku miasto znalazło się na trasie przemarszów wojsk. Obowiązkowy kwaterunek, aprowizacja i samowola żołnierzy boleśnie nadwyrężyły lokalną gospodarkę. Na przełomie 1812 i 1813 wybuchła epidemia tyfusu przywleczonego z Rosji przez żołnierzy Napoleona. Następnie przez pół roku w mieście stacjonowali Rosjanie.

W 1831 roku w mieście i okolicach wybuchła epidemia cholery, która pochłonęła życie 63 osób. Nawrót epidemii nastąpił w 1848 roku. W latach 1831-1832 w Tolkmicku przebywało 240 powstańców listopadowych[2]. W 1832 roku w mieście otwarto pierwszą aptekę. Na początku kolejnego stulecia oddano do użytku szpital. Od połowy XIX wieku w Tolkmicku rozwijało się głównie rybołówstwo, przetwórstwo ryb i gastronomia. W latach 1862-1883 wybudowano w mieście największy śródlądowy port w ówczesnej Europie. Intensywnie rozwijały się warsztaty szkutnicze. Natomiast w 1899 roku ukończona została budowa Kolei Nadzalewowej.

W 1925 roku miasto liczyło 3161 mieszkańców. W 1936 roku założony został zakład ceramiki, a w 1938 roku rozpoczęto budowę fabryki marmolady. W tolkmicku funkcjonowały szkoły żeńskie: katolicka i ewangelicka. W 1939 roku Tolkmicko było zamieszkane przez 3875 osób. 25 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyli Sowieci. Mieszkańcy, którzy pozostali w Tolkmicku, skazani zostali na wywózkę do ZSSR, ucieczkę przez zamarznięty Zalew Wiślany bądź pewną śmierć z rąk żołnierzy Armii Czerwonej. Po zakończeniu II wojny światowej przystąpiono do mozolnej odbudowy miasta. W 1946 roku utworzony został Bosmanat Port. W tym samym roku przeprowadzono akcję usuwania wraków z portu oraz uruchomiono Bałtyckie Zakłady Ceramiczne. W latach 1951-1956 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Nowy Sad". Uruchomiono Wiejski Dom Towarowy. W 1947 roku powstało natomiast Zrzeszenie Rybaków Morskich, a następnie Spółdzielnia Rybołówstwa Morskiego "Pokój". W 1968 roku w Tolkmicku działał ośrodek zdrowia, apteka oraz punkt położniczy. W listopadzie 1945 roku uruchomiono szkołę. W 1963 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły.

W 1948 roku w Tolkmicku działały również świetlice Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, Fabryki Przetworów Owocowych oraz Ligi Kobiet. W 1966 roku oddano do użytku budynek Miejskiego Domu Kultury. Natomiast tolkmicka biblioteka rozpoczęła swoją działalność w roku 1948. W latach 50. i 60. w mieście i okolicach rozpoczęto budowę zakładowych ośrodków wczasowych.

Gmina Tolkmicko należy do następujących organizacji: Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych , LGR "Zalew Wiślany".

Religia

Ludzie związani z miejscowością

Sport

Kultura

Organizacje i stowarzyszenia

Edukacja

Turystyka

Zabytki

Przypisy

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Dzieje ziemi tolkmickiej, oprac. Lechosław Rutkowiak, Tolkmicko 2008.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [14.12.2014]
zalew.org.pl, strona poświęcona gminie i miastu [14.12.2014]
historia-wyzynaelblaska.pl, historia Wysoczyzny Elbląskiej [14.12.2014]
Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko [14.12.2014]
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury [14.12.2014]
Parafia pw. św. Jakuba Apostoła [14.12.2014]
Tolkmicki Klub Motocyklowy [14.12.2014]
pttk.elblag.com.pl, spis szlaków turystycznych [14.12.2014]