Korsze (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Korsze
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Ryszard Ostrowski
Powierzchnia	249,84 km²
Liczba sołectw	22
Liczba miejscowości	53
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	10388 42 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NKE
TERYT	2808043
Urząd gminy ul. Mickiewicza 13 11-430 Korsze
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Korsze – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego i w zachodniej części powiatu kętrzyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Korszach. Gmina rolnicza, o bardzo dużym udziale gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gruntów w gminie, położona na Nizinie Sępopolskiej i na obszarze Pojezierza Mazurskiego (niewielka, południowo-zachodnia część gminy). Na jej terenach przeważa krajobraz równinny urozmaicony dolinami rzecznymi oraz wzniesieniami. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Ryszard Ostrowski

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Korsze zajmuje powierzchnię 249,84 km², w tym:

• użytki rolne: 78% (19465 ha)
• lasy: 15% (3758 ha)
• wody: 0,8% (198 ha)

Gmina stanowi 20,6% powierzchni powiatu kętrzyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Korszach.
Fot. Ralf Lotys. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Łankiejmach.
Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Chrystusa Króla w Sątocznie.
Fot. Ralf Lotys. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Gudnikach.
Fot. Ludwig Schneider. Źródło: Commons Wikimedia

Zabytkowa lokomotywa Ol49 na dworcu w Korszach. Fot. Ralf Lotys. Źródło: Commons Wikimedia

Szlaki rowerowe gminy Korsze.
Źródło: Urząd Miasta Korsze

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	10388	100	5186	49,9	5414	50,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	42		21		21

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Korsze wynosiło -54 osób, co stanowi 12,4% migracji w powiecie kętrzyńskim oraz 1,5% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Korsze była częścią powiatu kętrzyńskiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. W tym samym roku wieś Kosze uzyskała prawa osiedla, a w 1962 roku prawa miejskie.

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy, w dniu 1 stycznia 1973 roku, przywrócono podział państwa na gminy. Gmina Korsze została powołana uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku i połączona z miastem Korsze w jedną jednostkę administracyjną. W jej skład weszły sołectwa: Babieniec, Błogoszewo, Dłużec Wielki, Garbno, Gudziki, Kałwągi, Karszewo, Kraskowo, Łankiejmy, Parys, Piaskowiec, Podlechy, Saduny, Sajna Wielka, Sarkajmy, Sątoczno, Suśnik, Tołkiny, Wiklewo.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat kętrzyński. Gmina Korsze została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim.

Gmina Korsze graniczy z gminami: Sępopol, Bisztynek, Reszel, Kętrzyn, Barciany.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Babieniec, Błogoszewo, Bykowo, Dłużec Wielki, Garbno, Glitajny, Gudniki, Gudziki, Kałwągi, Karszewo, Kraskowo, Łankiejmy, Parys, Piaskowiec, Płutniki, Podlechy, Prosna, Saduny, Sajna Wielka, Sątoczno, Suśnik, Tołkiny.

Pozostałe miejscowości: Błuskajmy Małe, Błuskajmy Wielkie, Chmielnik, Dąb, Długi Lasek, Dłużec Mały, Dubliny, Dzikowina, Głowbity, Gnojewo, Góra, Kałmy, Kamień, Kowalewo Duże, Krzemity, Marłuty, Olszynka, Pomnik, Równina Dolna, Równina Górna, Sarkajmy, Sątoczek, Słępy, Starynia, Stawnica, Studzieniec, Suliki, Trzeciaki, Wandajny, Warnikajmy, Wągniki, Wiklewo.

Gospodarka

Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy miejsko-wiejskiej Korsze jest rolnictwo. Gmina posiada jeden z największych w województwie udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gruntów w gminie oraz niższy niż w województwie udział użytków zielonych w ogólnej powierzchni areału. Użytki rolne zajmują prawie 80% powierzchni gminy, w tym: 74,1% (14426 ha) stanowią grunty orne, 7,7% (1510 ha) łąki i pastwiska, a 15,8% (3076 ha) sady. Znajdują się one na dobrych glebach III i IV klasy bonitacyjnej. W produkcji rolnej dominuje uprawa zbóż (głównie pszenicy oraz pszenżyta, żyta, jęczmienia i owsa), którą warunkują lekkie gleby oraz hodowla trzody chlewnej wymagająca dużej ilości pasz zbożowych, a która stanowi prawie 70% produkcji roślinnej w gminie. Uprawiane są także: rzepak i buraki cukrowe. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla bydła i trzody chlewnej. Rolnictwo w gminie oparte jest na średnich i dużych (od 2 do 20 ha) gospodarstwach indywidualnych.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Lubawa wynosiła w 2013 roku 452. W tym 30 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 422 tworzy sektor prywatny. 85 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 22 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 59 firm w dziale budownictwo, 13 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 6 firm. Na terenie gminy funkcjonuje przemysł rolno-spożywczy, dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Atutem miasta i gminy Korsze jest dogodne położenie na przecięciu ciągów komunikacyjnych drogowych i kolejowych oraz dobrze rozbudowany dworzec z infrastrukturą kolejową i towarową.

Turystyka nie odgrywa w gminie Korsze znaczącej roli.

Gmina Korsze należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Lokalnej Grupy Działania "Barcja".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej, obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Korsze wynosiła 1299 osób, co stanowi 19,6% bezrobotnych w powiecie kętrzyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 25,6% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Miejski Ośrodek Kultury w Korszach
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach- filie w Sątocznie, Garbnie, Kraskowie, Łankiejmach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Międzynarodowy Plener Plastyczny w Korszach
• Wojewódzki Konkurs Wokalny Mazurski Słowik Korsze
• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Andrzej Sypytkowski – urodzony w Korszach polski kolarz szosowy z regionu Warmii i Mazur, wicemistrz olimpijski oraz wicemistrz świata, jeden z najlepszych polskich zawodowych kolarzy, dyrektor sportowy czołowych teamów krajowych
• Nikodem Kowalski (1841-1925) – duchowny katolicki, proboszcz parafii w Kazanicach
• Janusz Bieńkowski – artysta malarz, muzyk, nauczyciel, animator kultury, dyrektor Zespołu Szkół w Sątocznie
• Tomasz Lenkowski – śpiewak, animator życia kulturalnego; jest dyrektorem Miejskiego Ośrodka Kultury w Korszach

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Korsze należą:

• Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Gudnikach
• cmentarz ewangelicko-augsburski wraz z kaplicą cmentarną w Gudnikach
• Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Korszach
• Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Korszach
• 3 wieże ciśnień w Korszach
• Budynek MOK w Korszach
• Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Kraskowie wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Łankiejmach wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Parysach
• Kościół pw. Chrystusa Króla w Sątocznie
• Kościół pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej w Tołkinach
• Wieża kościelna i zespół dworski w Garbnie
• Dwór w Krzemitach
• Zespoły dworskie w Płutnikach, Równinie Górnej, Tołkinach
• Zespół folwarczny w Warnikajmach
• Ruiny pałacu w Prosnej
• Cmentarz rodowy w Dublinach
• Dawny cmentarz ewangrlicki w Wandajnach
• Młyn wodny i urządzenia hydrotechniczne w Pomniku

Szlaki i atrakcje turystyczne

• 4 szlaki rowerowe: czerwony, zielony, niebieski i żółty (wszystkie trasy rozpoczynają się i kończą w Korszach)
• szlaki kajakowe Doliną Gubra
• zabytkowe parki dworskie, m.in. w Błagoszewie, Dublinach, Glitajnach, Głowbitach, Łankiejmach, Sątoczku
• liczne zabytki architektury sakralnej

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Korsze można uzyskać na stronie internetowej korsze.pl.

Religia

• Parafia prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Korszach
• Parafia pw. Chrystusa Króla w Sątocznie
• Parafia pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Garbnie
• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Boskiej Miłosierdzia w Korszach
• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Łankiejmach

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Korsze istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Miejskie w Korszach
• Zespół Szkół w Garbnie: Szkoła Podstawowa im. Zasłużonych dla Warmii i Mazur i Gimnazjum
• Zespół Szkół w Korszach: Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Korszach i Gimnazjum im. Orła Białego w Korszach
• Zespół Szkół w Łankiejmach: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w ZS Łankiejmach i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w ZS Łankiejmach
• Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Sątocznie: Szkoła Podstawowa w Sątocznie, Gimnazjum w Sątocznie

Sport

W gminie są organizowane różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: turnieje piłki nożnej, siatkówki i siatkówki plażowej, spływ kajakowy doliną Gubra. Na terenie gminy działają kluby:

• MKS Korsze
• UKS "Sokół" Garbno
• UKS "Tytan" Łankiejmy

Inne organizacje i instytucje

• Korszeńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Otwarte Drzwi
• Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Regionu "Dolina Gubra"
• Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich "Baby z Babieńca"
• Zespół wokalno-taneczny STEP UP
• Zespół wokalno-teatralny REVERS
• Zespół wokalny TĘCZA

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (14363,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska (145342 ha)

Wśród pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Korsze znajduje się 36 pomników przyrody; są to pojedyncze okazy drzew.

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 49, poz. 253, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 października 1954 r. w sprawie utworzenia osiedli, sap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1962, nr 41, poz. 188, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1962 r. w sprawie utworzenia niektórych miast, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w wojewódzwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Urząd Miasta i Gminy Korsze, Plan Rozwoju lokalnego Gminy Korsze na lata 2004-2007 z perspektywą do 2013 roku [20.10.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta Korsze [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Miasta Korsze [20.10.2014]