Działdowo

	Działdowo
Herb Działdowa	Flaga Działdowa
	; Działdowo z lotu ptaka [2] [dostęp: 14.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Działdowo
Liczba ludności (2011)	29 894
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Działdowo
	Położenie na mapie Polski ; Działdowo
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

Działdowo – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975-1998 miejscowość wchodziła w skład województwa ciechanowskiego. W 2011 roku miejscowość liczyła 29 894 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje

Położenie

Miasto jest położone nad rzeką Działdówką w odległości 77 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Na terenach dzisiejszego Działdowa w od X do XIV wieku zamieszkiwało jedno z plemion pruskich - Sasinowie. Obszar przez nich zajmowany zwano ziemią sasińską, która stanowiła część Puszczy Galindzkiej. W latach 1303 - 1306 Zakon Krzyżacki przejął ziemno-drewniane grodziszcze Sasinów leżące nad rzeką Nidą w okolicy Działdowa oraz osadził w nim swoją załogę i założył tu swoją strażnicę graniczną.Od 1340 roku Zakonnicy w ciągu kilku lat zbudowali pierwszą część zamku warownego (wapno sprowadzali aż z Gotlandii)- tzw. Duży Dom. U stóp zamku powstała osada rzemieślnicza, która 13 sierpnia 1344 roku otrzymała z rąk wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Ludolfa Königa prawa miejskie oraz nazwę SOLDOV. Komtur ostródzki Günter von Hohenstein nadał miastu herb przedstawiający patronkę miasta - św. Katarzynę. W 1391 roku miasto zostało ufortyfikowane poprzez otoczenie go murami obronnymi. Wtedy wykształciły się dwie samodzielne jednostki administracyjno-gospodarcze: zamek z podzamczem i miasto. Strategiczne położenia miasta na pograniczu krzyżacko-polskim było przyczyną licznych walk, w czasie których Działdowo było wielokrotnie zdobywane przez wojska polskie, litewskie i krzyżackie (m.in. przez wojska króla Polski Władysława Jagiełły przed bitwą grunwaldzką ). Od 1480 roku mieszkańcy Działdowa mogli korzystać z jeziora (zwanego Zalewem Kisińskim) za sprawą budowy grobli na rzece Nidzie.

Kilkadziesiąt lat później (1525 roku) powstały Prusy Książecę w granicach których znalazło się miasto Działdowo (jako lenno króla polskiego). Dzięki otwarciu granicy, działdowscy kupcy i rzemieślnicy uzyskali możliwość handlu z Mazowszem, a miasto znalazło się na ważnym szlaku handlowym z Warszawy do Gdańska i Królewca. W czasie "potopu szwedzkiego" w 1655 roku na zamku działdowskim przez kilka miesięcy przebywał król szwedzki Karol X Gustaw, który tutaj przyjmował poselstwa rosyjskie, siedmiogrodzkie i tureckie.

W XVIII wieku miasto znalazło się w granicach Królestwa Pruskiego (od 1701 roku) i przeżywało okres rozkwitu. Głównym czynnikiem rozwoju miasta było położenie Działdowa przy trakcie handlowym z Warszawy do Królewca, Gdańska i Elbląga oraz do Lidzbarka Warmińskiego i Olsztyna. Ciekawostką z tamtego okresu był rodzaj pobieranych od mieszkańców podatków od "luksusu"- płacić trzeba było gdy nosiło się suknię zdobioną złotem (2 talary rocznie), perukę francuską (25% jej ceny) oraz perukę krajową (6% ceny). Płacono także za używanie karety, pończoch, pantofli czy kapeluszy oraz spożywania czekolady lub kawy. W połowie XVIII wieku pod miastem, przy drodze do Księżego Dworu odbywały się największe w Królestwie Pruskim jarmarki bydlęce, na które spędzano woły podolskie oraz jarmarki końskie. Pod koniec tego stulecia (11 lipca 1794 roku) wybuchł w mieście wielki pożar - prawie całe Działdowo zostało spalone. Z pożaru ocalało zaledwie kilkanaście domów i kamieniczek, zamek z podgrodziem, Brama Polska oraz przedmieścia Wola, Rybaki i Kolonia. W latach 1806-1807 w Działdowie stacjonowały wojska napoleońskie (opuszczając miasto zabrały ze sobą metalową szafę z dokumentami zgromadzonymi na zamku w ciagu wieków).

Od 18 stycznia 1871 roku Działdowo znalazło się w granicach Rzeszy Niemieckiej. W latach 1910-1912 wybudowano w mieście kanalizację i wodociągi. Podczas pierwszej wojny światowej Działdowo wielokrotnie było przedmiotem walk pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi a na przestrzeni kwietnia-czerwca 1915 roku miasto było wielokrotnie bombardowane przez samoloty rosyjskie (w wyniku czego zniszczono m.in. dworzec kolejowy). Po wojnie, w wyniku decyzji konferencji wersalskiej, Działdowo zostało przyznane państwu polskiemu. Miasto wraz z okolicznymi wsiami znalazło się w granicach II Rzeczpospolitej bez plebiscytu co stanowiło jedyny taki przypadek. Uzasadniono to tym, że na terenie Działdowa znajdował się węzeł kolejowy, który zapewniał Polsce jedyny dostęp do morza.W okresie międzywojennym Działdowo było ważnym ośrodkiem akcji polskiej na Mazurach, znanym z działalności m.in. J. Biedrawy i E. Sukartowej-Biedrawiny.

Po wybuchu II wojny światowej Działdowo stało się miejscem, które przeszło do dziejów martyrologii narodu polskiego. W dawnych polskich koszarach wojskowych jesienią 1939 roku Niemcy założyli obóz przejściowy, w ramach którego istniał oddział dla więźniów politycznych . Od maja 1940r. przekształcony został w wychowawczy obóz pracy. Obóz pełnił także funkcję obozu zagłady, a egzekucji hitlerowcy dokonywali w Działdowie (na cmentarzu żydowskim) oraz w okolicach miasta (wieś Komorniki, lasy pod Białutami i Burszem). W obozie ginęli przedstawiciele polskiej inteligencji - m.in. polscy oficerowie i księża (arcybiskup Julian Nowowiejski i biskup Leon Wetmański).

W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku do Działdowa wkroczył 29 Korpus Pancerny wchodzący w skład 48 Armii Polowej wojsk radzieckich. Działdowo ponownie znalazło się w granicach Polski. Już w styczniu przystąpiono do uruchamiania zakładów obsługujących infrastrukturę miejską, uruchomiono gazownię i wodociągi. Wodociągi miejskie miały trzy studnie artezyjskie oraz wieżę ciśnień, mogących zgromnadzić 150 m3 wody. Gazownia miała jeden piec do produkcji gazu. W latach 1968 -1974 wybudowano w mieście nowy szpital a w 1973 podłączono Działdowo do sieci gazu ziemnego. 28 marca 1996 roku Rada Miasta przyjęła symbole miasta - herb, flagę, pieczęć i hejnał.

Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Działdowie, Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Działdowie Szkoły polskie w Prusach Wschodnich w latach 1929-1939 Obóz koncentracyjny w Działdowie 1939-1945 Mazurski Dom Ludowy w Działdowie Muzeum Mazurskie w Działdowie, Polsko-Mazurskie Towarzystwo Ewangeliczne, Związek Mazurów I, Związek Mazurów II

Miejscowość-Opis-Rysunku

Gospodarka

Zakład Produkcji Obuwia "Vi-GGa-Mi" Grzegorz Garbacz

Kultura

Organizacje i stowarzyszenia

Religia

Ludzie związani z miejscowością

Sport

Edukacja

Turystyka

Zabytki

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
Działdowo, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Lietz Zygmunt, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913-1945, Warszawa 1982.
Mogilnicki Zbigniew, Działdowo w latach 1344-1994: zarys dziejów, Działdowo 1998.
Obrębska Karolina, Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939-1945, Działdowo 2007.
Skibicki Franciszek, Historia działdowskiego zamku: okres budowy i rozkwitu, Działdowo 2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wółkowski Wojciech.Działdowo i okolice, Działdowo 2006.
Danych Lokalnych GUS [dostęp:22.11.2014].
Oficjalna strona miasta [dostęp:22.11.2014].
Dom Kultury w Działdowie [dostęp:22.11.2014].
Baza Informacji Lokalnej [dostęp:22.11.2014].

Przypisy

Zobacz też

Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach 1939-1945