Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)

Gmina Świętajno
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Alicja Kołakowska
Powierzchnia	279,55 km²
Liczba sołectw	15
Liczba miejscowości	26
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	6088 22 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NSZ
TERYT	2817072
Urząd gminy ul. Grunwaldzka 15 12-140 Świętajno
[www.swietajno-ug.wwm.pl Strona internetowa gminy]
[bip.swietajno-ug.wwm.pl Biuletyn Informacji Publicznej gminy]

Gmina Świętajno – gmina wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, we wschodniej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Świętajnie.

Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.

Władzę w gminie sprawuje wójt Alicja Kołakowska.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Świętajno zajmuje powierzchnię 279,55 km², w tym:

• użytki rolne: 26%
• lasy: 64%

Gmina stanowi 14,5% powierzchni powiatu szczycieńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Świętajno (gmina wiejska)

Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Jerutkach
Autor: Mieczysław Kalski

 

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	6088	100	3018	49,6	3070	50,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	22		11		11

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Świętajno wynosiło -11 osób, co stanowi 4,8% migracji w powiecie węgorzewskim oraz 0,3% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Świętajno były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim.
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Świętajno przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.
Gminę Świętajno powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Biały Grunt, Chochół, Cis, Długi Borek, Jerominy, Jerutki, Jeruty, Koczek, Kolonia, Konrady, Piasutno, Spychowo, Stare Czajki, Świętajno, Zielone.
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Świętajno została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Świętajno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina wiejska Świętajno graniczy z gminami: Dźwierzuty, Piecki, Ruciane-Nida, Rozogi, Szczytno.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Biały Grunt, Chochół, Długi Borek, Jerominy, Jerutki, Jeruty, Koczek, Kolonia, Konrady, Nowe Czajki-Cis, Piasutno, Spychowo, Stare Czajki, Świętajno, Zielone.

Pozostałe miejscowości: Chajdyce, Powałczyn, Kierwik, Połom, Myszadło, Kobiel, Łąck Mały, Bystrz, Niedźwiedzi Kąt, Szklarnia.

Gospodarka

Gospodarka gminy Świętajno opiera się głównie na rolnictwie i leśnictwie. Użytki rolne zajmują 26% (7298 ha) ogólnej powierzchni gminy, w tym: 44,2% (3229 ha) stanowią grunty orne, 55,7% (4065 ha) łąki i pastwiska. Produkcja roślinna nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb własnych rolników oraz wytwarzanie paszy dla zwierząt. W zasiewach dominują zboża. W produkcji zwierzęcej przeważa chów bydła, hodowana jest również trzoda chlewna. W strukturze gospodarstw indywidualnych najwięcej (około 50%) jest gospodarstw małych (1-5 ha) oraz dużych (około 22%) (powyżej 15 ha). Walory przyrodnicze obszarów wiejskich oraz czyste środowisko tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki, co może być dla rolników szansą na rozwój.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Świętajno wynosiła pod koniec 2013 roku 462. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 445 tworzyły sektor prywatny. 116 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 59 firm w dziale budownictwo, 78 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy. Na terenie gminy działają firmy przetwórstwa i obróbki drewna (zakłady stolarskie, meblarskie, tartaki), dość dobrze rozwinięta jest sieć usług (budownictwo, transport) i handel.

Szczególne znaczenie dla rozwoju gminy ma turystyka. Walorami sprzyjającymi rozwojowi turystyki są: korzystne warunki naturalne dobrze zachowane środowisko przyrodnicze i krajobrazowe, mały poziom zurbanizowania, czyste powietrze, duża lesistość terenów oraz jeziora. Bazę turystyczną stanowią ośrodki wypoczynkowe, domki letniskowe, pola namiotowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Jerutki, Kolonia, Biały Grunt, Spychówko, Piasutno.
Gmina Świętajno należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Świętajno wynosiła 586 osób, co stanowi 9,2% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Świętajnie
• Gminna Biblioteka Publiczna w Świętajnie

Filie biblioteki znajdują się w Spychowie, Kolonii.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Krealia
• Plener Malarski w Spychowie
• dożynki powiatowe

Ludzie związani z gminą

• Jan Dopatka (1894–1976) – poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Świętajno należą:

• kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Jerutkach wraz z przykościelnym cmentarzem
• kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Spychowie
• kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie
• kaplica baptystów w Świętajnie
• zabytkowe domy we wsiach: Jerutki, Jeruty, Świętajno

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlak kajakowy rzeki Krutyni
• szlaki piesze:
  • Szlak im. Melchiora Wańkowicza: Sorkwity – Jeleniowo – Krawno – Spychowo – Kierwik – Koczek – Zgon (55 km)
  • Szlak tatarski: Szczytno – rzeka Wałpusza – jezioro Marksoby – Krawno – Babięta (28 km)
• szlak rowerowy: trasa "Juranda": Szczytno – Jerutki – Powałczyn – Babięta – Nowy Zyzdrój – Spychowo – Niedźwiedzi Kąt – Faryny – Rozogi – Klon – Stare Czajki – Świętajno – Jerutki – Szczytno (95 km)
• rajd konny "Ewita": Sasek Mały – Szymanki – Ciemna Dąbrowa – Piecuchy – Wały – Gawrzyjałki – Wyżega – Jerominy – Chochół – Świętajno – Marksoby – Orżyny – Jabłonka – Trelkowo – Kobylocha – Piece – Sawica – Witówko – Sasek
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
• jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Świętajno można uzyskać na stronach internetowych: UG Świętajno oraz LOT Powiatu Szczycieńskiego.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Świętajno istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Jerutach
• Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kolonii
• Gimnazjum im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Świętajnie
• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świętajnie – Przedszkole Samorządowe "Akademia Bajek" w Świętajnie, Szkoła Podstawowa im. Ignacego Krasickiego w Świętajnie
• Zespół Szkół w Spychowie – Szkoła Podstawowa im. Marii Zientary-Malewskiej w Spychowie, Gimnazjum w Spychowie
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Świętajnie
• Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Świętajnie

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy sportowe, m.in.: Otwarte Mistrzostwa Powiatu w Piłce Plażowej – Piasutno, Powiatowy Turniej Piłki Plażowej, turnieje piłki nożnej.

Inne organizacje i instytucje

• Chór Pasjonata ze Świętajna
• Fundacja na Rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych Kreolia – Kraina Kreatywności z siedzibą w Jerutkach
• Stowarzyszenie "Przyjazne Spychowo"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Park krajobrazowy:

• Mazurski Park Krajobrazowy (53 655 ha)

Rezerwaty:

• Rezerwat Pupy (58,12 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego–Kierwik (250 ha)
• Spychowski Obszar Chronionego Krajobrazu (12 101,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Piska (172 802,21 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Piska (57 826,61 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Świętajno znajduje się 11 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne "Biele", "Kosaciec".

Zobacz też:

• Szczycieńska Pozycja Leśna

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia rozwoju gminy Świętajno, Świętajno 2008 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Świętajno [20.12.2014]
Urząd Gminy Świętajno [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]