Bukwałd: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zobacz też) |
|||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|dopełniacz wsi = Bukwałdu | |dopełniacz wsi = Bukwałdu | ||
|zdjęcie = Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie.jpg | |zdjęcie = Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie | + | |opis zdjęcia = Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie [http://pl.wikipedia.org/ Wikipedia] [10.12.2013] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | '''Bukwałd''' (niem. ''Gross Buchwalde'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[ | + | '''Bukwałd''' (niem. ''Gross Buchwalde'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Gmina Dywity|gminie Dywity]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. |
| − | Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bogumiła Brewka]]<ref> http://bip.warmia.mazury.pl/ | + | Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532. osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bogumiła Brewka]]<ref> [http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [04.12.2013]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miejscowość | + | Miejscowość leży na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], nad brzegiem [[Jezioro Bukwaldzkie|Jeziora Bukwaldzkiego]], w odległości 16 km na północny zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]] oraz 3 km od osady leśnej [[Bukowina]]. 2 km na wschód od miejscowości przepływa [[Rzeka Łyna|rzeka Łyna]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym | + | Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde. |
| − | + | W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 [[Włóka|włók]]. W 1789 roku Buchwałd był [[Wieś królewska|wsią królewską]]. | |
| − | W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 włók. W 1789 roku Buchwałd był [[ | + | Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów. |
| + | W 1910 roku Bukwałd jako [[Gmina wiejska Bukwałd|gmina wiejska]] obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94. domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 645. mieszkańców (223. Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632. katolików, 63. ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156. gospodarstw domowych. W 1920 roku w czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu]] za przyłączeniem do Polski głosowało 50. mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało [[Towarzystwo Młodzieży w Prusach Wschodnich|Towarzystwo Młodzieży]] oraz koło [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]. | ||
W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje [[Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie| Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich]]. | W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje [[Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie| Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
| − | W miejscowości | + | W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie| szkoła podstawowa]] i [[Przedszkole w Bukwałdzie|przedszkole]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
| − | W Bukwałdzie działa [[Fundacja Albatros]], [[lkwim:Fundacja „Prymus”|Fundacja Prymus]] oraz [[Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd]]. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się | + | W Bukwałdzie działa [[Fundacja Albatros w Bukwałdzie|Fundacja Albatros]], [[lkwim:Fundacja „Prymus”|Fundacja "Prymus"]] oraz [[Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd]]. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się [[Sobótka Bukwałdzka]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | + | [[Franciszek Kellmann]] (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w [[Olsztyn|Olsztynie]] i [[Ełk|Ełku]]. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także [[Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]]. Więzień obozu [[Hohenbruch]], zginął tragicznie pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
| − | * | + | *gospodarstwo agroturystyczne [[Strusiolandia]]. |
| − | * | + | *szlak rowerowy o długości 17 km - przebieg trasy: [[Cerkiewnik]]-[[Barkweda]]-Bukwałd-[[Różynka]]-Cerkiewnik |
| − | + | *szlak rowerowy o długości 26,5 km - przebieg trasy: [[Dywity]]-Bukwałd-[[Spręcowo]]-[[Różnowo]]-[[Dywity]] | |
| − | + | *szlak pieszy o długości 42 km - przebieg trasy: [[Olsztyn]]-[[Brąswałd]]-most nad sztucznym korytem [[Rzeka Łyna|Łyny]]-[[Barkweda]]-Bukwałd-[[Cerkiewnik]]-[[Głotowo]]-[[Dobre Miasto]]-[[Smolajny]] | |
| + | == Przyroda == | ||
| + | *w pobliżu wsi, na terenie Leśnictwa Buki, znajduje się pomnik przyrody - [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buki |głaz narzutowy]] | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *zabytkowa [[lkwim:Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie|kaplica pw. św. Józefa]]; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku. Wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję. Wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z [[Brąswałd| Brąswałdu]] – [[Alojzy Moritz|Alojzego Moritza]]. W roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana. We wnętrzu budowli znajduje się ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku. |
*8 chat warmińskich z XIX wieku | *8 chat warmińskich z XIX wieku | ||
| − | *Kapliczka przydrożna z 1920 roku | + | *[[Kapliczka w Bukwałdzie|kapliczka przydrożna]] z 1920 roku |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012. | #Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012. | ||
| − | #Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, | + | #Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. |
#Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012. | #Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012. | ||
#Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012. | #Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012. | ||
| − | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. | + | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/ | + | #[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.12.2013] |
| − | #[http://www.falbatros.pl | + | #[http://www.falbatros.pl/ Fundacja Albatros] [10.12.2013] |
| − | #[http://www.strusiolandia.pl | + | #[http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] [10.12.2013] |
| − | #[http://pl.wikipedia.org/ | + | #[http://pl.wikipedia.org/ Wikipedia: Bukwałd] [10.12.2013] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
[http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] | [http://www.strusiolandia.pl/ Strusiolandia] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] |
| + | [[Kategoria: Gmina Dywity]] | ||
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Wersja z 14:19, 17 cze 2014
| Bukwałd | |
| | |
![Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie Wikipedia [10.12.2013]](/index.php/Plik:Kaplica_pw._%C5%9Bw._J%C3%B3zefa_w_Bukwa%C5%82dzie.jpg) Kaplica pw. św. Józefa w Bukwałdzie Wikipedia [10.12.2013]
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Dywity |
| Liczba ludności (2010) | 532 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bukwałd | |
| Położenie na mapie Polski  Bukwałd | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bukwałd (niem. Gross Buchwalde) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 532. osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogumiła Brewka[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży na Pojezierzu Olsztyńskim, nad brzegiem Jeziora Bukwaldzkiego, w odległości 16 km na północny zachód od Olsztyna oraz 3 km od osady leśnej Bukowina. 2 km na wschód od miejscowości przepływa rzeka Łyna.
Dzieje miejscowości
Na przestrzeni wieków nazwa miejscowości ulegała pewnym przekształceniom: Buchwalt (1338 r.), Buchwald (1615 r.), Buchwalde (1656 r.). W drugiej połowie XIX wieku używano polskiej i niemieckiej nazwy: Bukwałd i Buchwalde.
W czasach przedkrzyżackich na obszarze dzisiejszej wsi istniała osada staropruska. Lokacja Bukwałdu miała miejsce w 1344 roku. Obszar wsi wyznaczono w kolejnym przywileju – wystawionym w 1352 roku – na 40 włók. W 1789 roku Buchwałd był wsią królewską.
Szkoła elementarna została założona przed 1820 rokiem. Pięć lat później do placówki uczęszczało 31 uczniów.
W 1910 roku Bukwałd jako gmina wiejska obejmował w swych granicach zarówno wieś, jak i stację kolejową. Miejscowość zajmowała łącznie powierzchnię 864 ha, składała się z 94. domów (141 gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 645. mieszkańców (223. Polaków, 421 Niemców, 1 Żyd). 15 lat później Bukwałd obejmował obszar 1741 ha, we wsi mieszkało 695 osób (632. katolików, 63. ewangelików). Miejscowość składała się ze 101 budynków mieszkalnych i 156. gospodarstw domowych. W 1920 roku w czasie plebiscytu za przyłączeniem do Polski głosowało 50. mieszkańców. W tym okresie w miejscowości działało Towarzystwo Młodzieży oraz koło Związku Polaków w Niemczech.
W 1993 roku Bukwałd był zamieszkany przez 290 osób. Od 2004 roku we wsi istnieje Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Dzikich.
Edukacja
W miejscowości działa szkoła podstawowa i przedszkole.
Kultura
W Bukwałdzie działa Fundacja Albatros, Fundacja "Prymus" oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Bukwałd. W miejscowości funkcjonuje świetlica wiejska. Co roku we wsi odbywa się Sobótka Bukwałdzka.
Ludzie związani z miejscowością
Franciszek Kellmann (1898-1945) – działacz warmiński, uczestnik akcji plebiscytowej w 1920 roku, w okresie międzywojennym pracownik polskich konsulatów w Olsztynie i Ełku. Kellmann współtworzył Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich, a także Hufiec Wschodniopruski Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech. Więzień obozu Hohenbruch, zginął tragicznie pod koniec II wojny światowej.
Turystyka
- gospodarstwo agroturystyczne Strusiolandia.
- szlak rowerowy o długości 17 km - przebieg trasy: Cerkiewnik-Barkweda-Bukwałd-Różynka-Cerkiewnik
- szlak rowerowy o długości 26,5 km - przebieg trasy: Dywity-Bukwałd-Spręcowo-Różnowo-Dywity
- szlak pieszy o długości 42 km - przebieg trasy: Olsztyn-Brąswałd-most nad sztucznym korytem Łyny-Barkweda-Bukwałd-Cerkiewnik-Głotowo-Dobre Miasto-Smolajny
Przyroda
- w pobliżu wsi, na terenie Leśnictwa Buki, znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy
Zabytki
- zabytkowa kaplica pw. św. Józefa; kilkakrotnie rozbudowywana na przestrzeni XIX wieku. Wedle tradycji kaplica została wystawiona jako wotum dziękczynne za uratowanie życia córki leśniczego, która została ugryziona przez żmiję. Wybudował ją narzeczony dziewczyny, a jej ojciec, w miejscu gdzie natknęła się na żmiję, wystawił krzyż, poświęcony przez proboszcza z Brąswałdu – Alojzego Moritza. W roku 1858 we wsi zbudowano większą kaplicę, która przetrwała do 1930 roku, kiedy to została rozbudowana. We wnętrzu budowli znajduje się ołtarz z obrazem pochodzącym z połowy XVIII wieku.
- 8 chat warmińskich z XIX wieku
- kapliczka przydrożna z 1920 roku
Bibliografia
- Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna, Gady 2012.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
- Warmia i Mazury, red. Jarosław Tałacha, Adam Zakrzewski, Warszawa 2012.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
- Fundacja Albatros [10.12.2013]
- Strusiolandia [10.12.2013]
- Wikipedia: Bukwałd [10.12.2013]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [04.12.2013]
