Dźwierzuty (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(→‎Obszary chronione i pomniki przyrody)
 
(Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 11: Linia 11:
 
  |rodzaj_gminy    = wiejska
 
  |rodzaj_gminy    = wiejska
 
  |zarządzający    = Wójt
 
  |zarządzający    = Wójt
−
  |wójt            = [[Marianna Szydlik|Marianna Bogusława Szydlik]]
+
  |wójt            = Dariusz Tymiński
 
  |adres_ug        = ul. Niepodległości 6
 
  |adres_ug        = ul. Niepodległości 6
 
  |kod_poczt_ug    = 12-120 Dźwierzuty
 
  |kod_poczt_ug    = 12-120 Dźwierzuty
Linia 28: Linia 28:
 
  |bip            = http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/
 
  |bip            = http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/
 
}}  
 
}}  
−
'''Gmina Dźwierzuty''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w północnej części [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dźwierzuty| Dźwierzutach]].
+
'''Gmina Dźwierzuty''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w północnej części [[Powiat szczycieński|powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dźwierzuty|Dźwierzutach]].
−
 
 
 
Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.   
 
Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.   
−
 
+
Władzę w gminie sprawuje wójt Dariusz Tymiński.
−
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Cezary Łachmański]]<ref>Urząd Gminy Dźwierzuty [http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-170]</ref>.
 
−
<br/><br/>
 
 
== Powierzchnia gminy ==
 
== Powierzchnia gminy ==
−
Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 149,20 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270]</ref>, w tym:
+
Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 263,34 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3248 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS ] [20.10.2014]</ref>, w tym:
−
*użytki rolne: 57%
+
*użytki rolne: 57,3% (15092 ha)
−
*lasy: 25%
+
*lasy: 26,2% (6899 ha)
 +
*wody: 6,8% (1793 ha)
  
−
Gmina stanowi 13,6% powierzchni [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]]
+
Gmina stanowi 13,6% powierzchni powiatu szczycieńskiego.
  
 
== Demografia ==
 
== Demografia ==
 
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
 
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
 +
[[Plik:Kościół w Dźwierzutach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach.<br/> Autor: Mieczysław Kalski]]
 +
[[Plik: Kościół ewangelicki w Dźwierzutach_1.jpg|thumb|right|290px|Kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach.<br/>Autor: Mieczysław Kalski ]]
 +
[[Plik: Kościół w Targowie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Targowie.<br/> Autor: Mieczysław Kalski
 +
]]
 
{|class="wikitable"
 
{|class="wikitable"
−
!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni
+
!Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni
 
|--
 
|--
−
|jednostka || osób || % || osób || % || osób || %
+
|jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||%
 
|--
 
|--
−
|liczba || 6787 || 100 || 3396 || 50,0 || 3391 || 50,0
+
|liczba ||6787 ||100 ||3396 ||50,04 ||3391 ||49,96
 
|--
 
|--
−
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 26 || colspan=2| 13 || colspan=2| 13
+
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|26 ||colspan=2|13 ||colspan=2|13
 
|}
 
|}
−
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 13,4% migracji w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]] oraz 0,8% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]].  
+
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 13,4% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.
  
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
−
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]] w [[Województwo olsztyńskie| województwie olsztyńskim]]<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177]</ref>.<br/>
+
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>.
−
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191]</ref>. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>.<br/>
+
−
Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: <br/> 
+
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2-14]</ref>.
−
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.<br/>
+
 
−
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Dźwierzuty w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]].
+
Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Rusek Mały, Sąpłaty, Targowo, Targowska Wola.
 +
 
 +
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
 +
 
 +
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref> umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.
  
−
Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]], [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Sorkwity (gmina wiejska)|Sorkwity]], [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|Świętajno]].  
+
Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Sorkwity (gmina wiejska)|Sorkwity]], [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|Świętajno]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]].
  
 
== Miejscowości na terenie gminy ==
 
== Miejscowości na terenie gminy ==
−
Sołectwa: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Sąpłaty, Stankowo, Targowo.
+
Sołectwa: [[Dąbrowa]], [[Dźwierzuty]], [[Gisiel]], [[Grodziska]], [[Jabłonka (gmina Dźwierzuty)|Jabłonka]], [[Jeleniowo]], [[Linowo]], [[Łupowo]], [[Miętkie]], [[Nowe Kiejkuty]], [[Olszewki]], [[Orzyny]], [[Popowa Wola]], [[Rańsk]], [[Rumy]], [[Sąpłaty]], [[Stankowo]], [[Targowo]].
  
−
Pozostałe miejscowości: Augustowo, Babięty, Budy, Byki, Dźwierzutki, Grądy, Grodziska, Julianowo, Julkowo, Kałęczyn, Kulka, Laurentowo, Małszewko, Mirowo, Mycielin, Przytuły, Rogale, Rów, Rusek Mały, Rutkowo, Szczepankowo, Śledzie, Targowska Wola, Targowska Wólka, Zalesie, Zazdrość, Zimna Woda.
+
Pozostałe miejscowości: [[Budy]], [[Małszewko]], [[Mirowo]], [[Julianowo]], [[Mycielin]], [[Laurentowo]], [[Augustowo]], [[Szczepankowo (gmina Dźwierzuty)|Szczepankowo]], [[Rutkowo]], [[Targowska Wola]], [[Targowska Wólka]], [[Zazdrość]], [[Grądy]], [[Kałęczyn (gmina Dźwierzuty)|Kałęczyn]], [[Przytuły (gmina Dźwierzuty)|Przytuły]], [[Rogale (gmina Dźwierzuty)|Rogale]], [[Śledzie]], [[Zalesie (gmina Dźwierzuty)|Zalesie]], [[Kulka]], [[Babięty]], [[Rów]], [[Zimna Woda (gmina Dźwierzuty)|Zimna Woda]].
  
 
== Gospodarka ==
 
== Gospodarka ==
−
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Naterenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.
+
Gmina Dźwierzuty jest gminą typowo rolniczą. Zatrudnienie w rolnictwie zawodowo czynnych mieszkańców przekracza 80%. W gminie większość gleb rolniczych zalicza się do średnich pod względem żyzności (III i IV klasy bonitacyjnej). W produkcji przeważa uprawa zbóż i chów trzody chlewnej.
 +
 
 +
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.
 +
 
 +
Gmina Dźwierzuty stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji.
 +
     
 +
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleniowo, Orzyny, Rańsk, Sąpłaty, Dźwierzuty<ref>Urząd Gminy Dźwierzuty [http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-248]</ref>.   
 +
Gmina Dźwierzuty należy do [[LGD "Brama Mazurskiej Krainy"|LGD "Brama Mazurskiej Krainy"]],  [[Związek Gmin "Czyste Mazury"|Związku Gmin "Czyste Mazury"]] oraz [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]].   
  
−
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 12%  bezrobotnych w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]].
+
W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary peryferyzacji społeczno-gospodarczej|obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] - obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
 +
 
 +
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 12%  bezrobotnych w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]].
  
 
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>.
 
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>.
Linia 77: Linia 92:
 
== Kultura i turystyka ==
 
== Kultura i turystyka ==
 
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy'''
 
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy'''
−
*[[Gminny Ośrodek Kultury w Dźwierzutach]]
+
*[[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Dźwierzutach|Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Dźwierzutach]]
−
*[[Gminna Biblioteka Publiczna w Dźwierzutach]]
+
*[[lkwim: Gminna Biblioteka Publiczna w Dźwierzutach|Gminna Biblioteka Publiczna w Dźwierzutach]]
 +
*[[lkwim: Muzeum Regionalne Babska Izba w Sąpłatach|Muzeum Regionalne w Sąpłatach]]
  
 
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą'''
 
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą'''
 
*dożynki gminne
 
*dożynki gminne
 +
 +
'''Ludzie związani z gminą'''
 +
*[[lkwim: Maryna Okęcka-Bromkowa|Maryna Okęcka-Bromkowa]] (1922-2003) - pisarka, folklorystka, redaktor Polskiego Radia w Olsztynie; w latach 1976-2002 mieszkała w Sąpłatach, w domu zwanym Marysinem.
 +
*[[lkwim: Andrzej Cisowski|Andrzej Cisowski]] (1962- ) - malarz, grafik, autor instalacji i kolaży; mieszka i pracuje w  Targowie.
 +
*[[lkwim: Alojzy Śliwa|Alojzy Śliwa]] (1885-1969) - pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]], gawędziarz.
  
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
  
−
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>:
+
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]</ref>:
−
*Gotycki kościół ewangelicko-augsburski z XIV w., przebudowany pod koniec XVII lub na początku w XVIII w. (po pożarze z 1691 r.) z wykorzystaniem murów wcześniejszej wieży. Wybudowany na planie prostokąta w stylu późnogotyckim z późniejszymi elementami barokowymi. W szczycie prezbiterium znajduje się chorągiewka metalowa z data 1695 r. Masywna, czworoboczna wieża posiada trzy kondygnacje, wzmocniona skarpami w narożnikach. Wnętrze kościoła salowe, z oryginalnym ewangelickim wyposażeniem, ołtarz z końca XVI w. z rzeźbiona grupą "Ukrzyżowania" w kwaterze środkowej ołtarza. W skrzydłach bocznych na awersach znajdują się portrety Lutra i Melanchtona. Na ambonie znajdują się wymalowane postacie czterech ewangelistów. Prospekt organowy z połowy XVIII w. W oknach znajdują się witraże, ufundowane przez parafian w 1936 r. Na ścianie prezbiterium znajduje się tablica pamiątkowa Juliusa von Quiesa (dawny właściciel Małszewka), który zginął w Kamerunie. W zakrystii znajduje się skrzynia i tablica z nazwiskami żołnierzy poległych kampanii napoleońskiej.
+
*[[lkwim: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach|kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach]]
−
*Stary cmentarz przy kościele ewangelickim, położony z północnej strony kościoła, z grobem pastora J. E. Kiehla, pastora Gustawa Henke, superprezbitera Friedricha Brachogela. Według opinii konserwatorów jest to jeden z najlepiej zachowanych cmentarzy ewangelickich na terenie Mazur. Zobaczyć tu można żeliwne i kute stalowe krzyże nagrobne, żeliwne ogrodzenia kwater, unikatowe obecnie tablice z czarnej masy szklanej z interesującym zdobnictwem
+
*[[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach|kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach]] wraz z przykościelnym cmentarzem
−
*Neogotycki kościół katolicki pw. Przenajświętszej Trójcy, wybudowany w latach 1880-1884. Jest to budowla murowana z czerwonej cegły, z wieżą zwieńczoną spiczastym hełmem. Prezbiterium zwieńczone jest schodkowym szczytem. Przy wieży znajduje pół cylindryczna klatka schodowa z wejściem na chór. Ostrołukowe okna świątyni wypełnione są maswerkiem. W prezbiterium znajduje się gwiaździste sklepienie. Kropielnica pochodzi z 1874 r. Neogotyckie wyposażenie kościoła, z ołtarzem głównym z figurami aniołów, dwoma ołtarzami bocznymi, amboną, konfesjonałami i ławkami. Również witraże są neogotyckie. Witraż znajdujący się w oknie prezbiterium przedstawia Tron Łaski, Archanioła Gabriela i Archanioła Michała. Witraże w nawie bocznej ozdobione są motywami kwiatów. Jedynie krzyż jest barokowy.
+
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Targowie|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Targowie]]
−
*Cmentarz katolicki, położony koło kościoła.
+
*[[Kościół ewangelicki w Rańsku|kościół ewangelicko-augsburski w Rańsku]]
−
*Dom pastora z XVIII w.
+
*dwory w [[lkwim: Dwór w Budach|Budrach]], [[lkwim: Dwór w Grądach|Grądach]], Grodziskach, Popowej Woli, Rogalach, [[lkwim: Dwór w Zalesiu|Zalesiu]]
−
*Kamienica z XIX w. w Dźwierzutach
+
*kaplica rodowa w Rogalach
−
*Szkoła (ul. Pasymska), w pobliżu kościoła ewangelickiego, wzniesiona jako jednoklasowa w drugiej połowie XIX w. Obecnie mieści się tu przedszkole
+
*spichlerz folwarczny w Małszewku
−
*Zespół budynków szkolnych przy ul. Sienkiewicza (szkoła i budynek dla nauczycieli), wzniesiony w latach 1927-28. W tamtych czasach był to bardzo nowoczesny budynek szkolny, wyposażony w toalety, natryski i kanalizację.
+
*młyn w Rumach
  
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
−
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
+
*szlak kajakowy jezior i rzeki Saski (z jeziora Sasek Mały poprzez jezioro Sędańskie, rzekę Saskę do jeziora Sasek Wielki)
 +
*szlak kajakowy Babięta-Dźwierzuty (łączący się na wschodzie ze szlakiem jeziorno–rzecznym Sorkowity – jezioro Bełdany)
 +
*zabytkowe parki dworskie w Jabłonce, Małszewku, Rogalach, Targowie, Zalesiu
 +
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
 
*jeziora, lasy
 
*jeziora, lasy
  
 
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: [http://www.gminadzwierzuty.pl/ UG Dźwierzuty].
 
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: [http://www.gminadzwierzuty.pl/ UG Dźwierzuty].
  
 +
==Religia==
 +
*[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pasymiu]]
 +
*[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Szczytnie]]
 +
*[[Parafia pw. Przenajświętszej Trójcy w Dźwierzutach]]
 +
*[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Targowie]]
 +
 
== Szkolnictwo ==
 
== Szkolnictwo ==
 
W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne:  
 
W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne:  
−
*Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Bogumiła Linki w Dźwierzutach  
+
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Bogumiła Linki w Dźwierzutach]]
−
*Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach  
+
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach]]
−
*Szkoła Podstawowa w Linowie
+
*[[Szkoła Podstawowa w Linowie]]
−
*Szkoła Podstawowa w Rumach
+
*[[Szkoła Podstawowa w Rumach]]
−
*Szkoła Podstawowa w Kałęczynie
+
*[[Szkoła Podstawowa w Kałęczynie]]
−
*Publiczne Gimnazjum im. Krzysztofa Klenczona w Dźwierzutach
+
*[[Publiczne Gimnazjum im. Krzysztofa Klenczona w Dźwierzutach]]
  
 
== Sport ==
 
== Sport ==
Linia 115: Linia 145:
  
 
==Inne organizacje i instytucje==
 
==Inne organizacje i instytucje==
 +
*[[lkwim: Zespół Śpiewaczy Wrzosy|Zespół Śpiewaczy Wrzosy]]
 +
*Koła Gospodyń Wiejskich w Jeleniowie
 +
*[[Stowarzyszenie "Integracja poprzez sztukę - spotkajmy się…" w Dźwierzutach]]
 +
*[[Stowarzyszenie "Wioska Żurawi" w Popowej Woli]]
 +
*[[Stowarzyszenie Na rzecz rozwoju Wsi w Linowie]]
 
*[[Stowarzyszenie "Konik na Biegunach" Jabłonka]]
 
*[[Stowarzyszenie "Konik na Biegunach" Jabłonka]]
  
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
−
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i obszary [[Natura 2000]]. Na terenie gminy Pasym znajduje się 7 pomników przyrody<ref name="p3"/>.
+
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>:  
 +
 
 +
Rezerwaty przyrody:
 +
*[[Rezerwat Kulka]] (12,15 ha)
 +
 
 +
Obszary chronionego krajobrazu:
 +
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego]] (40 997,4 ha)
 +
*[[Spychowski Obszar Chronionego Krajobrazu]] (12 101,8 ha)
 +
 
 +
Obszary [[Natura 2000]]:
 +
*[[Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka |Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka]] (116 604,69 ha)
 +
*[[Natura 2000 Puszcza Piska|Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Piska]] (172 802,21 ha)
 +
*[[Natura 2000 Ostoja Piska|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Piska]] (57 826,61 ha)
 +
 
 +
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Dźwierzuty znajduje się 7 pomników przyrody<ref name="p3"/> (ochroną objęto m.in.: [[Głaz narzutowy w Zalesiu |głaz narzutowy w Zalesiu ]], [[Głaz narzutowy w leśnictwie Kulka|głaz narzutowy w leśnictwie Kulka]]) oraz użytki ekologiczne: [[Użytek ekologiczny "Łąki Dymerskie"|"Łąki Dymerskie"]], [[Użytek ekologiczny "Zlotowisko Żurawi"|"Zlotowisko Żurawi"]].
  
 
==Ciekawostki==
 
==Ciekawostki==
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez  [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez  [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
−
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
−
 
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
−
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/>
−
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
+
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
−
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/>
+
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
 +
[http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-288 Folder promocyjny Gminy Dźwierzuty].<br/>
 +
[http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-256 Plan ochrony środowiska gminy Dźwierzuty na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2015].<br/>
 +
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3248 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/ BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/ BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.gminadzwierzuty.pl/ Urząd Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.gminadzwierzuty.pl/ Urząd Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/>
Linia 139: Linia 189:
 
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/>
 
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/>
 
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/>
 +
[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/szczycienski/dzwierzuty.pdf UStat Olsztyn][20.12.2014]<br/>
 
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/>
 
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/>
 
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: Dźwierzuty (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]
 
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: Dźwierzuty (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]

Aktualna wersja na dzień 10:36, 23 kwi 2024

Gmina Dźwierzuty
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Dariusz Tymiński
Powierzchnia 263,34 km²
Liczba sołectw 18
Liczba miejscowości 41
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		6787
26 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NSZ
TERYT 2817022
Urząd gminy
ul. Niepodległości 6 12-120 Dźwierzuty
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dźwierzuty – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dźwierzutach. Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje wójt Dariusz Tymiński.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 263,34 km2[1], w tym:

  • użytki rolne: 57,3% (15092 ha)
  • lasy: 26,2% (6899 ha)
  • wody: 6,8% (1793 ha)

Gmina stanowi 13,6% powierzchni powiatu szczycieńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Dźwierzutach.
Autor: Mieczysław Kalski
Kościół ewangelicko-augsburski w Dźwierzutach.
Autor: Mieczysław Kalski
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Targowie.
Autor: Mieczysław Kalski
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 6787 100 3396 50,04 3391 49,96
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		26 13 13

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby[1], co stanowi 13,4% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim[2].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[3]. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[4].

Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[5], w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Rusek Mały, Sąpłaty, Targowo, Targowska Wola.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[7] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: Biskupiec, Sorkwity, Piecki, Świętajno, Szczytno, Pasym, Purda, Barczewo.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Grodziska, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Sąpłaty, Stankowo, Targowo.

Pozostałe miejscowości: Budy, Małszewko, Mirowo, Julianowo, Mycielin, Laurentowo, Augustowo, Szczepankowo, Rutkowo, Targowska Wola, Targowska Wólka, Zazdrość, Grądy, Kałęczyn, Przytuły, Rogale, Śledzie, Zalesie, Kulka, Babięty, Rów, Zimna Woda.

Gospodarka

Gmina Dźwierzuty jest gminą typowo rolniczą. Zatrudnienie w rolnictwie zawodowo czynnych mieszkańców przekracza 80%. W gminie większość gleb rolniczych zalicza się do średnich pod względem żyzności (III i IV klasy bonitacyjnej). W produkcji przeważa uprawa zbóż i chów trzody chlewnej.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm[1]. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.

Gmina Dźwierzuty stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleniowo, Orzyny, Rańsk, Sąpłaty, Dźwierzuty[8]. Gmina Dźwierzuty należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich - obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób[1], co stanowi 12% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności[9].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

  • Maryna Okęcka-Bromkowa (1922-2003) - pisarka, folklorystka, redaktor Polskiego Radia w Olsztynie; w latach 1976-2002 mieszkała w Sąpłatach, w domu zwanym Marysinem.
  • Andrzej Cisowski (1962- ) - malarz, grafik, autor instalacji i kolaży; mieszka i pracuje w Targowie.
  • Alojzy Śliwa (1885-1969) - pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na Warmii i Mazurach, gawędziarz.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą[10]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlak kajakowy jezior i rzeki Saski (z jeziora Sasek Mały poprzez jezioro Sędańskie, rzekę Saskę do jeziora Sasek Wielki)
  • szlak kajakowy Babięta-Dźwierzuty (łączący się na wschodzie ze szlakiem jeziorno–rzecznym Sorkowity – jezioro Bełdany)
  • zabytkowe parki dworskie w Jabłonce, Małszewku, Rogalach, Targowie, Zalesiu
  • obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: UG Dźwierzuty.

Religia

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie działa klub:

  • GKS Dźwierzuty

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[11]:

Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Dźwierzuty znajduje się 7 pomników przyrody[11] (ochroną objęto m.in.: głaz narzutowy w Zalesiu , głaz narzutowy w leśnictwie Kulka) oraz użytki ekologiczne: "Łąki Dymerskie", "Zlotowisko Żurawi".

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
  2. ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  3. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  4. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2-14]
  5. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  6. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  7. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  8. ↑ Urząd Gminy Dźwierzuty [1]
  9. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  10. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
  11. ↑ 11,0 11,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [2]

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Folder promocyjny Gminy Dźwierzuty.
Plan ochrony środowiska gminy Dźwierzuty na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2015.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Urząd Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn[20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Dźwierzuty_(gmina_wiejska)&oldid=158100”