Pasłęk: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | '''Pasłęk''' (niem. ''Preußisch Holland'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat elbląski|powiecie elbląskim]], siedziba [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk]]. W 2014 miasto liczyło prawie 12 | + | {{Wieś infobox |
| − | + | |nazwa = Pasłęk | |
| + | |herb wsi = | ||
| + | |flaga wsi = | ||
| + | |herb artykuł = | ||
| + | |dopełniacz wsi = Pasłęka | ||
| + | |zdjęcie = | ||
| + | |opis zdjęcia = | ||
| + | |rodzaj miejscowości = | ||
| + | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| + | |powiat = elbląski | ||
| + | |gmina = Pasłęk | ||
| + | |miejscowość podstawowa = | ||
| + | |sołectwo = | ||
| + | |wysokość = | ||
| + | |liczba ludności = 12 452 | ||
| + | |rok = 2014 | ||
| + | |strefa numeracyjna = | ||
| + | |kod pocztowy = | ||
| + | |tablice rejestracyjne = | ||
| + | |SIMC = | ||
| + | |mapa wsi = | ||
| + | |kod mapy = PL-WN | ||
| + | |stopniN = 54 |minutN = 03 |sekundN = 42 | ||
| + | |stopniE = 19 |minutE = 39 |sekundE = 49 | ||
| + | |commons = | ||
| + | |wikipodróże = | ||
| + | |wikisłownik = | ||
| + | |www = | ||
| + | }} | ||
| + | '''Pasłęk''' (niem. ''Preußisch Holland'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat elbląski|powiecie elbląskim]], siedziba [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk]]. W 2014 roku miasto liczyło prawie 12,5 tysiąca mieszkańców. Funkcję burmistrza pełni Elżbieta Wasiuk. | ||
| + | <br/><br/> | ||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
| − | + | Współczesna nazwa pochodzi od [[Prusowie|pruskiej]] osady ''Paslok'' (''Pazluch''), która znajdowała się w tym samym miejscu przed okresem podbojów [[Zakon krzyżacki|krzyżackich]]. Niemiecka nazwa ''Preußisch Holland'' nawiązuje do osadników holenderskich z końca XIII wieku, sprowadzonych przez krzyżackiego wielkiego mistrza [[Meinhardt z Kwerfurtu|Meinhardta z Kwerfurtu]]. | |
| − | Współczesna nazwa pochodzi od pruskiej osady ''Paslok'' (''Pazluch''), która znajdowała się w tym samym miejscu przed okresem podbojów krzyżackich. Niemiecka nazwa ''Preußisch Holland'' nawiązuje do osadników holenderskich z końca XIII wieku, sprowadzonych przez krzyżackiego wielkiego mistrza Meinhardta z Kwerfurtu. | ||
==Położenie== | ==Położenie== | ||
| + | Pasłęk położony jest na północnym skraju [[Pojezierze Iławskie|Pojezierza Iławskiego]]. Przez miasto przepływa rzeka Wąska, uchodząca do jeziora [[jezioro Drużno|Drużno]]. | ||
| − | + | Odległość do stolicy regionu [[Olsztyn|Olsztyna]] wynosi (w linii prostej) 63 km. Droga do [[Elbląg|Elbląga]], dawnej siedziby województwa, w którym znajdował się Pasłęk, wynosi 19 km. | |
| − | |||
| − | Odległość do stolicy regionu [[Olsztyn]] | ||
Miasto zajmuje powierzchnię 10,63 km². | Miasto zajmuje powierzchnię 10,63 km². | ||
==Dzieje== | ==Dzieje== | ||
| + | W miejscu dzisiejszego Pasłęka znajdował się w średniowieczu pruski gród plemienia [[Pogezanie|Pogezanów]] ''Paslok'' lub ''Pazluch''. W końcu XIII wieku podjęto akcję kolonizacyjną, sprowadzając osadników holenderskich. Tym samym Pasłęk stał się pierwszą osadą holederską na terenie Prus (i całej współczesnej Polski). W 1297 roku osada, której nadano nazwę ''Hollandt'', otrzymała prawa miejskie. Miasto miało charakter handlowo-rzemieślniczy. Dokumenty z 1319 roku wspominają już o zamku. | ||
| − | + | Mimo wsparcia strony polskiej w wojnie trzynastoletniej na mocy II pokoju toruńskiego miasto pozostało w granicach państwa zakonnego, stając się nawet siedzibą komturii, a po 1525 roku w [[Prusy Książęce|Prusach Książęcych]]. | |
| − | + | W dobie reformacji prowadzono duszpasterstwo ewangelickie również w języku polskim. Miasta nie omijały charakterystyczne dla ówczesnych czasów klęski żywiołowe, epidemie, pożary, a także najazdy wojskowe, szczególnie szwedzkie: w 1627 roku miasto zostało zajęte przez wojska Gustawa Adolfa, a trzydzieści lat później na zamku król Karol X Gustaw i elektor pruski Fryderyk Wilhelm zawarli porozumienie dotyczące wspólnej walki z Polską. W 1635 roku w Pasłęku prowadzono polsko-szwedzkie rozmowy pokojowe. W połowie XVIII wieku miasto okupowali Rosjanie, a w 1807 i 1812 roku zniszczenia przyniosły przemarsze żołnierzy Napoleona. | |
| − | Od 1818 w mieście była siedziba powiatu. Wiek XIX to także rozwój przemysłowy | + | Od 1818 roku w mieście była siedziba powiatu. Wiek XIX to także rozwój przemysłowy uwieńczony uruchomieniem połączeń kolejowych (do [[Morąg|Morąga]], potem do [[Olsztyn|Olsztyna]] i [[Elbląg|Elbląga]]). W zbliżonym czasie powstały m.in. szpital, drukarnia, nowe drogi, sieć wodociągowa. |
Zniszczenia okresu II wojny światowej sięgały 80% zabudowy. Po wojnie znaczną część ludności wysiedlono, ich miejsce zajęli osadnicy z Kresów. | Zniszczenia okresu II wojny światowej sięgały 80% zabudowy. Po wojnie znaczną część ludności wysiedlono, ich miejsce zajęli osadnicy z Kresów. | ||
==Zabytki== | ==Zabytki== | ||
| − | |||
Do najważniejszych zabytków Pasłęka należą: | Do najważniejszych zabytków Pasłęka należą: | ||
| − | * zamek krzyżacki | + | * [[lkwim: Zamek w Pasłęku|zamek krzyżacki]] zbudowany na początku XIV wieku, wielokrotnie niszczony w działaniach wojennych, odbudowywany i przebudowywany, po raz ostatni w latach 60. XX wieku |
| − | * kościół św. Bartłomieja z pierwszej połowy XIV wieku | + | * [[Kościół pw. św. Bartłomieja w Pasłęku|kościół św. Bartłomieja]] z pierwszej połowy XIV wieku |
| − | * mury miejskie, powstałe między XIII a XV wiekiem, z basztą (Wieżą Kamienną) i Bramą Młyńską | + | * mury miejskie, powstałe między XIII a XV wiekiem, z basztą (Wieżą Kamienną) i Bramą Młyńską |
| − | * ratusz z XIV wieku, odbudowany po zniszczeniach wojennych | + | * ratusz z XIV wieku, odbudowany po zniszczeniach wojennych |
| − | * kościół św. Józefa, neogotycki, obecnie cerkiew greckokatolicka | + | * [[Kościół pw. św. Józefa w Pasłęku|kościół św. Józefa]], neogotycki, obecnie cerkiew greckokatolicka |
| − | * kościół św. Jerzego, obecnie użytkowany wspólnie przez ewangelików i prawosławnych | + | * [[Kościół pw. św. Jerzego w Pasłęku|kościół św. Jerzego]], obecnie użytkowany wspólnie przez ewangelików i prawosławnych |
| − | * miejska wieża | + | * miejska wieża wodociągowa z 1910 roku |
| − | * kamienice z XVIII i XIX wieku | + | * kamienice z XVIII i XIX wieku |
| − | |||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | |||
W Pasłęku funkcjonuje duża mleczarnia, prowadząca produkcję znanych wyrobów nabiałowych ([[Sery ICC Pasłęk]]). Miasto utrzymuje się także z rolnictwa i przemysłu lekkiego. | W Pasłęku funkcjonuje duża mleczarnia, prowadząca produkcję znanych wyrobów nabiałowych ([[Sery ICC Pasłęk]]). Miasto utrzymuje się także z rolnictwa i przemysłu lekkiego. | ||
==Transport== | ==Transport== | ||
| − | |||
Przez Pasłęk przechodzą drogi: | Przez Pasłęk przechodzą drogi: | ||
* ekspresowa S7, jako część drogi krajowej nr 7 (Gdańsk-Chyżne); ma dwa zjazdy, węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe; | * ekspresowa S7, jako część drogi krajowej nr 7 (Gdańsk-Chyżne); ma dwa zjazdy, węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe; | ||
* wojewódzkie: | * wojewódzkie: | ||
| − | ** nr 505 ([[Frombork]]-Pasłęk, przez [[Młynary]]) | + | ** nr 505 ([[Frombork]]-Pasłęk, przez [[Młynary]]) |
| − | ** nr 513 (Pasłęk-Wozławki) | + | ** nr 513 (Pasłęk-Wozławki) |
| − | ** nr 526 (Pasłęk-Przezmark) | + | ** nr 526 (Pasłęk-Przezmark) |
| − | ** nr 527 (Dzierzgoń-[[Olsztyn]]) | + | ** nr 527 (Dzierzgoń-[[Olsztyn]]) |
| − | |||
==Sport== | ==Sport== | ||
| + | Najbardziej znanym klubem sportowym z Pasłęka jest Polonia Pasłęk założona w 1950 roku, dawniej działająca jako Ogniwo. Jest to klub wielosekcyjny, piłkarze występują w klasie okręgowej (najwyższą klasą rozgrywkową była IV liga). Istnieją sekcje koszykówki, siatkówki, motorowa i lekkoatletyczna. | ||
| − | + | Od 2001 roku działa [[UKS Gimpas Pasłęk|Uczniowski Klub Sportowy Gimpas]] przy [[Zespół Szkół w Pasłęku|Zespole Szkół Powszechnych w Pasłęku]]. Klub, któremu patronują wybitni lekkoatleci Szymon Ziółkowski i Tomasz Czubak, współorganizuje coroczne imprezy biegowe, m.in. Uliczny Bieg Filipidesa (od 2006 roku) i Pasłęckie Biegi Uliczne. | |
| − | |||
| − | Od 2001 działa Uczniowski Klub Sportowy | ||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
| − | + | W Pasłęku działają następujące placówki oświatowe: | |
| − | W | + | * dwa przedszkola samorządowe |
| − | * dwa przedszkola samorządowe | + | * [[Zespół Szkół Powszechnych im. majora Henryka Sucharskiego w Pasłęku|Zespół Szkół Powszechnych im. Henryka Sucharskiego]] ze szkołą podstawową i gimnazjum |
| − | * Zespół Szkół Powszechnych im. Henryka Sucharskiego ze | + | * [[Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego w Pasłęku]] |
| − | * Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława | + | * [[Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły w Pasłęku]] |
| − | * Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły | + | *[[Zespół Szkół Zawodowych w Pasłęku]] |
| − | * Zespół Szkół w Pasłęku | + | * [[ Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych im. Stanisława Mikołajczyka w Pasłęku]] |
| − | * Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych | + | * [[Liceum Ogólnokształcące w Pasłęku]] |
| − | * Zespół Szkół Zawodowych | + | * Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych |
| − | + | * Zespół Szkół Zawodowych | |
==Religia== | ==Religia== | ||
| − | |||
W Pasłęku działają wspólnoty religijne: | W Pasłęku działają wspólnoty religijne: | ||
| − | * Kościoła rzymskokatolickiego | + | * Kościoła rzymskokatolickiego |
| − | * Kościoła greckokatolickiego | + | * Kościoła greckokatolickiego |
| − | * Kościoła ewangelicko-augsburskiego | + | * Kościoła ewangelicko-augsburskiego |
| − | * Kościoła Chrześcijan Baptystów | + | * Kościoła Chrześcijan Baptystów |
| − | * Kościoła Zielonoświątkowego | + | * Kościoła Zielonoświątkowego |
| − | * Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego | + | * Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego |
| − | * Świadków Jehowy | + | * Świadków Jehowy |
| − | |||
==Współpraca z innymi miastami== | ==Współpraca z innymi miastami== | ||
| − | |||
Pasłęk ma umowy partnerskie z francuskim La Couronne oraz niemieckim Itzehoe. | Pasłęk ma umowy partnerskie z francuskim La Couronne oraz niemieckim Itzehoe. | ||
==Ludzie związani z Pasłękiem== | ==Ludzie związani z Pasłękiem== | ||
| − | + | Z Pasłękiem byli związani miejscem urodzenia bądź działalnością m.in.: | |
| − | Z | + | * [[Eduard Anderson]], malarz |
| − | * [[Eduard Anderson]], malarz | + | * [[Zbigniew Błaszczak]], polityk |
| − | * [[Zbigniew Błaszczak]], polityk | + | * [[Hugo Erdmann]], chemik |
| − | * [[Hugo Erdmann]], chemik | + | * [[Hans Grodotzki]], wicemistrz olimpijski w biegach długodystansowych |
| − | * [[Hans Grodotzki]], wicemistrz olimpijski w biegach długodystansowych | + | * [[Joachim Henckel]], lekarz |
| − | * [[Joachim Henckel]], lekarz | + | * [[Else Jung]], pisarka |
| − | * [[Else Jung]], pisarka | + | * [[Bożena Łopacka]], działaczka związkowa |
| − | * [[Bożena Łopacka]], działaczka związkowa | + | * [[Urszula Piwnicka]], oszczepniczka |
| − | * [[Urszula Piwnicka]], oszczepniczka | + | * [[Carl Rehs]], pszczelarz |
| − | * [[Carl Rehs]], pszczelarz | + | * [[Maciej Romanowski]], samorządowiec, burmistrz Pasłęka |
| − | * [[Maciej Romanowski]], samorządowiec, burmistrz Pasłęka | + | * [[Sławomir Sadowski]], polityk |
| − | * [[Sławomir Sadowski]], polityk | + | * [[Georg Werner]], duchowny, nauczyciel |
| − | * [[Georg Werner]], duchowny, nauczyciel | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | * [http://pl.wikipedia.org/wiki/Pas%C5%82%C4%99k | + | * [http://pl.wikipedia.org/wiki/Pas%C5%82%C4%99k pl.wikipedia.org] [03.01.2015]<br/> |
| − | * [http://www.paslek.pl/ strona Urzędu Miasta w Pasłęku] | + | * [http://www.paslek.pl/ strona Urzędu Miasta w Pasłęku] [03.01.2015]<br/> |
| − | * [http://www.uksgimpas.pl/ Uczniowski Klub Sportowy GimPas] | + | * [http://www.uksgimpas.pl/ Uczniowski Klub Sportowy GimPas] [03.01.2015]<br/> |
| − | [[Kategoria:Miejscowość]] | + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]] |
| − | [[Kategoria:Powiat elbląski]][[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]] | + | [[Kategoria:Powiat elbląski]][[Kategoria:Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1201-1300]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 08:55, 23 kwi 2024
| Pasłęk | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Pasłęk |
| Liczba ludności (2014) | 12 452 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pasłęk | |
| Położenie na mapie Polski  Pasłęk | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Pasłęk (niem. Preußisch Holland) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk. W 2014 roku miasto liczyło prawie 12,5 tysiąca mieszkańców. Funkcję burmistrza pełni Elżbieta Wasiuk.
Spis treści
Nazwa
Współczesna nazwa pochodzi od pruskiej osady Paslok (Pazluch), która znajdowała się w tym samym miejscu przed okresem podbojów krzyżackich. Niemiecka nazwa Preußisch Holland nawiązuje do osadników holenderskich z końca XIII wieku, sprowadzonych przez krzyżackiego wielkiego mistrza Meinhardta z Kwerfurtu.
Położenie
Pasłęk położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego. Przez miasto przepływa rzeka Wąska, uchodząca do jeziora Drużno.
Odległość do stolicy regionu Olsztyna wynosi (w linii prostej) 63 km. Droga do Elbląga, dawnej siedziby województwa, w którym znajdował się Pasłęk, wynosi 19 km.
Miasto zajmuje powierzchnię 10,63 km².
Dzieje
W miejscu dzisiejszego Pasłęka znajdował się w średniowieczu pruski gród plemienia Pogezanów Paslok lub Pazluch. W końcu XIII wieku podjęto akcję kolonizacyjną, sprowadzając osadników holenderskich. Tym samym Pasłęk stał się pierwszą osadą holederską na terenie Prus (i całej współczesnej Polski). W 1297 roku osada, której nadano nazwę Hollandt, otrzymała prawa miejskie. Miasto miało charakter handlowo-rzemieślniczy. Dokumenty z 1319 roku wspominają już o zamku.
Mimo wsparcia strony polskiej w wojnie trzynastoletniej na mocy II pokoju toruńskiego miasto pozostało w granicach państwa zakonnego, stając się nawet siedzibą komturii, a po 1525 roku w Prusach Książęcych.
W dobie reformacji prowadzono duszpasterstwo ewangelickie również w języku polskim. Miasta nie omijały charakterystyczne dla ówczesnych czasów klęski żywiołowe, epidemie, pożary, a także najazdy wojskowe, szczególnie szwedzkie: w 1627 roku miasto zostało zajęte przez wojska Gustawa Adolfa, a trzydzieści lat później na zamku król Karol X Gustaw i elektor pruski Fryderyk Wilhelm zawarli porozumienie dotyczące wspólnej walki z Polską. W 1635 roku w Pasłęku prowadzono polsko-szwedzkie rozmowy pokojowe. W połowie XVIII wieku miasto okupowali Rosjanie, a w 1807 i 1812 roku zniszczenia przyniosły przemarsze żołnierzy Napoleona.
Od 1818 roku w mieście była siedziba powiatu. Wiek XIX to także rozwój przemysłowy uwieńczony uruchomieniem połączeń kolejowych (do Morąga, potem do Olsztyna i Elbląga). W zbliżonym czasie powstały m.in. szpital, drukarnia, nowe drogi, sieć wodociągowa.
Zniszczenia okresu II wojny światowej sięgały 80% zabudowy. Po wojnie znaczną część ludności wysiedlono, ich miejsce zajęli osadnicy z Kresów.
Zabytki
Do najważniejszych zabytków Pasłęka należą:
- zamek krzyżacki zbudowany na początku XIV wieku, wielokrotnie niszczony w działaniach wojennych, odbudowywany i przebudowywany, po raz ostatni w latach 60. XX wieku
- kościół św. Bartłomieja z pierwszej połowy XIV wieku
- mury miejskie, powstałe między XIII a XV wiekiem, z basztą (Wieżą Kamienną) i Bramą Młyńską
- ratusz z XIV wieku, odbudowany po zniszczeniach wojennych
- kościół św. Józefa, neogotycki, obecnie cerkiew greckokatolicka
- kościół św. Jerzego, obecnie użytkowany wspólnie przez ewangelików i prawosławnych
- miejska wieża wodociągowa z 1910 roku
- kamienice z XVIII i XIX wieku
Gospodarka
W Pasłęku funkcjonuje duża mleczarnia, prowadząca produkcję znanych wyrobów nabiałowych (Sery ICC Pasłęk). Miasto utrzymuje się także z rolnictwa i przemysłu lekkiego.
Transport
Przez Pasłęk przechodzą drogi:
- ekspresowa S7, jako część drogi krajowej nr 7 (Gdańsk-Chyżne); ma dwa zjazdy, węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe;
- wojewódzkie:
Sport
Najbardziej znanym klubem sportowym z Pasłęka jest Polonia Pasłęk założona w 1950 roku, dawniej działająca jako Ogniwo. Jest to klub wielosekcyjny, piłkarze występują w klasie okręgowej (najwyższą klasą rozgrywkową była IV liga). Istnieją sekcje koszykówki, siatkówki, motorowa i lekkoatletyczna.
Od 2001 roku działa Uczniowski Klub Sportowy Gimpas przy Zespole Szkół Powszechnych w Pasłęku. Klub, któremu patronują wybitni lekkoatleci Szymon Ziółkowski i Tomasz Czubak, współorganizuje coroczne imprezy biegowe, m.in. Uliczny Bieg Filipidesa (od 2006 roku) i Pasłęckie Biegi Uliczne.
Edukacja
W Pasłęku działają następujące placówki oświatowe:
- dwa przedszkola samorządowe
- Zespół Szkół Powszechnych im. Henryka Sucharskiego ze szkołą podstawową i gimnazjum
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego w Pasłęku
- Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły w Pasłęku
- Zespół Szkół Zawodowych w Pasłęku
- Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych im. Stanisława Mikołajczyka w Pasłęku
- Liceum Ogólnokształcące w Pasłęku
- Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych
- Zespół Szkół Zawodowych
Religia
W Pasłęku działają wspólnoty religijne:
- Kościoła rzymskokatolickiego
- Kościoła greckokatolickiego
- Kościoła ewangelicko-augsburskiego
- Kościoła Chrześcijan Baptystów
- Kościoła Zielonoświątkowego
- Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
- Świadków Jehowy
Współpraca z innymi miastami
Pasłęk ma umowy partnerskie z francuskim La Couronne oraz niemieckim Itzehoe.
Ludzie związani z Pasłękiem
Z Pasłękiem byli związani miejscem urodzenia bądź działalnością m.in.:
- Eduard Anderson, malarz
- Zbigniew Błaszczak, polityk
- Hugo Erdmann, chemik
- Hans Grodotzki, wicemistrz olimpijski w biegach długodystansowych
- Joachim Henckel, lekarz
- Else Jung, pisarka
- Bożena Łopacka, działaczka związkowa
- Urszula Piwnicka, oszczepniczka
- Carl Rehs, pszczelarz
- Maciej Romanowski, samorządowiec, burmistrz Pasłęka
- Sławomir Sadowski, polityk
- Georg Werner, duchowny, nauczyciel
Bibliografia
- pl.wikipedia.org [03.01.2015]
- strona Urzędu Miasta w Pasłęku [03.01.2015]
- Uczniowski Klub Sportowy GimPas [03.01.2015]
