Pasym (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "{{Gmina infobox |Gmina = Pasym |herb_gminy = |flaga_gminy = |mapa_gminy = |mapa_powiatu = |rozmiar_mapki = |mapka =...") |
|||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
| − | |Gmina = Pasym | + | |Gmina = Pasym |
| − | |herb_gminy = | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Pasym.png|Herb gminy Pasym |
| − | |flaga_gminy = | + | |flaga_gminy = |
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
|mapa_powiatu = | |mapa_powiatu = | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|mapka = | |mapka = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = szczycieński |
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
| − | |zarządzający = | + | |zarządzający = Burmistrz |
| − | |wójt = | + | |wójt = Marcin Nowociński |
| − | |adres_ug = | + | |adres_ug = ul. Rynek 8 |
| − | |kod_poczt_ug = | + | |kod_poczt_ug = 12-130 Pasym |
| − | |powierzchnia = 149, | + | |powierzchnia = 149,20 |
| − | |sołectwa = | + | |sołectwa = 14 |
| − | |miejscowości = | + | |miejscowości = 21 |
|rok = 2013 | |rok = 2013 | ||
| − | |populacja = | + | |populacja = 5410 |
| − | |gęstość = | + | |gęstość = 36 |
|urbanizacja = | |urbanizacja = | ||
|nr_kier = 89 | |nr_kier = 89 | ||
| − | |tablica_rej = | + | |tablica_rej = NSZ |
| − | |TERYT = | + | |TERYT = 2817043 |
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = http://www. | + | |www = http://www.pasym.pl/ |
| − | |bip = http://bip. | + | |bip = http://bip.visacom.pl/umig_pasym/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina | + | '''Gmina Pasym''' – gmina miejsko-wiejska położona w południowej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w północno-zachodniej części [[Powiat szczycieński|powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Pasym|Pasymiu]]. |
| − | + | Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia w ogólnej powierzchni gminy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. | |
| − | się w [[ | + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz Marcin Nowociński. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje | ||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina wiejska | + | Gmina miejsko-wiejska Pasym zajmuje powierzchnię 149,20 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS ]</ref>, w tym: |
| − | *użytki rolne: | + | *użytki rolne: 46% |
| − | *lasy: | + | *lasy: 33% |
| − | *wody: | + | *wody: 11% |
| − | Gmina stanowi | + | Gmina stanowi 7,7% powierzchni powiatu szczycieńskiego. |
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name=" | + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: |
| + | [[Plik:Jezioro_Kalwa.jpg|thumb|right|290px|Jezioro Kalwa<br/> Autor: Albert Jankowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pasym._Jezioro_Kalwa_04.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: Kościół w Pasymiu.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu<br/> Autor: Mieczysław Kalski | ||
| + | ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
| − | |||
| − | |||
|-- | |-- | ||
| − | | | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| | + | |liczba ||5410 ||100 ||2675 ||49,4 ||2735 ||50,6 |
| + | |-- | ||
| + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|36 ||colspan=2|18 ||colspan=2|18 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pasym wynosiło -21 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 9,1% migracji w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]] oraz 0,6% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
| − | [[ | + | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == |
| + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Pasym były częścią [[Powiat szczycieński|powiatu szczycieńskiego]] w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | ||
| − | + | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>. Gromada Pasym przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>. | |
| − | |||
| − | + | Gminę wiejską Pasym powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dybowo, Dźwiersztyny, Elganowo, Grom, Grzegrzółki, Jurgi, Krzywonoga, Leleszki, Michałki, Miłuki, Narajty, Pasym, Rusek Wielki, Rutki, Siedliska, Słonecznik, Tylkowo. | |
| − | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Pasym została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. | |
| − | == | + | W 1997 roku Pasym odzyskał prawa miejskie<ref>Dz.U. 1996 nr 155 poz. 760, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany granic niektórych miast położonych na obszarach gmin. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19961550760]</ref>. |
| − | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę Pasym w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]]. | |
| − | + | Gmina miejsko-wiejska Pasym graniczy z gminami: [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|Dźwierzuty]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Jedwabno (gmina wiejska)|Jedwabno]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]]. | |
| − | + | == Miejscowości na terenie gminy == | |
| + | Sołectwa: [[Dybowo (gmina Pasym)|Dybowo]], [[Dźwiersztyny]], [[Elganowo]], [[Grom]], [[Grzegrzółki]], [[Jurgi]], [[Krzywonoga]], [[Leleszki]], [[Michałki (gmina Pasym)|Michałki]] - [[Miłuki]], [[Narajty]], [[Rusek Wielki]], [[Rutki]] - [[Tylkówek]], [[Siedliska (gmina Pasym)|Siedliska]], [[Tylkowo]]. | ||
| − | + | Pozostałe miejscowości: [[Gaj (gmina Pasym)|Gaj]], [[Łysa Góra]], [[Otole]], Pasym (osada), [[Rudziska Pasymskie]]. | |
| − | + | == Gospodarka == | |
| + | Gospodarka gminy Pasym jest związana z wykorzystaniem lokalnych zasobów naturalnych i opiera się głównie na rolnictwie i leśnictwie. Występowanie w tym rejonie słabych gleb (w większości IV i V klasy bonitacyjnej) oraz skróconego okresu wegetacji spowodowały, że głównym kierunkiem produkcyjnym w gminie jest hodowla bydła mlecznego. Chów trzody chlewnej jest na drugim miejscu, a inne gatunki zwierząt utrzymywane są w niewielkich ilościach. Produkcja roślinna nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb własnych rolników oraz wytwarzanie paszy dla zwierząt. W zasiewach dominują zboża oraz ziemniaki. W gminie większość stanowią małe i średnie (od 1-15 ha) gospodarstwa indywidualne. | ||
| − | zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, | + | Walory przyrodnicze obszarów wiejskich oraz położenie gminy w strefie chronionego krajobrazu tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki, co może być dla rolników szansą na rozwój.<br/> |
| + | Znaczącym elementem gospodarki gminy jest rybactwo. Gospodarka rybacka prowadzona jest na wodach śródlądowych przez dzierżawców jezior: Kompania Mazurska PASYM Sp. z o.o. oraz Polski Związek Wędkarski w Warszawie.<br/> | ||
| + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Pasym wynosiła pod koniec 2013 roku 375. W tym 13 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 362 tworzy sektor prywatny. 74 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 35 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 97 firm w dziale budownictwo, 28 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firmy<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. Większość podmiotów produkcyjnych stanowią zakłady przetwórstwa i obróbki drewna wytwarzające również produkty gotowe (meble, akcesoria do mebli, stolarka budowlana, szkutnictwo). Na bazie pokładów kruszyw funkcjonuje kopalnia surowców mineralnych w Rusku Wielkim oraz cegielnia w Pasymiu. Kruszywa są wykorzystywane również na cele budownictwa i drogownictwa. Większość zakładów usługowych i handlowych znajduje się na terenie Pasymia. | ||
| − | + | Szczególne znaczenie dla rozwoju gminy ma turystyka. Walorami sprzyjającymi rozwojowi turystyki są: korzystne warunki naturalne dobrze zachowane środowisko przyrodnicze i krajobrazowe, mały poziom zurbanizowania, czyste powietrze, duża lesistość terenów oraz jeziora. Bazę turystyczną stanowią ośrodki wypoczynkowe, pensjonat, pola namiotowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Miłuki, Krzywonoga, Pasym, Michałki, Grom<ref>Urząd Gminy Pasym [http://www.pasym.pl/index.php?page=252]</ref>. | |
| − | |||
| − | + | Gmina Pasym należy do [[LGD "Brama Mazurskiej Krainy"|LGD "Brama Mazurskiej Krainy"]], [[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]], [[Związek Gmin "Czyste Mazury"|Związku Gmin "Czyste Mazury"]] oraz [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]]. | |
| − | + | ||
| − | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Pasym wynosiła 437 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 6,9% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,6% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | |
| − | |||
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[Miejski | + | *[[Miejski Ośrodek Kultury i Sportu w Pasymiu]] |
| − | + | *[[Miejska Biblioteka Publiczna w Pasymiu]] | |
| − | *[[Biblioteka Publiczna | + | Filia biblioteki znajduje się w Gromie. |
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | * | + | *Kalwanaria |
| − | + | *Dni Pasymia | |
| − | + | *Dożynki Gminne | |
| − | *Dni | ||
| − | * | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Franciszek Jankowski|Franciszek Jankowski]] (1904-1956) - nauczyciel, publicysta, poeta, działacz polski w Niemczech. |
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Karol Małłek|Karol Małłek]] (1898-1969) - nauczyciel, działacz społeczny, pisarz. |
| + | *[[Christoph Hartknoch]] (1644-1687) - historyk, nauczyciel, pisarz. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pasym należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref>: | |
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej | + | *zabytkowa zabudowa miasta Pasym (domy przy ul. Dworcowej, Jedności Słowiańskiej, Szkolnej, Kościuszki) |
| − | * | + | *pozostałości murów obronnych i ratusz w Pasymiu |
| − | * | + | *[[lkwim: Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu|kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu]] |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu|kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu]] |
| − | + | *cmentarze ewangelickie w Pasymiu | |
| − | *[[Kościół | + | *wodociągowa wieża ciśnień w Pasymiu |
| − | + | *[[lkwim: Dwór w Elganowie|zespół dworski w Elgnowie]] | |
| − | |||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | *[[lkwim: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *szlak | + | *szlaki rowerowe: |
| − | * | + | **trasa "Czarci Kamień" (szlak niebieski): Pasym - Rudziska Pasymskie - [[jezioro Uroczysko]] - "Czarci kamień" - "Czarcia miotła" - [[jezioro Dłużek]] - [[Rudziska Pasymskie]] - Pasym |
| − | * | + | **trasa "Kamień Hindenburga": Pasym - Grzegrzółki - Łysa Góra - Ośrodej "Wrzos" - Leśna ścieżka dydaktyczna - Elganowo - Pasym |
| − | *[[ | + | **trasa "Czarny Bocian": Pasym - [[Narajty]] - [[Rutki]] - [[Tylkówek]] - [[Tylkowo]] - Pasym |
| − | * | + | **trasa "Babska Chata": Pasym - [[Grzegrzółki]] - [[Rusek Wielki]] - [[Sąpłaty]] - [[Dźwierzuty]] - [[Małszewko]] - Grzegrzółki - Pasym |
| − | * | + | **trasa "Chamedafne północna": Pasym - [[Elganowo]] - [[Grom]] - [[Jurgi]] - [[Dźwiersztyny]] - [[Dybowo]] - Pasym |
| − | *obszary chronionego krajobrazu, | + | **trasa "Graszk" (szlak czerwony): Pasym - Rudziska Pasymskie - [[jezioro Dłużek]] - [[jezioro Serwent]] - [[Graszk]] - Giławy - Gąsiorowo - Leśniczówka - Pasym |
| − | + | **trasa "Kalwa": Pasym - Rudziska Pasymskie - [[Miłuki]] - [[Michałki]] - Pasym | |
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy | + | *zabytkowy park dworski w Elgnowie oraz park miejski w Pasymiu |
| + | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody | ||
| + | *jeziora, lasy | ||
| + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Pasym można uzyskać na stronach internetowych [http://www.pasym.pl/ pasym.pl] oraz [http://www.turystyka.szczytno.pl/ turystyka.szczytno.pl]. | ||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pasymiu]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski w Gromie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu]] | ||
| + | |||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie miejsko-wiejskiej | + | W gminie miejsko-wiejskiej Pasym istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | + | *[[Zespół Szkół w Pasymiu|Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pasymiu]] - [[Przedszkole w Pasymiu|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Pasymiu]] | |
| − | + | *[[Publiczne Gimnazjum w Pasymiu]] | |
| − | *[[ | + | *[[Szkoła Podstawowa w Tylkowie]] |
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa w Gromie]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | *[[Gimnazjum | ||
| − | *[[ | ||
| − | *[[ | ||
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie | + | W gminie działa klub: |
| − | + | *LKS "Błękitni" Pasym | |
| − | |||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Na Rzecz Wspierania Aktywności Mieszkańców Mazurskiej Wsi Grom]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3"> | + | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3"> [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Rezerwaty: | ||
| + | *[[Rezerwat Jezioro Kośno]] (1232,85 ha) | ||
| + | *[[Rezerwat Sołtysek]] (10,47 ha) | ||
| + | |||
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu | + | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego]] (40 997,4 ha) |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu | + | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej]] (131 425,2 ha) |
| − | Obszary Natura 2000: | + | Obszary [[Natura 2000]]: |
| − | *[[Natura 2000 | + | *[[Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka|Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka]] (116 604,69 ha) |
| − | *[[ | + | *[[Natura 2000 Ostoja Napiwodzko-Ramucka|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka]] (32 612,78 ha) |
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pasym znajduje się [[Użytek ekologiczny "Obiekt Stawowy Tylkowo"|użytek ekologiczny"Obiekt Stawowy Tylkowo"]]. Na terenie gminy nie ma pomników przyrody<ref name="p3"/>. |
| − | Zobacz też: | + | ==Zobacz też:== |
| − | [[ | + | *[[lkwim: Mazurski Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich|Mazurski Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich]] |
| − | + | *[[lkwim: Organy z kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pasymiu|Organy z kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pasymiu]] | |
| + | *[[Mazury]] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | == Bibliografia== | + | Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/> |
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20. | + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> | |
| − | <br/> | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20. | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] | + | Dz.U. 1996 nr 155 poz. 760, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany granic niektórych miast położonych na obszarach gmin. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19961550760 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> | |
| − | [20. | ||
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] | ||
| − | |||
| − | [20. | ||
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20. | ||
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| − | [http:// | + | [http://www.pasym.pl/files/Strategia.pdf Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego miasta i gminy Pasym, 2004]<br/> |
| − | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery= | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://bip. | + | [http://bip.visacom.pl/umig_pasym/ BIP Urzędu Miasta i Gminy Pasym] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20. | + | [http://www.pasym.pl/ Urząd Miasta i Gminy Pasym] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20. | + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20. | + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/> |
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: | + | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/> |
| + | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/szczycienski/pasym.pdf UStat Olsztyn] [20.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/> | ||
| + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: Pasym (gmina miejsko-wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:35, 23 kwi 2024
| Gmina Pasym | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | szczycieński | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Marcin Nowociński | ||
| Powierzchnia | 149,20 km² | ||
| Liczba sołectw | 14 | ||
| Liczba miejscowości | 21 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
5410 36 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NSZ | ||
| TERYT | 2817043 | ||
| Urząd gminy ul. Rynek 8 12-130 Pasym
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Pasym – gmina miejsko-wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-zachodniej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Pasymiu. Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia w ogólnej powierzchni gminy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Marcin Nowociński.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Pasym zajmuje powierzchnię 149,20 km2[1], w tym:
- użytki rolne: 46%
- lasy: 33%
- wody: 11%
Gmina stanowi 7,7% powierzchni powiatu szczycieńskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 5410 | 100 | 2675 | 49,4 | 2735 | 50,6 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
36 | 18 | 18 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pasym wynosiło -21 osoby[1], co stanowi 9,1% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,6% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Pasym były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim[2].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[3]. Gromada Pasym przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[4].
Gminę wiejską Pasym powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[5], w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dybowo, Dźwiersztyny, Elganowo, Grom, Grzegrzółki, Jurgi, Krzywonoga, Leleszki, Michałki, Miłuki, Narajty, Pasym, Rusek Wielki, Rutki, Siedliska, Słonecznik, Tylkowo.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Pasym została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
W 1997 roku Pasym odzyskał prawa miejskie[7]. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Pasym w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.
Gmina miejsko-wiejska Pasym graniczy z gminami: Dźwierzuty, Szczytno, Jedwabno, Purda.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Dybowo, Dźwiersztyny, Elganowo, Grom, Grzegrzółki, Jurgi, Krzywonoga, Leleszki, Michałki - Miłuki, Narajty, Rusek Wielki, Rutki - Tylkówek, Siedliska, Tylkowo.
Pozostałe miejscowości: Gaj, Łysa Góra, Otole, Pasym (osada), Rudziska Pasymskie.
Gospodarka
Gospodarka gminy Pasym jest związana z wykorzystaniem lokalnych zasobów naturalnych i opiera się głównie na rolnictwie i leśnictwie. Występowanie w tym rejonie słabych gleb (w większości IV i V klasy bonitacyjnej) oraz skróconego okresu wegetacji spowodowały, że głównym kierunkiem produkcyjnym w gminie jest hodowla bydła mlecznego. Chów trzody chlewnej jest na drugim miejscu, a inne gatunki zwierząt utrzymywane są w niewielkich ilościach. Produkcja roślinna nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb własnych rolników oraz wytwarzanie paszy dla zwierząt. W zasiewach dominują zboża oraz ziemniaki. W gminie większość stanowią małe i średnie (od 1-15 ha) gospodarstwa indywidualne.
Walory przyrodnicze obszarów wiejskich oraz położenie gminy w strefie chronionego krajobrazu tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki, co może być dla rolników szansą na rozwój.
Znaczącym elementem gospodarki gminy jest rybactwo. Gospodarka rybacka prowadzona jest na wodach śródlądowych przez dzierżawców jezior: Kompania Mazurska PASYM Sp. z o.o. oraz Polski Związek Wędkarski w Warszawie.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Pasym wynosiła pod koniec 2013 roku 375. W tym 13 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 362 tworzy sektor prywatny. 74 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 35 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 97 firm w dziale budownictwo, 28 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firmy[1]. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. Większość podmiotów produkcyjnych stanowią zakłady przetwórstwa i obróbki drewna wytwarzające również produkty gotowe (meble, akcesoria do mebli, stolarka budowlana, szkutnictwo). Na bazie pokładów kruszyw funkcjonuje kopalnia surowców mineralnych w Rusku Wielkim oraz cegielnia w Pasymiu. Kruszywa są wykorzystywane również na cele budownictwa i drogownictwa. Większość zakładów usługowych i handlowych znajduje się na terenie Pasymia.
Szczególne znaczenie dla rozwoju gminy ma turystyka. Walorami sprzyjającymi rozwojowi turystyki są: korzystne warunki naturalne dobrze zachowane środowisko przyrodnicze i krajobrazowe, mały poziom zurbanizowania, czyste powietrze, duża lesistość terenów oraz jeziora. Bazę turystyczną stanowią ośrodki wypoczynkowe, pensjonat, pola namiotowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Miłuki, Krzywonoga, Pasym, Michałki, Grom[9].
Gmina Pasym należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Pasym wynosiła 437 osób[1], co stanowi 6,9% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,6% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Filia biblioteki znajduje się w Gromie.
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Kalwanaria
- Dni Pasymia
- Dożynki Gminne
Ludzie związani z gminą
- Franciszek Jankowski (1904-1956) - nauczyciel, publicysta, poeta, działacz polski w Niemczech.
- Karol Małłek (1898-1969) - nauczyciel, działacz społeczny, pisarz.
- Christoph Hartknoch (1644-1687) - historyk, nauczyciel, pisarz.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pasym należą[11]:
- zabytkowa zabudowa miasta Pasym (domy przy ul. Dworcowej, Jedności Słowiańskiej, Szkolnej, Kościuszki)
- pozostałości murów obronnych i ratusz w Pasymiu
- kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu
- kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu
- cmentarze ewangelickie w Pasymiu
- wodociągowa wieża ciśnień w Pasymiu
- zespół dworski w Elgnowie
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki rowerowe:
- trasa "Czarci Kamień" (szlak niebieski): Pasym - Rudziska Pasymskie - jezioro Uroczysko - "Czarci kamień" - "Czarcia miotła" - jezioro Dłużek - Rudziska Pasymskie - Pasym
- trasa "Kamień Hindenburga": Pasym - Grzegrzółki - Łysa Góra - Ośrodej "Wrzos" - Leśna ścieżka dydaktyczna - Elganowo - Pasym
- trasa "Czarny Bocian": Pasym - Narajty - Rutki - Tylkówek - Tylkowo - Pasym
- trasa "Babska Chata": Pasym - Grzegrzółki - Rusek Wielki - Sąpłaty - Dźwierzuty - Małszewko - Grzegrzółki - Pasym
- trasa "Chamedafne północna": Pasym - Elganowo - Grom - Jurgi - Dźwiersztyny - Dybowo - Pasym
- trasa "Graszk" (szlak czerwony): Pasym - Rudziska Pasymskie - jezioro Dłużek - jezioro Serwent - Graszk - Giławy - Gąsiorowo - Leśniczówka - Pasym
- trasa "Kalwa": Pasym - Rudziska Pasymskie - Miłuki - Michałki - Pasym
- zabytkowy park dworski w Elgnowie oraz park miejski w Pasymiu
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
- jeziora, lasy
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Pasym można uzyskać na stronach internetowych pasym.pl oraz turystyka.szczytno.pl.
Religia
- Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pasymiu
- Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski w Gromie
- Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Pasym istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pasymiu - przedszkole, Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Pasymiu
- Publiczne Gimnazjum w Pasymiu
- Szkoła Podstawowa w Tylkowie
- Szkoła Podstawowa w Gromie
Sport
W gminie działa klub:
- LKS "Błękitni" Pasym
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Rezerwaty:
- Rezerwat Jezioro Kośno (1232,85 ha)
- Rezerwat Sołtysek (10,47 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego (40 997,4 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)
Obszary Natura 2000:
- Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pasym znajduje się użytek ekologiczny"Obiekt Stawowy Tylkowo". Na terenie gminy nie ma pomników przyrody[12].
Zobacz też:
- Mazurski Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich
- Organy z kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pasymiu
- Mazury
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [1]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1996 nr 155 poz. 760, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany granic niektórych miast położonych na obszarach gmin. [2]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Urząd Gminy Pasym [3]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1996 nr 155 poz. 760, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany granic niektórych miast położonych na obszarach gmin. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego miasta i gminy Pasym, 2004
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Pasym [20.12.2014]
Urząd Miasta i Gminy Pasym [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]
