Bartoszyce: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kultura i turystyka) |
|||
| (Nie pokazano 67 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{Wieś infobox | ||
| + | |nazwa = Bartoszyce | ||
| + | |herb wsi = bartoszyce_hm.png|Herb miasta | ||
| + | |flaga wsi = | ||
| + | |herb artykuł = | ||
| + | |dopełniacz wsi = Bartoszyc | ||
| + | |zdjęcie = | ||
| + | |opis zdjęcia = | ||
| + | |rodzaj miejscowości = | ||
| + | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| + | |powiat = bartoszycki | ||
| + | |gmina = Bartoszyce | ||
| + | |miejscowość podstawowa = | ||
| + | |sołectwo = | ||
| + | |wysokość = | ||
| + | |liczba ludności = 24 602 | ||
| + | |rok = 2013 | ||
| + | |strefa numeracyjna = | ||
| + | |kod pocztowy = | ||
| + | |tablice rejestracyjne =NBA | ||
| + | |SIMC = | ||
| + | |mapa wsi = | ||
| + | |kod mapy = PL-WN | ||
| + | |stopniN = 54 |minutN = 14 |sekundN = 56 | ||
| + | |stopniE = 20 |minutE = 48 |sekundE = 29 | ||
| + | |commons = | ||
| + | |wikipodróże = | ||
| + | |wikisłownik = | ||
| + | |www =http://bartoszyce.pl | ||
| + | }} | ||
| − | + | '''Bartoszyce''' (dawniej Barsztyn<ref>[http://www.starejuchy.pl/kolej/stat/polska.html starejuchy.pl] [13.02.2014]</ref>, niem. ''Bartenstein'', lit. ''Barštynas'') – miasto i gmina położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]]. Siedziba gminy Bartoszyce. | |
| − | + | Gmina miejska Bartoszyce leży na [[Nizina Sępopolska|Nizinie Sępopolskiej]] w dolinie rzeki [[Rzeka Łyna|Łyny]], w historycznej krainie [[Barcja|Barcji]]. Bartoszyce to miasto o wielowiekowej historii i tradycji, łączące w sobie wpływy polskie, niemieckie i wschodnie. Dzisiaj jest ważnym węzłem komunikacyjnym oraz ośrodkiem administracyjnym, usługowym i kulturalnym województwa. Miasto jest siedzibą powiatu bartoszyckiego. | |
| − | + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Wiesław Kurach]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | '''Bartoszyce''' | ||
| − | położona w północnej części [[ | ||
| − | |||
| − | Gmina miejska Bartoszyce leży na [[Nizina Sępopolska| Nizinie Sępopolskiej]] w dolinie rzeki [[Łyna| Łyny]], w historycznej krainie [[Barcja| Barcji]]. | ||
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[ | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik: Brama Lidzbarska w Bartoszycach.jpg|right|290px|thumb|Brama Lidzbarska w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:POL_Bartoszyce_02.jpg Commons Wikimedia] ]] | ||
| + | [[Plik: Kościół p.w. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POL_Bartoszyce_21.jpg Wikipedia] ]] | ||
| + | [[Plik: Kościół p.w. św. Brunona w Bartoszycach.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach. Źródło: [http://www.bartoszyce.bil-wm.pl/index.php?inf=7&idsl=14&id=19 www.bartoszyce.bil-wm.pl] ]] | ||
| + | [[Plik:Cerkiew św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach.jpg|right|290px|thumb|Cerkiew św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach. Źródło: [http://bartoszyce.pl/atrakcje/cerkiew-greckokatolicka-sw-andrzeja-apostola/ www.bartoszyce.pl] ]] | ||
| + | [[image:bartoszyce kdp.jpg|thumb|right|290px|Bartoszyce i okolice na mapie z XIX w.<br>Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.]] | ||
| + | [[image:kamien.jpg|thumb|right|290px|Kamień 650-lecia miasta.<br>Źródło:Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] | ||
| + | [[image:liceumbartoszyce.jpg|thumb|right|290px|LO im. S. Żeromskiego w Bartoszycach<br>Źródło:Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] | ||
| + | [[image:sadbartoszyce.jpg|thumb|right|290px|<br>Źródło:Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] | ||
==Położenie i lokalizacja== | ==Położenie i lokalizacja== | ||
| − | Pod względem fizjograficznym cały teren miasta i gminy miejskiej Bartoszyce leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie [[Nizina staropruska| Niziny Staropruskiej]], mezoregionie [[Nizina Sępopolska| Niziny Sępopolskiej]]. Nizina ta stanowi rozległą nieckę, która wznosi się na obrzeżu do | + | Pod względem fizjograficznym cały teren miasta i gminy miejskiej Bartoszyce leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie [[Nizina staropruska|Niziny Staropruskiej]], mezoregionie [[Nizina Sępopolska|Niziny Sępopolskiej]]. Nizina ta stanowi rozległą nieckę, która wznosi się na obrzeżu do 80–100 m n.p.m. i obniża ku środkowi do 40–50 m n.p.m. Mezoregion jest pozostałością po rozległym jeziorze zastoiskowym, który utworzył się przed cofającym się ostatnim zlodowaceniem plejstoceńskim. Na obszarze Niziny Sępopolskiej przeważa krajobraz równinny, który urozmaicają doliny rzeczne i niewielkie spadki terenu<ref>[http://bartoszyce.pl/urzad/programu-ochrony-srodowiska/ bartoszyce.pl. Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019]</ref>. |
| − | Miasto położone jest od ważnych ośrodków w regionie | + | Miasto położone jest w następującej odległości od ważnych ośrodków w regionie: |
| + | *Olsztyn – 72 km | ||
| + | *Gdańsk – 173 km | ||
| + | *Warszawa – 286 km | ||
| + | *Kaliningrad – 60 km | ||
| + | *granica z Rosją – 17 km<ref>[https://maps.google.pl/ maps.google.pl]</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Bartoszyce zajmuje powierzchnię 11 km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina miejska Bartoszyce zajmuje powierzchnię 11 km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/bartoszycki/m.bartoszyce.pdf stat.gov.pl] [13.02.2014]</ref><ref>[http://bartoszyce.pl/miasto/polozenie/] porównaj z [http://dokumenty.rcl.gov.pl/D2013001086901.pdf bartoszyce.pl] [13.02.2014]</ref>, w tym: |
| − | |||
| − | * | + | *lasy: 5,3% (58,7 ha) |
| − | * | + | *wody: 2,5% (28 ha) |
| − | * | + | *użytki rolne: 28,2% (310 ha) |
| + | |||
| + | Gmina stanowi 0,84% powierzchni powiatu bartoszyckiego. | ||
| − | |||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.</ref>: |
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 24602 || 100 || 12945 || 52,62 || 11657 || 47,38 | + | |liczba ||24602 ||100 ||12945 ||52,62 ||11657 ||47,38 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 2237 || colspan=2| 1177 || colspan=2| 1060 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|2237 ||colspan=2|1177 ||colspan=2|1060 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiło -135 osób | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiło -135 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS][13.02.2014]</ref>,co stanowi 34% migracji ludności w powiecie oraz 5,21% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych [[Prusy Wschodnie| Prus Wschodnich]] | + | Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego, z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego<ref>Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19450330196 isap.sejm.gov.pl] [13.02.2014]</ref> utworzono powiat bartoszycki z siedzibą w Bartoszycach, który na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stał się częścią województwa olsztyńskiego<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [13.02.2014]</ref>. |
| − | + | ||
| − | W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Po podziale ziem powiatu bartoszyckiego na gminy miasto Bartoszyce stało się siedzibą gminy miejskiej Bartoszyce oraz dawnej gminy wiejskiej [[Dąbrowa]]<ref>''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', Olsztyn 1987.</ref>. |
| − | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | |
| + | W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [13.02.2014]</ref>, istniejące od 1954 roku w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Na czele administracji powiatu, miasta lub gmin stanęli naczelnicy. Wiele jednostek administracyjnych połączono, a organem wykonawczym były urzędy miast lub gmin. W Bartoszycach powołano Urząd Miasta, niezależnie funkcjonował tam również Urząd Gminy w Bartoszycach<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [13.02.2014]</ref>, przestał istnieć [[powiat bartoszycki]]. [[Urząd Miasta Bartoszyce]] oraz znajdujący się w Bartoszycach Urząd Gminy zostały bezpośrednio podporządkowane Urzędowi Wojewódzkiemu w [[Olsztyn|Olsztynie]]. Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę miejską Bartoszyce w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim. | ||
| − | Gmina miejska Bartoszyce graniczy ze wszystkich stron z gminą wiejską [[Bartoszyce (gmina wiejska)| Bartoszyce]]. | + | Gmina miejska Bartoszyce graniczy ze wszystkich stron z gminą wiejską [[Bartoszyce (gmina wiejska)|Bartoszyce]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | Położenie | + | Położenie Bartoszyc na głównym szlaku komunikacyjnym – drodze krajowej nr 51 biegnącej w kierunku przejścia granicznego w [[Bezledy|Bezledach]], do Kaliningradu i dalej na Litwę, Łotwę, Estonię oraz kraje skandynawskie – warunkuje profil gospodarczy miasta. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w Bartoszycach wynosiła w 2012 roku 2211. 98 z nich to podmioty należące do sektora publicznego, pozostałe 2113 stanowią sektor prywatny<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=18&p_nts=14&p_tery=3093 stat.gov.pl] [13.02.2014]</ref>. |
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w Bartoszycach wynosiła w 2012 roku 2211. 98 z nich | + | |
| − | Największymi zakładami produkcyjnymi w mieście są przedsiębiorstwa z branży meblowej, drzewiarskiej i odzieżowej. Pod względem liczby zatrudnionych osób | + | Najwięcej podmiotów gospodarczych działa w branży usług, następnie w przemyśle i budownictwie. Największymi zakładami produkcyjnymi w mieście są przedsiębiorstwa z branży meblowej, drzewiarskiej i odzieżowej. Pod względem liczby zatrudnionych osób do największych zakładów należą: |
| − | + | "Mazur-Look International" Sp. z o.o. w Bartoszycach w upadłości likwidacyjnej (produkcja mebli tapicerowanych), [[FM Bravo Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Bartoszycach]] (produkcja mebli), [[PAGED Sklejka S.A.]], [[Zakład Drzewny w Bartoszycach]] (produkcja surowca do produkcji sklejek), [[PPH El-Corn Sp. z o.o. w Bartoszycach]] (2 elewatory zbożowe), [[Stalmot S.A. Zakład nr 2 w Bartoszycach]] (produkcja okuć meblowych), [[Przedsiębiorstwo Produkcyjne Infinity Group Sp. z o.o. w Bartoszycach]] (produkcja odzieży), [[Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "Morena" Sp. z o.o. w Bartoszycach]] (produkcja odzieży), [[WM Glass Sp. z o.o. w Bartoszycach]] (produkcja szkła meblowego), [["Bartko" sp. z o.o.]] (gospodarka odpadami), [[COWIK Sp. z o.o.]] (usługi komunalne), [[Bart-Druk sp. z o.o.]] (produkcja opakowań, drukarnia), [[Zakłady Mięsne "Pek-Bart" Sp. z o.o]] (przetwórstwo mięsne)<ref> Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 [http://bartoszyce.pl/urzad/programu-ochrony-srodowiska/ bartoszyce.pl] [12.02.2014]</ref>. | |
| − | Na terenie miasta i tuż przy jego granicach znajdują się tereny przeznaczone na inwestycje w ramach [[Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna| Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej]].Dodatkowo Urząd Miasta w | + | Na terenie miasta i tuż przy jego granicach znajdują się tereny przeznaczone na inwestycje w ramach [[Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.|Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej]]. Dodatkowo Urząd Miasta w Bartoszycach udostępnił inwestorom [[Bank Terenów Inwestycyjnych]]. Ma to na celu ułatwienie inwestorom dostępu do oferty inwestycyjnej w mieście. W katalogu można znaleźć oferty inwestycyjne zawierające dane o terenie, zabudowie, lokalizacji, własności, przeznaczeniu oraz możliwościach wykupu bądź dzierżawy terenów i obiektów przeznaczonych pod różnego rodzaju działalność gospodarczą<ref>[http://bartoszyce.pl/biznes/bank-terenow-inwestycyjnych/ bartoszyce.pl] [12.02.2014]</ref>. |
| − | Bartoszyce rozwijają dynamicznie współpracę i wymianę doświadczeń w działalności edukacyjnej, społecznej oraz gospodarczej z miastami partnerskimi: Bagrationowskiem i Pionierskiem w obwodzie kaliningradzkim, Nienburgiem w Niemczech | + | Bartoszyce rozwijają dynamicznie współpracę i wymianę doświadczeń w działalności edukacyjnej, społecznej oraz gospodarczej z miastami partnerskimi: Bagrationowskiem i Pionierskiem w obwodzie kaliningradzkim, Nienburgiem w Niemczech (Dolna Saksonia), Emmabodą w Szwecji, Vareną na Litwie, Bereznem na Ukrainie oraz Mławą w województwie mazowieckim. Współpracę pomiędzy gminami regionu promuje mający tu swoją siedzibę [[Związek Gmin "EKOWOD"]]. |
| − | W latach 2007, 2008, 2010 | + | W latach 2007, 2008, 2010 Bartoszyce uzyskały tytuł Gminy Fair Play, który jest przyznawany gminom za wysoką jakość obsługi inwestycji. |
Rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli w gospodarce gminy miejskiej Bartoszyce. Część gruntów rolnych zagospodarowana jest w formie ogrodów działkowych. | Rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli w gospodarce gminy miejskiej Bartoszyce. Część gruntów rolnych zagospodarowana jest w formie ogrodów działkowych. | ||
| − | Turystyka nie odgrywa w gminie miejskiej Bartoszyce pierwszoplanowej roli, ma charakter głównie lokalny, rzadziej regionalny. Jednak liczne zabytki architektury i atrakcje krajoznawcze na terenie gminy miejskiej Bartoszyce, duża liczba organizowanych imprez kulturalnych, sportowych oraz zwiększająca się z roku na rok liczba przybywających do miasta turystów i rosnąca baza noclegowa świadczą o dużych możliwościach rozwoju turystyki w | + | Turystyka nie odgrywa w gminie miejskiej Bartoszyce pierwszoplanowej roli, ma charakter głównie lokalny, rzadziej regionalny. Jednak liczne zabytki architektury i atrakcje krajoznawcze na terenie gminy miejskiej Bartoszyce, duża liczba organizowanych imprez kulturalnych, sportowych oraz zwiększająca się z roku na rok liczba przybywających do miasta turystów i rosnąca baza noclegowa świadczą o dużych możliwościach rozwoju turystyki w Bartoszycach. Sprzyjać temu ma również opracowana przez miasto "Strategia rozwoju turystyki transgranicznej miasta Bartoszyce na lata 2009-2014"<ref>Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, [http://bartoszyce.pl/urzad/programu-ochrony-srodowiska/ bartoszyce.pl] [12.02.2014]</ref><ref>[http://turystyka.bartoszyce.pl/ turystyka.bartoszyce.pl] [12.02.2014]</ref>. |
| + | |||
| + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiła 2116 osób<ref >[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks stat.gov.pl][13.02.2014]</ref>, co stanowi 32,11% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim. | ||
| − | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,7% ludności (według Banku Danych Lokalnych GUS). | |
| − | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy miejskiej został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]], wymagających strategicznej interwencji. | |
<br/> | <br/> | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | + | *[[lkwim: Bartoszycki Dom Kultury|Bartoszycki Dom Kultury]] | |
| − | *[[lkwim: Bartoszycki Dom Kultury| Bartoszycki Dom Kultury]] | ||
*[[Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach]] | *[[Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach]] | ||
| − | *[[lkwim: Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach| Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach ]] | + | *[[lkwim: Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach|Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach ]] |
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| Linia 114: | Linia 122: | ||
*[[Kaziuki Wilniuki w Bartoszycach]] | *[[Kaziuki Wilniuki w Bartoszycach]] | ||
*[[Bartoszycki Jarmark Rękodzieła]] | *[[Bartoszycki Jarmark Rękodzieła]] | ||
| − | *[[lkwim: Wojewódzki Przegląd Teatrów Młodzieżowych „Bakcyl” 2002| | + | *[[lkwim: Wojewódzki Przegląd Teatrów Młodzieżowych „Bakcyl” 2002| Wojewódzki Przegląd Teatrów Młodzieżowych "Bakcyl"]] |
| − | *[[Przegląd Dziecięcych Zespołów Wokalnych | + | *[[Przegląd Dziecięcych Zespołów Wokalnych "Muzyczna Karuzela"]] |
| − | *[[Międzynarodowy Plener Malarski | + | *[[Międzynarodowy Plener Malarski "Teraz Bartoszyckie Plenery"]] |
| − | '''Ludzie związani | + | '''Ludzie związani''' |
| − | [[ | + | *[[Jerzy Popiełuszko|bł. ks. Jerzy Popiełuszko]] – błogosławiony Kościoła katolickiego, męczennik, kapelan NSZZ Solidarność; w Bartoszycach w latach 1966–1968 odbywał służbę wojskową |
| − | + | *[[lkwim: Jan Brzeszczyński|Jan Brzeszczyński]] – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor | |
| − | *[[lkwim: Jan Brzeszczyński| Jan Brzeszczyński]] – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor | + | *[[lkwim: Jerzy Józef Korkozowicz|Jerzy Józef Korkozowicz]] – pisarz, polonista, pedagog |
| − | *[[lkwim: Jerzy Józef Korkozowicz| Jerzy Józef Korkozowicz]] | + | *[[lkwim: Andrzej Wakar|Andrzej Wakar]] – historyk, publicysta, działacz społeczny, edytor (pseud.: Antoni Rawka) |
| − | *[[lkwim: Andrzej Wakar| Andrzej Wakar]] – historyk, publicysta, działacz społeczny, edytor (pseud.: Antoni Rawka) | + | *[[lkwim: Anna Jędryka|Anna Jędryka]] – nauczycielka plastyki, malarka, grafik |
| − | *[[lkwim: Anna Jędryka| Anna Jędryka]] – nauczycielka plastyki, malarka, grafik | + | *[[lkwim: Arkadiusz Monkiewicz|Arkadiusz Monkiewicz]] – poeta związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc (pseud.: Monki) |
| − | *[[lkwim: Arkadiusz Monkiewicz| Arkadiusz Monkiewicz]] – poeta | + | *[[lkwim: Piotr Monkiewicz|Piotr Monkiewicz]] – poeta, publicysta, animator kultury, związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Piotr Monkiewicz| Piotr Monkiewicz]] | + | *[[lkwim: Barbara Imianowska-Bruzgul|Barbara Imianowska-Bruzgul]] – poetka, nauczycielka |
| − | *[[lkwim: Barbara Imianowska-Bruzgul| Barbara Imianowska-Bruzgul]] | + | *[[lkwim: Celina Wiszniewska|Celina Wiszniewska]] – nauczycielka, działaczka kulturalno-oświatowa, poetka, krytyk literacki (pseud.: Martyna Wrzos). |
| − | *[[lkwim: Celina Wiszniewska|Celina Wiszniewska]] | + | *[[lkwim: Edward Makasewicz|Edward Makasewicz]] – muzyk ludowy, cymbalista |
| − | *[[lkwim: Edward Makasewicz| Edward Makasewicz]] – muzyk ludowy, cymbalista | + | *[[lkwim: Ewa Bucała|Ewa Bucała]] – malarka, poetka, nauczycielka |
| − | *[[lkwim: Ewa Bucała| Ewa Bucała]] | + | *[[lkwim: Halina Uglik|Halina Uglik]] – dziennikarka, poetka związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Halina Uglik| Halina Uglik]] | + | *[[lkwim: Jan Gołąbek|Jan Gołąbek]] – malarz-amator, związany ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Jan Gołąbek| Jan Gołąbek]] – malarz amator, związany ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc | + | *[[lkwim: Jan Orlicki|Jan Orlicki]] – bartoszycki poeta, satyryk, rysownik. |
| − | *[[lkwim: Jan Orlicki| Jan Orlicki]] | + | *[[lkwim: Jerzy Mrozek|Jerzy Mrozek]] – malarz-amator, mieszka i tworzy w Bartoszycach |
| − | *[[lkwim: Jerzy Mrozek| Jerzy Mrozek]] – malarz amator, mieszka i tworzy w Bartoszycach | + | *[[lkwim: Jerzy Sałata|Jerzy Sałata]] – poeta, współzałożyciel Grupy Literackiej "Barcja" |
| − | *[[lkwim: Jerzy Sałata| Jerzy Sałata]] | + | *[[lkwim: Jerzy Soczyński|Jerzy Soczyński]] – malarz-amator |
| − | *[[lkwim: Jerzy Soczyński| Jerzy Soczyński]] – malarz amator | + | *[[lkwim: Jerzy Żukowski|Jerzy Żukowski]] – malarz-amator, mieszka i pracuje w Bartoszycach |
| − | *[[lkwim: Jerzy Żukowski| Jerzy Żukowski]] – malarz amator, mieszka i pracuje w Bartoszycach | + | *[[lkwim: Joachim Orienter|Joachim Orienter]] – grafik, pedagog |
| − | *[[lkwim: Joachim Orienter| Joachim Orienter]] | + | *[[lkwim: Justyna Ławrynkiewicz|Justyna Ławrynkiewicz]] – poetka i animatorka kultury związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Justyna Ławrynkiewicz| Justyna Ławrynkiewicz]] | + | *[[lkwim: Józef Jacek Rojek|Józef Jacek Rojek]] – poeta, prozaik, eseista, malarz i rysownik (pseud.: Jacek Mróz., J. J. Mróz) |
| − | *[[lkwim: Józef Jacek Rojek| Józef Jacek Rojek]] – poeta, prozaik, eseista, malarz i rysownik (pseud.: Jacek Mróz., J. J. Mróz) | + | *[[lkwim: Krystyna Wendorff|Krystyna Wendorff]] – bibliotekarka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Krystyna Wendorff| Krystyna Wendorff]] | + | *[[lkwim: Leonard Turkowski|Leonard Turkowski]] – poeta, prozaik, publicysta, pedagog (pseud. i krypt.: Nadir, Osa, Turek z Bartoszyc, Turkay, tur, L. Tur.) |
| − | *[[lkwim: Leonard Turkowski| Leonard Turkowski]] | + | *[[lkwim: Lucyna Płoska|Lucyna Płoska]] – nauczycielka, artysta plastyk, malarka |
| − | *[[lkwim: Lucyna Płoska| Lucyna Płoska]] – nauczycielka, artysta plastyk, malarka | + | *[[lkwim: Maria Burdyniewicz|Maria Burdyniewicz]] – malarka, obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie |
| − | *[[lkwim: Maria Burdyniewicz| Maria Burdyniewicz]] | + | *[[lkwim: Maria Marczak|Maria Marczak]] – nauczycielka, animatorka kultury, poetka, związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Maria Marczak| Maria Marczak]] | + | *[[lkwim: Robert Koniuszy|Robert Koniuszy]] – autor wierszy i opowiadań, animator kultury |
| − | *[[lkwim: Robert Koniuszy| Robert Koniuszy]] | + | *[[lkwim: Romuald Moszoro|Romuald Moszoro]] – poeta, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja" |
| − | *[[lkwim: Romuald Moszoro| Romuald Moszoro]] | + | *[[lkwim: Ryszard Kozłowski|Ryszard Kozłowski]] – bartoszycki poeta, muzyk, dziennikarz |
| − | *[[lkwim: Ryszard Kozłowski| Ryszard Kozłowski]] | + | *[[lkwim: Stanisław Lewicki|Stanisław Lewicki]] – malarz-amator, fotografik |
| − | *[[lkwim: Stanisław Lewicki| Stanisław Lewicki]] – malarz amator, fotografik | + | *[[lkwim: Teresa Barszcz|Teresa Barszcz]] – poetka, autorka opowiadań |
| − | *[[lkwim: Teresa Barszcz| Teresa Barszcz]] | + | *[[lkwim: Teresa Bratek|Teresa Bratek]] – poetka, nauczycielka, współzałożycielka Grupy Literackiej "Barcja" |
| − | *[[lkwim: Teresa Bratek| Teresa Bratek]] | + | *[[lkwim: Teresa Kozłowska|Teresa Kozłowska]] – nauczycielka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc |
| − | *[[lkwim: Teresa Kozłowska| Teresa Kozłowska]] | + | *[[lkwim: Zenon Burdyniewicz|Zenon Burdyniewicz]] – artysta malarz, przez wiele lat mieszkał i pracował w Bartoszycach. Obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie |
| − | *[[lkwim: Zenon Burdyniewicz| Zenon Burdyniewicz]] – artysta malarz, przez wiele lat mieszkał i pracował w Bartoszycach. Obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie | + | *[[lkwim: Zygmunt Kornowski|Zygmunt Kornowski]] – poeta, zbieracz legend, zecer, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja" |
| − | *[[lkwim: Zygmunt Kornowski| Zygmunt Kornowski]] | + | *[[Zbigniew Lubiejewski]] – urodzony w Bartoszycach siatkarz, złoty medalista olimpijski, działacz sportowy |
| − | *[[Zbigniew Lubiejewski]] | + | *[[Tomasz Radziewicz]] – urodzony w Bartoszycach rzeźbiarz, rysownik, autor pomników Józefa Piłsudskiego w Gdańsku Wrzeszczu (2006), Jana Pawła II w Przemyślu (2007), Remusa w Kościerzynie, Kazimierza Deyny przed stadionem Legii w Warszawie (2012), fontanny Neptuna na dziedzińcu Kwartału Kamienic w Gdańsku (2012) |
| − | *[[Tomasz Radziewicz]] | + | *[[Tomasz Szymuś]] – urodzony w Bartoszycach muzyk, kompozytor, aranżer i dyrygent |
| − | *[[Tomasz Szymuś]] | + | *[[lkwim:Joanna Kondrat|Joanna Kondrat]] - urodzona w Bartoszycach wokalistka, autorka tekstów, inicjatorka działań społecznych i kulturalnych |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | + | ||
| − | [[Bartoszyce]] posiadają 76 zabytków, które są prawnie chronione i wpisane do krajowego rejestru zabytków nieruchomych<ref> | + | [[Bartoszyce]] posiadają 76 zabytków, które są prawnie chronione i wpisane do krajowego rejestru zabytków nieruchomych<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków]</ref> oraz 3 zabytki archeologiczne<ref>[http://www.visacom.pl/bip2/?ident=36&idx1=7&idx2=3&layout=layout4 visacom.pl, Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmińsko-mazurskiego]</ref>. |
| − | |||
Do najcenniejszych należą: | Do najcenniejszych należą: | ||
| − | *[[ | + | *[[stare miasto w Bartoszycach]] z XIV wieku o doskonale zachowanym układzie urbanistycznym, rynek wraz z szachownicą przylegających ulic, mieszczańskimi kamienicami, murami obronnymi |
| − | *[[lkwim: Brama Lidzbarska w Bartoszycach| Brama Lidzbarska w Bartoszycach]] | + | *[[lkwim: Brama Lidzbarska w Bartoszycach|Brama Lidzbarska w Bartoszycach]] wzniesiona w drugiej połowie XV wieku, doskonale zachowany fragment miejskich murów obronnych |
| − | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach| | + | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach|kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach]] wraz z plebanią |
| − | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach| | + | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach]] |
| − | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Brunona w Bartoszycach| | + | *[[lkwim: Kościół p.w. św. Brunona w Bartoszycach|kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach]] |
| − | *[[ | + | *[[cerkiew greckokatolicka św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach]] z XIX wieku, wcześniej mieściła się w nim remiza strażacka |
| − | *[[cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Bartoszycach]] | + | *[[cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Bartoszycach]], bardzo dobrze zachowany i wielokrotnie odrestaurowywany cmentarz niemiecki |
| − | *[[cmentarz ewangelicko-augsburski w Bartoszycach]] (obecnie | + | *[[cmentarz ewangelicko-augsburski w Bartoszycach]] (obecnie cmentarz komunalny) |
*pozostałości miejskich murów obronnych z XIV wieku – zabytek archeologiczny | *pozostałości miejskich murów obronnych z XIV wieku – zabytek archeologiczny | ||
| − | *kamienne | + | *kamienne [[Baby pruskie|baby pruskie]] w Bartoszycach popularnie nazywane "Bartkami" lub imionami Bartek i Gustebalda<ref>Przewodnik po ziemi bartoszyckiej, "Goniec Bartoszycki", [http://download.bartoszyce.pl/prasa_lokalna_14.pdf bartoszyce.pl] [12.02.2014]</ref> |
| − | *spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku (przy ul. | + | *spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku (przy ul. gen. Józefa Bema oraz ul. Pawła Strzeleckiego) |
| − | *budynek dawnego Browaru (przy ul. Kopernika) | + | *budynek dawnego Browaru (przy ul. Mikołaja Kopernika) |
| − | |||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *[[Park Elżbiety]] | + | *[[Park Elżbiety]] usytuowany u podnóża [[Góra Zamkowa|Góry Zamkowej]], ze stawem w kształcie serca oraz ciągiem spacerowym wzdłuż Łyny |
| − | + | *spływy kajakowe rzeką [[Rzeka Łyna|Łyną]] | |
| − | *trasa rowerowa: | + | W 2012 r. została oddana do użytku nowa przystań kajakowa sfinansowana z projektu "Kajakiem po Warmii" zrealizowanego przez [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] i władze powiatowe. |
| − | *Mistrzostwa Polski Północno-Wschodniej Pływadeł organizowane przez [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę]] | + | Charakterystyczną cechą rzeki Łyny jest na tym terenie zjawisko meandrowania, które powstaje w wyniku erozji bocznej, dzięki czemu tworzą się w krajobrazie stromo opadające brzegi, tzw. "skałki", jak np. w okolicach [[Perkujki|Perkujek]]. |
| − | + | *trasa rowerowa: Bartoszyce – [[Sępopol ]] – [[Judyty]] – [[Szczurkowo]] – [[Ostre Bardo]] – [[Stopki]] – Bartoszyce | |
| − | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej | + | *[[Mistrzostwa Polski Północno-Wschodniej Pływadeł]] organizowane przez [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę]] |
| − | Cenne informacje mozna równiez znaleźć na stronie Bazy Informacji Lokalnej Bartoszyc http://www.bartoszyce.bil-wm.pl/ | + | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej (ul. Boh. Warszawy 96, 11-200 Bartoszyce) oraz na stronie internetowej [http://gci.bartoszyce.pl// gci.bartoszyce.pl]. Cenne informacje mozna równiez znaleźć na stronie Bazy Informacji Lokalnej Bartoszyc [http://www.bartoszyce.bil-wm.pl/ bartoszyce.bil-wm.pl] |
<br/> | <br/> | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
Gmina miejska Bartoszyce jest lokalnym ośrodkiem edukacyjnym z szeroko rozwiniętą ofertą edukacyjną na każdym poziomie nauczania: | Gmina miejska Bartoszyce jest lokalnym ośrodkiem edukacyjnym z szeroko rozwiniętą ofertą edukacyjną na każdym poziomie nauczania: | ||
| + | *4 przedszkola publiczne - [[Integracyjne Przedszkole Publiczne nr 4 w Bartoszycach]], [[Przedszkole Publiczne nr 2 w Bartoszycach]], [[Przedszkole Publiczne nr 6 w Bartoszycach]], [[Przedszkole Publiczne nr 9 w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Przedszkole Niepubliczne "Stokrotka" w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół nr 1 w Bartoszycach]] - [[Szkoła Podstawowa nr 1 w Bartoszycach|Szkoła Podstawowa nr 1 im. Romualda Traugutta w Bartoszycach]] z oddziałami integracyjnymi, [[Gimnazjum nr 1 w Bartoszycach]] z oddziałami integracyjnymi | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 3 w Bartoszycach|Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 4 w Bartoszycach|Szkoła Podstawowa nr 4 im. I Pułku Artylerii Lekkiej w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Bartoszycach|Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kawalerów Maltańskichw Bartoszycach]] – [[Szkoła Podstawowa nr 6 w Bartoszycach|Szkoła Podstawowa nr 6 w SOSW]], [[Gimnazjum Specjalne w Bartoszycach|Gimnazjum Specjalne w SOSW]], [[Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Bartoszycach|Zasadnicza Szkoła Zawodowa w SOSW]], [[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w Bartoszycach|Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w SOSW]], [[Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Bartoszycach|Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w SOSW]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 7 im. Józefa Wybickiego w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach]] - [[Szkoła Podstawowa nr 8 w Bartoszycach|Szkoła Podstawowa nr 8 im. Łesi Ukrainki z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach]], [[Gimnazjum nr 3 w Bartoszycach|Gimnazjum nr 3 z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Gimnazjum nr 2 w Bartoszycach|Gimnazjum nr 2 im. gen. Józefa Bema w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Liceum Ogólnokształcące w Bartoszycach|Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Bartoszycach|Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Bartoszycach|Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach]] | ||
| + | W Bartoszycach istnieją również<ref>[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Kuratorium Oświaty w Olsztynie, wykaz szkół i placówek oświatowych według województw] [13.02.2014]</ref>: | ||
| + | *[[Niepubliczne Gimnazjum dla Dorosłych w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Niepubliczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Niepubliczne Policealne Studium Zawodowe dla Dorosłych w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr I w Bartoszycach]] | ||
| + | *[[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr 1 w Bartoszycach]] | ||
| + | W latach 1948–1970 działało tu także [[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Bartoszycach|Państwowe Liceum Pedagogiczne]]. | ||
| − | + | == Religia == | |
| − | * | + | *[[Parafia pw. Świętego Brata Alberta w Bartoszycach|Parafia pw. św. Brata Alberta]] |
| − | + | *[[Parafia pw. Świętego Brunona w Bartoszycach|Parafia pw. św. Brunona z Kwerfurtu]] | |
| − | + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach|Parafia pw. św. Jana Chrzciciela]] | |
| − | *[[ | + | *[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Bartoszycach|Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów]] |
| − | *[[ | ||
| − | *[[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
W Bartoszycach istnieją następujące kluby sportowe: | W Bartoszycach istnieją następujące kluby sportowe: | ||
| Linia 224: | Linia 233: | ||
*[[Klub Żeglarski Bartek]] w Baroszycach | *[[Klub Żeglarski Bartek]] w Baroszycach | ||
*[[Klub Sportowy Kyokushin Karate w Bartoszycach]] | *[[Klub Sportowy Kyokushin Karate w Bartoszycach]] | ||
| − | *[[Klub Szachowy | + | *[[Klub Szachowy Budowlani w Bartoszycach]] |
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
*[[Socjalna Stacja Joannitów w Bartoszycach]] - celem działalności stacji jest pomoc ludziom najbardziej potrzebującym w całym powiecie bartoszyckim | *[[Socjalna Stacja Joannitów w Bartoszycach]] - celem działalności stacji jest pomoc ludziom najbardziej potrzebującym w całym powiecie bartoszyckim | ||
*[[lkwim: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic|Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic]] | *[[lkwim: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic|Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic]] | ||
| − | *[[Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych | + | *[[Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych "Jaworyna"]] |
| − | *[[Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych | + | *[[Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych "Inicjatywa"]] |
*[[Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę]] | *[[Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę]] | ||
| − | *[[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki " | + | *[[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "Warmiacy"]] |
| − | *[[lkwim:Bartoszycka Grupa Literacka „Barcja”| Bartoszycka Grupa Literacka | + | *[[lkwim:Bartoszycka Grupa Literacka „Barcja”|Bartoszycka Grupa Literacka "Barcja"]] – grupa powstała początkowo pod nazwą Bartoszycka Grupa Literacka w 1983 roku. W 1984 nazwę zmieniono na obecną. |
| − | *[[lkwim: Mietek Folk| Mietek Folk]] | + | *[[lkwim: Mietek Folk|Mietek Folk]] – bartoszycki zespół folkowo–szantowy |
| − | + | *[[lkwim: Hidden Scars|Hidden Scars]] – bartoszycki zespół hardcore metalowy | |
| − | *[[lkwim: Hidden Scars| Hidden Scars]] | + | |
| − | |||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Tereny chronione na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce zajmują 41,423 ha (3,76%)<ref>Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 | + | Tereny chronione na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce zajmują 41,423 ha (3,76%)<ref>[http://bartoszyce.pl/urzad/programu-ochrony-srodowiska/ Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019]</ref><ref>[http://turystyka.bartoszyce.pl/ Urząd Miasta Bartoszyce]</ref>. |
Obszar chronionego krajobrazu wyznaczono w dolinie głównego cieku wodnego: | Obszar chronionego krajobrazu wyznaczono w dolinie głównego cieku wodnego: | ||
* [[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny]] (powierzchnia ogółem 16 429,9 ha, na terenie miasta 41,423 ha) | * [[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny]] (powierzchnia ogółem 16 429,9 ha, na terenie miasta 41,423 ha) | ||
| − | Na terenie gminy miejskiej Bartoszyce występują w części wschodniej miasta obszary chronione w ramach sieci Natura 2000. Miasto graniczy również z obszarem specjalnej ochrony ptaków [[Ostoja Warmińska| Ostoją Warmińską]]. | + | Na terenie gminy miejskiej Bartoszyce występują w części wschodniej miasta obszary chronione w ramach sieci Natura 2000. Miasto graniczy również z obszarem specjalnej ochrony ptaków [[Ostoja Warmińska|Ostoją Warmińską]]. |
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejskiej Bartoszyce znajduje się 1 pomnik przyrody (ożywionej). Ochroną objęto okaz jesiona wyniosłego o obwodzie 355 cm i wysokości 30 m, znajdujący się w ogrodzie przy ul. Kętrzyńskiej 18. | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejskiej Bartoszyce znajduje się 1 pomnik przyrody (ożywionej). Ochroną objęto okaz jesiona wyniosłego o obwodzie 355 cm i wysokości 30 m, znajdujący się w ogrodzie przy ul. Kętrzyńskiej 18. | ||
| Linia 251: | Linia 257: | ||
Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej w miastach i na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Parki, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej i ulicznej zajmują na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce powierzchnię ponad 78 ha. | Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej w miastach i na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Parki, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej i ulicznej zajmują na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce powierzchnię ponad 78 ha. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
| − | + | ==Zobacz też== | |
| − | + | *[[Bartoszyce (gmina wiejska)|Bartoszyce (gmina wiejska)]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat bartoszycki]][[Kategoria: Bartoszyce]] | + | == Bibliografia == |
| + | Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19450330196 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1961, nr 50, poz. 271, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1961 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów w województwie olsztyńskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19610500271 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]<br/> | ||
| + | Dz.U. 2013, poz. 869, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy, [http://dokumenty.rcl.gov.pl/D2013001086901.pdf rcl.gov.pl]<br/> | ||
| + | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', Olsztyn 1987.<br/> | ||
| + | ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.bartoszyce.bil-wm.pl/ Baza informacji lokalnej miasta Bartoszyce] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/bartoszyce_gmina_miejska/ BIP Urzędu Miasta Bartoszyce] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/gus/5840_6340_PLK_HTML.htm stat.gov.pl GUS] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://victoriabartoszyce.pl/news.php MBKS Victoria Bartoszyce] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://mietekfolk.pl/ mietekfolk.pl] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | [http://bartoszyce.pl/urzad/programu-ochrony-srodowiska/ Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019]<br/> | ||
| + | Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków, [http://www.nid.pl/pl/ nid.pl] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | Urząd Miasta Bartoszyce [http://bartoszyce.pl/ bartoszyce.pl]<br/> | ||
| + | UStat w Olsztynie [http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/bartoszycki/m.bartoszyce.pdf stat.gov.pl] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmińsko-mazurskiego, [http://www.visacom.pl/bip2/?ident=36&idx1=7&idx2=3&layout=layout4 visacom.pl] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | Wykaz szkół i placówek oświatowych według województw, [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Kuratorium Oświaty w Olsztynie] [13.02.2014]<br/> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]][[Kategoria:Powiat bartoszycki]][[Kategoria: Bartoszyce]] [[Kategoria: 1945-1989]] [[Kategoria: 1990-]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:46, 5 cze 2024
| Bartoszyce | |||
| | |||
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | bartoszycki | ||
| Gmina | Bartoszyce | ||
| Liczba ludności (2013) | 24 602 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBA | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bartoszyce | |||
| Położenie na mapie Polski  Bartoszyce | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
| Strona internetowa miejscowości | |||
Bartoszyce (dawniej Barsztyn[1], niem. Bartenstein, lit. Barštynas) – miasto i gmina położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie bartoszyckim. Siedziba gminy Bartoszyce.
Gmina miejska Bartoszyce leży na Nizinie Sępopolskiej w dolinie rzeki Łyny, w historycznej krainie Barcji. Bartoszyce to miasto o wielowiekowej historii i tradycji, łączące w sobie wpływy polskie, niemieckie i wschodnie. Dzisiaj jest ważnym węzłem komunikacyjnym oraz ośrodkiem administracyjnym, usługowym i kulturalnym województwa. Miasto jest siedzibą powiatu bartoszyckiego.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Wiesław Kurach.
Brama Lidzbarska w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Źródło: Wikipedia
Kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach. Źródło: www.bartoszyce.bil-wm.pl
Cerkiew św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach. Źródło: www.bartoszyce.pl
Spis treści
Położenie i lokalizacja
Pod względem fizjograficznym cały teren miasta i gminy miejskiej Bartoszyce leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie Niziny Staropruskiej, mezoregionie Niziny Sępopolskiej. Nizina ta stanowi rozległą nieckę, która wznosi się na obrzeżu do 80–100 m n.p.m. i obniża ku środkowi do 40–50 m n.p.m. Mezoregion jest pozostałością po rozległym jeziorze zastoiskowym, który utworzył się przed cofającym się ostatnim zlodowaceniem plejstoceńskim. Na obszarze Niziny Sępopolskiej przeważa krajobraz równinny, który urozmaicają doliny rzeczne i niewielkie spadki terenu[2].
Miasto położone jest w następującej odległości od ważnych ośrodków w regionie:
- Olsztyn – 72 km
- Gdańsk – 173 km
- Warszawa – 286 km
- Kaliningrad – 60 km
- granica z Rosją – 17 km[3]
Powierzchnia gminy
Gmina miejska Bartoszyce zajmuje powierzchnię 11 km2[4][5], w tym:
- lasy: 5,3% (58,7 ha)
- wody: 2,5% (28 ha)
- użytki rolne: 28,2% (310 ha)
Gmina stanowi 0,84% powierzchni powiatu bartoszyckiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[6]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 24602 | 100 | 12945 | 52,62 | 11657 | 47,38 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
2237 | 1177 | 1060 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiło -135 osób[7],co stanowi 34% migracji ludności w powiecie oraz 5,21% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych Prus Wschodnich po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego, z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego[8] utworzono powiat bartoszycki z siedzibą w Bartoszycach, który na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stał się częścią województwa olsztyńskiego[9].
Po podziale ziem powiatu bartoszyckiego na gminy miasto Bartoszyce stało się siedzibą gminy miejskiej Bartoszyce oraz dawnej gminy wiejskiej Dąbrowa[10].
W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[11], istniejące od 1954 roku w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Na czele administracji powiatu, miasta lub gmin stanęli naczelnicy. Wiele jednostek administracyjnych połączono, a organem wykonawczym były urzędy miast lub gmin. W Bartoszycach powołano Urząd Miasta, niezależnie funkcjonował tam również Urząd Gminy w Bartoszycach[12].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[13], przestał istnieć powiat bartoszycki. Urząd Miasta Bartoszyce oraz znajdujący się w Bartoszycach Urząd Gminy zostały bezpośrednio podporządkowane Urzędowi Wojewódzkiemu w Olsztynie. Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły gminę miejską Bartoszyce w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.
Gmina miejska Bartoszyce graniczy ze wszystkich stron z gminą wiejską Bartoszyce.
Gospodarka
Położenie Bartoszyc na głównym szlaku komunikacyjnym – drodze krajowej nr 51 biegnącej w kierunku przejścia granicznego w Bezledach, do Kaliningradu i dalej na Litwę, Łotwę, Estonię oraz kraje skandynawskie – warunkuje profil gospodarczy miasta. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w Bartoszycach wynosiła w 2012 roku 2211. 98 z nich to podmioty należące do sektora publicznego, pozostałe 2113 stanowią sektor prywatny[15].
Najwięcej podmiotów gospodarczych działa w branży usług, następnie w przemyśle i budownictwie. Największymi zakładami produkcyjnymi w mieście są przedsiębiorstwa z branży meblowej, drzewiarskiej i odzieżowej. Pod względem liczby zatrudnionych osób do największych zakładów należą: "Mazur-Look International" Sp. z o.o. w Bartoszycach w upadłości likwidacyjnej (produkcja mebli tapicerowanych), FM Bravo Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Bartoszycach (produkcja mebli), PAGED Sklejka S.A., Zakład Drzewny w Bartoszycach (produkcja surowca do produkcji sklejek), PPH El-Corn Sp. z o.o. w Bartoszycach (2 elewatory zbożowe), Stalmot S.A. Zakład nr 2 w Bartoszycach (produkcja okuć meblowych), Przedsiębiorstwo Produkcyjne Infinity Group Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja odzieży), Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "Morena" Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja odzieży), WM Glass Sp. z o.o. w Bartoszycach (produkcja szkła meblowego), "Bartko" sp. z o.o. (gospodarka odpadami), COWIK Sp. z o.o. (usługi komunalne), Bart-Druk sp. z o.o. (produkcja opakowań, drukarnia), Zakłady Mięsne "Pek-Bart" Sp. z o.o (przetwórstwo mięsne)[16].
Na terenie miasta i tuż przy jego granicach znajdują się tereny przeznaczone na inwestycje w ramach Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Dodatkowo Urząd Miasta w Bartoszycach udostępnił inwestorom Bank Terenów Inwestycyjnych. Ma to na celu ułatwienie inwestorom dostępu do oferty inwestycyjnej w mieście. W katalogu można znaleźć oferty inwestycyjne zawierające dane o terenie, zabudowie, lokalizacji, własności, przeznaczeniu oraz możliwościach wykupu bądź dzierżawy terenów i obiektów przeznaczonych pod różnego rodzaju działalność gospodarczą[17].
Bartoszyce rozwijają dynamicznie współpracę i wymianę doświadczeń w działalności edukacyjnej, społecznej oraz gospodarczej z miastami partnerskimi: Bagrationowskiem i Pionierskiem w obwodzie kaliningradzkim, Nienburgiem w Niemczech (Dolna Saksonia), Emmabodą w Szwecji, Vareną na Litwie, Bereznem na Ukrainie oraz Mławą w województwie mazowieckim. Współpracę pomiędzy gminami regionu promuje mający tu swoją siedzibę Związek Gmin "EKOWOD".
W latach 2007, 2008, 2010 Bartoszyce uzyskały tytuł Gminy Fair Play, który jest przyznawany gminom za wysoką jakość obsługi inwestycji.
Rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli w gospodarce gminy miejskiej Bartoszyce. Część gruntów rolnych zagospodarowana jest w formie ogrodów działkowych.
Turystyka nie odgrywa w gminie miejskiej Bartoszyce pierwszoplanowej roli, ma charakter głównie lokalny, rzadziej regionalny. Jednak liczne zabytki architektury i atrakcje krajoznawcze na terenie gminy miejskiej Bartoszyce, duża liczba organizowanych imprez kulturalnych, sportowych oraz zwiększająca się z roku na rok liczba przybywających do miasta turystów i rosnąca baza noclegowa świadczą o dużych możliwościach rozwoju turystyki w Bartoszycach. Sprzyjać temu ma również opracowana przez miasto "Strategia rozwoju turystyki transgranicznej miasta Bartoszyce na lata 2009-2014"[18][19].
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejskiej Bartoszyce wynosiła 2116 osób[20], co stanowi 32,11% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,7% ludności (według Banku Danych Lokalnych GUS).
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy miejskiej został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Bartoszycki Dom Kultury
- Młodzieżowy Dom Kultury w Bartoszycach
- Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Międzynarodowe Dni Regionu Bartoszyce
- Kaziuki Wilniuki w Bartoszycach
- Bartoszycki Jarmark Rękodzieła
- Wojewódzki Przegląd Teatrów Młodzieżowych "Bakcyl"
- Przegląd Dziecięcych Zespołów Wokalnych "Muzyczna Karuzela"
- Międzynarodowy Plener Malarski "Teraz Bartoszyckie Plenery"
Ludzie związani
- bł. ks. Jerzy Popiełuszko – błogosławiony Kościoła katolickiego, męczennik, kapelan NSZZ Solidarność; w Bartoszycach w latach 1966–1968 odbywał służbę wojskową
- Jan Brzeszczyński – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor
- Jerzy Józef Korkozowicz – pisarz, polonista, pedagog
- Andrzej Wakar – historyk, publicysta, działacz społeczny, edytor (pseud.: Antoni Rawka)
- Anna Jędryka – nauczycielka plastyki, malarka, grafik
- Arkadiusz Monkiewicz – poeta związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc (pseud.: Monki)
- Piotr Monkiewicz – poeta, publicysta, animator kultury, związany ze środowiskiem literackim Bartoszyc
- Barbara Imianowska-Bruzgul – poetka, nauczycielka
- Celina Wiszniewska – nauczycielka, działaczka kulturalno-oświatowa, poetka, krytyk literacki (pseud.: Martyna Wrzos).
- Edward Makasewicz – muzyk ludowy, cymbalista
- Ewa Bucała – malarka, poetka, nauczycielka
- Halina Uglik – dziennikarka, poetka związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
- Jan Gołąbek – malarz-amator, związany ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
- Jan Orlicki – bartoszycki poeta, satyryk, rysownik.
- Jerzy Mrozek – malarz-amator, mieszka i tworzy w Bartoszycach
- Jerzy Sałata – poeta, współzałożyciel Grupy Literackiej "Barcja"
- Jerzy Soczyński – malarz-amator
- Jerzy Żukowski – malarz-amator, mieszka i pracuje w Bartoszycach
- Joachim Orienter – grafik, pedagog
- Justyna Ławrynkiewicz – poetka i animatorka kultury związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
- Józef Jacek Rojek – poeta, prozaik, eseista, malarz i rysownik (pseud.: Jacek Mróz., J. J. Mróz)
- Krystyna Wendorff – bibliotekarka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
- Leonard Turkowski – poeta, prozaik, publicysta, pedagog (pseud. i krypt.: Nadir, Osa, Turek z Bartoszyc, Turkay, tur, L. Tur.)
- Lucyna Płoska – nauczycielka, artysta plastyk, malarka
- Maria Burdyniewicz – malarka, obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie
- Maria Marczak – nauczycielka, animatorka kultury, poetka, związana ze środowiskiem literackim Bartoszyc
- Robert Koniuszy – autor wierszy i opowiadań, animator kultury
- Romuald Moszoro – poeta, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja"
- Ryszard Kozłowski – bartoszycki poeta, muzyk, dziennikarz
- Stanisław Lewicki – malarz-amator, fotografik
- Teresa Barszcz – poetka, autorka opowiadań
- Teresa Bratek – poetka, nauczycielka, współzałożycielka Grupy Literackiej "Barcja"
- Teresa Kozłowska – nauczycielka, malarka-amatorka związana ze środowiskiem artystycznym Bartoszyc
- Zenon Burdyniewicz – artysta malarz, przez wiele lat mieszkał i pracował w Bartoszycach. Obecnie mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie
- Zygmunt Kornowski – poeta, zbieracz legend, zecer, współzałożyciel i aktywny członek Bartoszyckiej Grupy Literackiej "Barcja"
- Zbigniew Lubiejewski – urodzony w Bartoszycach siatkarz, złoty medalista olimpijski, działacz sportowy
- Tomasz Radziewicz – urodzony w Bartoszycach rzeźbiarz, rysownik, autor pomników Józefa Piłsudskiego w Gdańsku Wrzeszczu (2006), Jana Pawła II w Przemyślu (2007), Remusa w Kościerzynie, Kazimierza Deyny przed stadionem Legii w Warszawie (2012), fontanny Neptuna na dziedzińcu Kwartału Kamienic w Gdańsku (2012)
- Tomasz Szymuś – urodzony w Bartoszycach muzyk, kompozytor, aranżer i dyrygent
- Joanna Kondrat - urodzona w Bartoszycach wokalistka, autorka tekstów, inicjatorka działań społecznych i kulturalnych
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Bartoszyce posiadają 76 zabytków, które są prawnie chronione i wpisane do krajowego rejestru zabytków nieruchomych[21] oraz 3 zabytki archeologiczne[22]. Do najcenniejszych należą:
- stare miasto w Bartoszycach z XIV wieku o doskonale zachowanym układzie urbanistycznym, rynek wraz z szachownicą przylegających ulic, mieszczańskimi kamienicami, murami obronnymi
- Brama Lidzbarska w Bartoszycach wzniesiona w drugiej połowie XV wieku, doskonale zachowany fragment miejskich murów obronnych
- kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Bartoszycach wraz z plebanią
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach
- kościół pw. św. Brunona w Bartoszycach
- cerkiew greckokatolicka św. Andrzeja Apostoła w Bartoszycach z XIX wieku, wcześniej mieściła się w nim remiza strażacka
- cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Bartoszycach, bardzo dobrze zachowany i wielokrotnie odrestaurowywany cmentarz niemiecki
- cmentarz ewangelicko-augsburski w Bartoszycach (obecnie cmentarz komunalny)
- pozostałości miejskich murów obronnych z XIV wieku – zabytek archeologiczny
- kamienne baby pruskie w Bartoszycach popularnie nazywane "Bartkami" lub imionami Bartek i Gustebalda[23]
- spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku (przy ul. gen. Józefa Bema oraz ul. Pawła Strzeleckiego)
- budynek dawnego Browaru (przy ul. Mikołaja Kopernika)
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Park Elżbiety usytuowany u podnóża Góry Zamkowej, ze stawem w kształcie serca oraz ciągiem spacerowym wzdłuż Łyny
- spływy kajakowe rzeką Łyną
W 2012 r. została oddana do użytku nowa przystań kajakowa sfinansowana z projektu "Kajakiem po Warmii" zrealizowanego przez Stowarzyszenie "Dom Warmiński" i władze powiatowe. Charakterystyczną cechą rzeki Łyny jest na tym terenie zjawisko meandrowania, które powstaje w wyniku erozji bocznej, dzięki czemu tworzą się w krajobrazie stromo opadające brzegi, tzw. "skałki", jak np. w okolicach Perkujek.
- trasa rowerowa: Bartoszyce – Sępopol – Judyty – Szczurkowo – Ostre Bardo – Stopki – Bartoszyce
- Mistrzostwa Polski Północno-Wschodniej Pływadeł organizowane przez Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej (ul. Boh. Warszawy 96, 11-200 Bartoszyce) oraz na stronie internetowej gci.bartoszyce.pl. Cenne informacje mozna równiez znaleźć na stronie Bazy Informacji Lokalnej Bartoszyc bartoszyce.bil-wm.pl
Szkolnictwo
Gmina miejska Bartoszyce jest lokalnym ośrodkiem edukacyjnym z szeroko rozwiniętą ofertą edukacyjną na każdym poziomie nauczania:
- 4 przedszkola publiczne - Integracyjne Przedszkole Publiczne nr 4 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 2 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 6 w Bartoszycach, Przedszkole Publiczne nr 9 w Bartoszycach
- Przedszkole Niepubliczne "Stokrotka" w Bartoszycach
- Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Bartoszycach
- Zespół Szkół nr 1 w Bartoszycach - Szkoła Podstawowa nr 1 im. Romualda Traugutta w Bartoszycach z oddziałami integracyjnymi, Gimnazjum nr 1 w Bartoszycach z oddziałami integracyjnymi
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Bartoszycach
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. I Pułku Artylerii Lekkiej w Bartoszycach
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kawalerów Maltańskichw Bartoszycach – Szkoła Podstawowa nr 6 w SOSW, Gimnazjum Specjalne w SOSW, Zasadnicza Szkoła Zawodowa w SOSW, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w SOSW, Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w SOSW
- Szkoła Podstawowa nr 7 im. Józefa Wybickiego w Bartoszycach
- Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach - Szkoła Podstawowa nr 8 im. Łesi Ukrainki z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach, Gimnazjum nr 3 z Ukraińskim Językiem Nauczania w Bartoszycach
- Gimnazjum nr 2 im. gen. Józefa Bema w Bartoszycach
- Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Bartoszycach
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kresowiaków w Bartoszycach
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Elizy Orzeszkowej w Bartoszycach
W Bartoszycach istnieją również[24]:
- Niepubliczne Gimnazjum dla Dorosłych w Bartoszycach
- Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach
- Niepubliczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Bartoszycach
- Niepubliczne Policealne Studium Zawodowe dla Dorosłych w Bartoszycach
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr I w Bartoszycach
- Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych nr 1 w Bartoszycach
W latach 1948–1970 działało tu także Państwowe Liceum Pedagogiczne.
Religia
- Parafia pw. św. Brata Alberta
- Parafia pw. św. Brunona z Kwerfurtu
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela
- Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
Sport
W Bartoszycach istnieją następujące kluby sportowe:
- MBKS Victoria Bartoszyce
- Uczniowski Klub Sportowy Jedynka przy Zespole Szkół Nr 1 w Bartoszycach
- Uczniowski Klub Sportowy Olimpia w Bartoszycach
- Uczniowski Klub Sportowy Olimp w Bartoszycach
- Uczniowski Klub Sportowy Przyjaźń w Bartoszycach
- Klub Kolarstwa Górskiego MTB Peletonik w Bartoszycach
- Klub Żeglarski Bartek w Baroszycach
- Klub Sportowy Kyokushin Karate w Bartoszycach
- Klub Szachowy Budowlani w Bartoszycach
Inne organizacje i instytucje
- Socjalna Stacja Joannitów w Bartoszycach - celem działalności stacji jest pomoc ludziom najbardziej potrzebującym w całym powiecie bartoszyckim
- Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i Okolic
- Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych "Jaworyna"
- Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych "Inicjatywa"
- Bartoszyckie Stowarzyszenie Ożywić Łynę
- Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "Warmiacy"
- Bartoszycka Grupa Literacka "Barcja" – grupa powstała początkowo pod nazwą Bartoszycka Grupa Literacka w 1983 roku. W 1984 nazwę zmieniono na obecną.
- Mietek Folk – bartoszycki zespół folkowo–szantowy
- Hidden Scars – bartoszycki zespół hardcore metalowy
Obszary chronione i pomniki przyrody
Tereny chronione na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce zajmują 41,423 ha (3,76%)[25][26]. Obszar chronionego krajobrazu wyznaczono w dolinie głównego cieku wodnego:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (powierzchnia ogółem 16 429,9 ha, na terenie miasta 41,423 ha)
Na terenie gminy miejskiej Bartoszyce występują w części wschodniej miasta obszary chronione w ramach sieci Natura 2000. Miasto graniczy również z obszarem specjalnej ochrony ptaków Ostoją Warmińską.
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejskiej Bartoszyce znajduje się 1 pomnik przyrody (ożywionej). Ochroną objęto okaz jesiona wyniosłego o obwodzie 355 cm i wysokości 30 m, znajdujący się w ogrodzie przy ul. Kętrzyńskiej 18.
Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej w miastach i na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Parki, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej i ulicznej zajmują na obszarze gminy miejskiej Bartoszyce powierzchnię ponad 78 ha.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ starejuchy.pl [13.02.2014]
- ↑ bartoszyce.pl. Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019
- ↑ maps.google.pl
- ↑ stat.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ [1] porównaj z bartoszyce.pl [13.02.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS[13.02.2014]
- ↑ Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,isap.sejm.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
- ↑ stat.gov.pl [13.02.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019 bartoszyce.pl [12.02.2014]
- ↑ bartoszyce.pl [12.02.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, bartoszyce.pl [12.02.2014]
- ↑ turystyka.bartoszyce.pl [12.02.2014]
- ↑ stat.gov.pl[13.02.2014]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków
- ↑ visacom.pl, Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmińsko-mazurskiego
- ↑ Przewodnik po ziemi bartoszyckiej, "Goniec Bartoszycki", bartoszyce.pl [12.02.2014]
- ↑ Kuratorium Oświaty w Olsztynie, wykaz szkół i placówek oświatowych według województw [13.02.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019
- ↑ Urząd Miasta Bartoszyce
Bibliografia
Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1961, nr 50, poz. 271, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1961 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów w województwie olsztyńskim, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 2013, poz. 869, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy, rcl.gov.pl
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Bank Danych Lokalnych GUS [13.02.2014]
Baza informacji lokalnej miasta Bartoszyce [13.02.2014]
BIP Urzędu Miasta Bartoszyce [13.02.2014]
stat.gov.pl GUS [13.02.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [13.02.2014]
MBKS Victoria Bartoszyce [13.02.2014]
mietekfolk.pl [13.02.2014]
Program ochrony środowiska dla Miasta Bartoszyce na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków, nid.pl [13.02.2014]
Urząd Miasta Bartoszyce bartoszyce.pl
UStat w Olsztynie stat.gov.pl [13.02.2014]
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmińsko-mazurskiego, visacom.pl [13.02.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych według województw, Kuratorium Oświaty w Olsztynie [13.02.2014]
