Szymbark: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Szymbark | |nazwa = Szymbark | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Szymbarka | |dopełniacz wsi = Szymbarka | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
| − | |województwo = | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
|powiat = iławski | |powiat = iławski | ||
|gmina = Iława | |gmina = Iława | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 409 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 89 | |strefa numeracyjna = (+48) 89 | ||
|kod pocztowy = 14-241 | |kod pocztowy = 14-241 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Szymbark''' (niem. ''Schönberg'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Iława (gmina wiejska)|gminie Iława]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 409 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Bożena Majewska]]<ref>[http://www.gmina-ilawa.pl/gminailawa/uploads/2015/03/WYKAZ-SO%C5%81ECTW-0820141.pdf1.pdf?49a842 Strona Gminy Iława] </ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik:Zamek Szymbark.jpg|thumb|right|290px|Zamek w Szymbarku. Fot. Jerzy Strzelecki. Źródlo: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Szymbark1(js).jpg Commons Wikimedia] [23.09.2013]]] | ||
| + | [[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|thumb|right|290px|Groby rodziny von Finckensteinów. Fot. 1bumer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg Commons Wikimedia] [23.09.2013] ]] | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Miejscowość położona jest nad Jeziorem Szymbarskim, przy drodze wojewódzkiej nr 521, w odległości ok. 8 km od [[Iława| Iławy]]. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[Kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Zakon Krzyżacki |Krzyżacy]]. Zarówno wieś, jak i [[lkwim:Zamek w Szymbarku|zamek]] w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. | |
| − | |||
| − | + | W 1527 roku po sekularyzacji [[Biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]] kapituła oddała Szymbark [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi [[Georg Polenz|Georgowi Polenzowi]]. Po śmierci [[Georg Polenz|Polenza]] majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. | |
| − | |||
| − | |||
| − | W | + | W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny [[Rodzina Eulenburg |Eulenburgów]]. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku. |
| − | W | + | W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków. |
| − | W | + | W Szymbarku powstał [[Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej w Szymbarku|Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej]]. W 1969 roku powierzchnia wsi wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom [[Państwowe Gospodarstwo Rolne |państwowych gospodarstw rolnych]], miedzy innymi w Szymbarku. |
| − | + | W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark). | ||
| + | == Kultura == | ||
| + | W 1984 roku zorganizowano w miejscowości [[lkwim:Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”|Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Religia== | |
| − | + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie |parafii rzymskokatolickiej w Ząbrowie]]. | |
| − | |||
| − | + | ==Turystyka== | |
| + | *[[Szlak Kanału Elbląskiego]] – [[Ostróda]] – [[Miłomłyn]] – [[Morąg]] – [[Małdyty]] – [[Pasłęk]] – [[Elbląg]] – [[Raczki Elbląskie]] – [[Jelonki]] – [[Drulity]] – [[Zalewo]] – [[Susz]] – [[Kisielice]] – Szymbark – Iława – [[Tynwałd]] – [[Boreczno]] – [[Miłomłyn]] – Ostróda | ||
| + | *[[Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława]]. | ||
| − | + | ==Przyroda== | |
| + | Na terenie miejscowości znajdują się pomniki przyrody – dęby w parku zamkowym (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat [[Pomnik przyrody "Aleja Napoleona" |aleja sosnowa, tzw. "Aleja Napoleona"]] – będące pod ochroną programu [[Natura 2000 Aleje Pojezierza Iławskiego|Natura 2000]]. | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *zamek, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim, został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii; do trzeciej należy oranżeria wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem | |
| − | + | *cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. | |
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | == | + | *[[Ofttried Finck von Finckenstein]] (1901–1987) – niemiecki pisarz i poeta, urodzony na zamku w Szymbarku |
| + | *[[lkwim:Marek Kałuża|Marek Kałuża]] – rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
''Iława z dziejów miasta i powiatu'', red. M. Lossman, Olsztyn 1972.<br/> | ''Iława z dziejów miasta i powiatu'', red. M. Lossman, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| + | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br/> | ||
Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br/> | Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br/> | ||
| − | + | ''Szymbark'', [w:] ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.<br/> | |
| − | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat iławski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Iława (gmina wiejska)]] | |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 07:52, 20 maj 2016
| Szymbark | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Iława |
| Liczba ludności (2010) | 409 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-241 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szymbark | |
| Położenie na mapie Polski  Szymbark | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szymbark (niem. Schönberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 409 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Bożena Majewska[1].
Zamek w Szymbarku. Fot. Jerzy Strzelecki. Źródlo: Commons Wikimedia [23.09.2013]
Groby rodziny von Finckensteinów. Fot. 1bumer. Źródło: Commons Wikimedia [23.09.2013]
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest nad Jeziorem Szymbarskim, przy drodze wojewódzkiej nr 521, w odległości ok. 8 km od Iławy.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś, jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu.
W 1527 roku po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego kapituła oddała Szymbark Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht.
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku.
W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.
W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wsi wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.
W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR.
Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).
Kultura
W 1984 roku zorganizowano w miejscowości Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”.
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Ząbrowie.
Turystyka
- Szlak Kanału Elbląskiego – Ostróda – Miłomłyn – Morąg – Małdyty – Pasłęk – Elbląg – Raczki Elbląskie – Jelonki – Drulity – Zalewo – Susz – Kisielice – Szymbark – Iława – Tynwałd – Boreczno – Miłomłyn – Ostróda
- Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława.
Przyroda
Na terenie miejscowości znajdują się pomniki przyrody – dęby w parku zamkowym (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa, tzw. "Aleja Napoleona" – będące pod ochroną programu Natura 2000.
Zabytki
- zamek, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim, został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii; do trzeciej należy oranżeria wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem
- cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów.
Ludzie związani z miejscowością
- Ofttried Finck von Finckenstein (1901–1987) – niemiecki pisarz i poeta, urodzony na zamku w Szymbarku
- Marek Kałuża – rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku
Bibliografia
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Szymbark, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
.jpg){kind=link}
