Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Historia) |
|||
| (Nie pokazano 46 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Placówki Przedszkolne infobox | {{Placówki Przedszkolne infobox | ||
| − | |Nazwa_instytucji = '''Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich''' | + | |Nazwa_instytucji = '''Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)''' |
| − | |Grafika = | + | |Grafika = przedszkole skajboty.jpg |
| − | |Opis_grafiki = ... | + | |Opis_grafiki = Tablica pamiątkowa na budynku dawnego polskiego przedszkola w Skajbotach. Źródło: [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=190:walka-o-polskosc-gmina-barczewo&catid=28&Itemid=191 www.domwarminski.pl] [01.04.2014] |
|Data_założenia = 1927 r. | |Data_założenia = 1927 r. | ||
|Typ_placówki = przedszkole | |Typ_placówki = przedszkole | ||
|Adres = Warmia | |Adres = Warmia | ||
| − | }} | + | }} |
| − | + | ''' Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich''' – przedszkola (zwane też ochronkami) z polskim językiem wykładowym w byłych [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]]. Działały od 1927 do 1939 r. na [[Warmia|Warmii]].<br/><br/> | |
| − | ''' Polskie przedszkola na | + | ==Historia== |
| − | == Historia == | + | Pierwsze przedszkola, czyli ochronki dla dzieci mniejszości polskiej w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]] na Warmii, zaczęto organizować w 1927 r. W maju tego roku jako pierwsza powstała ochronka w [[Unieszewo |Unieszewie]]. Ostatnią ochronkę uruchomiono 9 kwietnia 1934 r. w [[Olsztyn |Olsztynie]]. Do 1934 r. zorganizowano 10 przedszkoli. Ich organizacją zajmowało się [[Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię]]. W przedszkolach zatrudniano rodzime przedszkolanki, które wcześniej ukończyły [[Zakład Kształcenia Piastunek i Opiekunek Dzieci w Królewcu]]. Edukację nauczycielską w królewieckim zakładzie fundowało m.in. Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Funkcjonowanie polskich przedszkoli było sabotowane przez Niemców. Ostatecznie wszystkie placówki przedszkolne na Warmii zostały zlikwidowane z chwilą wybuchu II wojny światowej. |
| − | Pierwsze przedszkola, czyli ochronki dla dzieci mniejszości polskiej w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]] na | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zadania i uprawnienia przedszkolanek == | == Zadania i uprawnienia przedszkolanek == | ||
| − | Przedszkolanki były zatrudniane przez | + | Przedszkolanki były zatrudniane przez Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Otrzymywały wynagrodzenie oraz cztery tygodnie urlopu. Do ich obowiązków należało m.in. prowadzenie zajęć z dziećmi przedszkolnymi według zatwierdzonego przez Towarzystwo planu, a w godzinach pozasłużbowych praca z młodzieżą i pielęgnowanie tradycji oraz dóbr kulturowych w obrębie danej parafii. |
<br/> | <br/> | ||
== Kadra pedagogiczna == | == Kadra pedagogiczna == | ||
| − | Przedszkolanki polskich przedszkoli/ochronek w latach | + | Przedszkolanki polskich przedszkoli/ochronek w latach 1927–1939 na Warmii: |
| − | * [[lkwim: Otylia Teszner | + | * [[lkwim:Otylia Teszner-Grothowa|Otylia Teszner-Grothowa]] – [[Chaberkowo]], [[Gietrzwałd]], [[Nowa Kaletka]] |
| − | * [[Marta Schröterówna]] | + | * [[Marta Schröterówna]] – Chaberkowo |
| − | * [[Maria | + | * [[lkwim:Maria Kensbok|Maria Kensbok]] – [[Skajboty]] |
| − | * [[Jadwiga Brzeszczyńska]] | + | * [[Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka]] – [[Unieszewo]], [[Pluski]] |
| − | * [[Róża Koenigsmann]] | + | * [[Róża Koenigsmann-Pacholska]] – [[Nowa Kaletka]] |
| − | * [[lkwim: Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara-Malewska]] | + | * [[lkwim:Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara-Malewska]] – Gietrzwałd |
| − | * [[Marta Hanowska-Sendrowska]] | + | * [[Marta Hanowska-Sendrowska]] – Gietrzwałd |
| − | * [[Anna Kiwitt]] | + | * [[Anna Kiwitt-Samulowska]] – Chabekowo, Gietrzwałd, [[Woryty]] |
| − | * [[Anna Sendrowska]] | + | * [[Anna Hedrych-Sendrowska]] – Chaberkowo, Woryty |
| − | * [[Helena Połomska]] | + | * [[Helena Połomska-Matern]] – Chaberkowo, Woryty, Unieszewo |
| − | * [[Jadwiga Gnatowska]] | + | * [[Jadwiga Gnatowska]] – [[Butryny]], Chaberkowo, [[Purda]] |
| − | * [[Janina | + | * [[Janina Leśnierowska]] – [[Olsztyn]] |
| − | * [[Anna | + | * [[Anna Romańska]] – Skajboty |
| − | * [[Salomea | + | * [[Salomea Herudaj-Myczek]] – Skajboty |
| − | * [[Zofia Olejniczak]] | + | * [[Zofia Olejniczak-Hinc]] – Skajboty |
| − | * [[Maria | + | * [[Maria Preyłowska]] – Woryty, Unieszewo |
| − | * [[Agata Sendrowska]] | + | * [[Agata Sendrowska]] – Purda |
| − | * [[Anna Zarembianka]] | + | * [[Anna Zarembianka]] – Purda |
| − | * [[Franciszka Hensel-Szczepańska]] | + | * [[Franciszka Hensel-Szczepańska]] – Unieszewo, [[Przykop]] |
| − | |||
| − | |||
== Polskie przedszkola == | == Polskie przedszkola == | ||
| − | Miejscowości, w których w latach | + | Miejscowości na Warmii, w których w latach 1927–1939 istniały polskie przedszkola: |
| − | * | + | * Butryny – 1928 r. |
| − | * | + | * Chaberkowo – 1927 r. |
| − | * | + | * Gietrzwałd – 1927 r. |
| − | * | + | * Nowa Kaletka – 1928 r. |
| − | * | + | * Skajboty – 1931 r. |
| − | * | + | * Unieszewo – 1927 r. |
| − | * | + | * Pluski – 1929 r. |
| − | * | + | * Woryty – 1930 lub 1933 r. |
| − | * | + | * Olsztyn – 1934 r. |
| − | * | + | * Purda – 1931 r. |
| − | + | * Przykop – 1931 r. | |
| − | |||
| − | |||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
| − | W Rzeszy Niemieckiej obowiązywał zakaz zatrudniania mężatek. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego kobiety | + | W Rzeszy Niemieckiej obowiązywał zakaz zatrudniania mężatek. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego kobiety musiały przerwać pracę zawodową. Tak też było w przypadku przedszkolanek z Warmii, m.in. Otylii Teszner-Grothowej czy Jadwigi Brzeszczyńskiej, żony [[Robert Gransicki |Roberta Gransickiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Filipkowski Tadeusz, ''Oświata na Warmii i Mazurach w latach | + | Filipkowski Tadeusz, ''Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960'', Warszawa 1978. |
| − | + | Grot Otylia, ''Założenia i formy pracy polskich przedszkoli na Warmii i Mazurach'', [w:] ''Z dziejów oświaty polskiej w Prusach Wschodnich i na Pograniczu w okresie międzywojennym'', red. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1981. | |
| − | + | Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, ''Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939'', Olsztyn 1980. | |
| − | + | Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, ''Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia'', Olsztyn 2010. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Szkolnictwo]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Szkolnictwo]] |
| + | |||
| + | [[Kategoria: Przedszkola]] | ||
| + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | ||
| + | [[Kategoria: 1919-1944]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:46, 25 lut 2015
| Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939) | |
 Tablica pamiątkowa na budynku dawnego polskiego przedszkola w Skajbotach. Źródło: www.domwarminski.pl [01.04.2014] | |
| Data założenia: | 1927 r. |
| Typ placówki: | przedszkole |
| Adres: | Warmia |
Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich – przedszkola (zwane też ochronkami) z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Działały od 1927 do 1939 r. na Warmii.
Spis treści
Historia
Pierwsze przedszkola, czyli ochronki dla dzieci mniejszości polskiej w Prusach Wschodnich na Warmii, zaczęto organizować w 1927 r. W maju tego roku jako pierwsza powstała ochronka w Unieszewie. Ostatnią ochronkę uruchomiono 9 kwietnia 1934 r. w Olsztynie. Do 1934 r. zorganizowano 10 przedszkoli. Ich organizacją zajmowało się Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. W przedszkolach zatrudniano rodzime przedszkolanki, które wcześniej ukończyły Zakład Kształcenia Piastunek i Opiekunek Dzieci w Królewcu. Edukację nauczycielską w królewieckim zakładzie fundowało m.in. Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Funkcjonowanie polskich przedszkoli było sabotowane przez Niemców. Ostatecznie wszystkie placówki przedszkolne na Warmii zostały zlikwidowane z chwilą wybuchu II wojny światowej.
Zadania i uprawnienia przedszkolanek
Przedszkolanki były zatrudniane przez Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Otrzymywały wynagrodzenie oraz cztery tygodnie urlopu. Do ich obowiązków należało m.in. prowadzenie zajęć z dziećmi przedszkolnymi według zatwierdzonego przez Towarzystwo planu, a w godzinach pozasłużbowych praca z młodzieżą i pielęgnowanie tradycji oraz dóbr kulturowych w obrębie danej parafii.
Kadra pedagogiczna
Przedszkolanki polskich przedszkoli/ochronek w latach 1927–1939 na Warmii:
- Otylia Teszner-Grothowa – Chaberkowo, Gietrzwałd, Nowa Kaletka
- Marta Schröterówna – Chaberkowo
- Maria Kensbok – Skajboty
- Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka – Unieszewo, Pluski
- Róża Koenigsmann-Pacholska – Nowa Kaletka
- Maria Zientara-Malewska – Gietrzwałd
- Marta Hanowska-Sendrowska – Gietrzwałd
- Anna Kiwitt-Samulowska – Chabekowo, Gietrzwałd, Woryty
- Anna Hedrych-Sendrowska – Chaberkowo, Woryty
- Helena Połomska-Matern – Chaberkowo, Woryty, Unieszewo
- Jadwiga Gnatowska – Butryny, Chaberkowo, Purda
- Janina Leśnierowska – Olsztyn
- Anna Romańska – Skajboty
- Salomea Herudaj-Myczek – Skajboty
- Zofia Olejniczak-Hinc – Skajboty
- Maria Preyłowska – Woryty, Unieszewo
- Agata Sendrowska – Purda
- Anna Zarembianka – Purda
- Franciszka Hensel-Szczepańska – Unieszewo, Przykop
Polskie przedszkola
Miejscowości na Warmii, w których w latach 1927–1939 istniały polskie przedszkola:
- Butryny – 1928 r.
- Chaberkowo – 1927 r.
- Gietrzwałd – 1927 r.
- Nowa Kaletka – 1928 r.
- Skajboty – 1931 r.
- Unieszewo – 1927 r.
- Pluski – 1929 r.
- Woryty – 1930 lub 1933 r.
- Olsztyn – 1934 r.
- Purda – 1931 r.
- Przykop – 1931 r.
Ciekawostki
W Rzeszy Niemieckiej obowiązywał zakaz zatrudniania mężatek. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego kobiety musiały przerwać pracę zawodową. Tak też było w przypadku przedszkolanek z Warmii, m.in. Otylii Teszner-Grothowej czy Jadwigi Brzeszczyńskiej, żony Roberta Gransickiego.
Bibliografia
Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.
Grot Otylia, Założenia i formy pracy polskich przedszkoli na Warmii i Mazurach, [w:] Z dziejów oświaty polskiej w Prusach Wschodnich i na Pograniczu w okresie międzywojennym, red. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1981.
Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.
Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.
