Ełk (gmina wiejska)

Gmina Ełk
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ełcki
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Antoni Polkowski
Powierzchnia	379,18 km²
Liczba sołectw	57
Liczba miejscowości	79
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	11085 29 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NEL
TERYT	2805022
Urząd gminy ul. Armii Krajowej 3 19-300 Ełk
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Ełk – gmina wiejska położona w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w centralnej części powiatu ełckiego. Siedziba gminy znajduje się w Ełku.

Gmina rolnicza, położona na Pojezierzu Ełckim, w której obok rolnictwa dominującą rolę odgrywa rozwój turystyki. 71,5% (27123 ha) ogólnej powierzchni stanowią obszary chronione. Największa gmina powiatu ełckiego.

Władzę w gminie sprawuje wójt Antoni Polkowski.

Gmina Ełk

Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski w Stradunach. Autor: Marcin Szala. Źródło: Commons Wikimedia

 

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Ełk zajmuje powierzchnię 379,18 km², w tym:

• użytki rolne: 53,7% (20366 ha)
• lasy: 27,3% (10339,8 ha)

Gmina stanowi 34% powierzchni powiatu ełckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	11085	100	5410	48,8	5675	51,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	29		14		15

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Ełk było dodatnie i wynosiło 78 osób, co stanowi 101,3% przyrostu ludności w powiecie ełckim oraz 2,11% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po zakończeniu II wojny światowej gmina Ełk wchodziła w skład powiatu ełckiego znajdującego się w województwie białostockim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gminę wiejską Ełk zlikwidowano, a gromadę Ełk z siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Ełku utworzono dopiero w 1972 roku. Powstała ona z obszaru zniesionych gromad Kałęczyny, Mołdzie i Woszczele, przyłączono do niej również wieś Chruściele z gromady Nowa Wieś Ełcka, wsie Buczki, Szeligi i część lasów państwowych Nadleśnictwa Pisanica obręb Przykopka z gromady Chełchy oraz miejscowość Konieczki i gospodarstwo Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej z miasta Ełk. W 1976 roku do gminy Ełk włączono obszary sołectw: Guzki, Lepaki Wielkie, Mołdzie i Różyńsk z gminy Różyńsk oraz Kałęczyny, Koziki, Sordachy i Giże z gminy Wiśniowo Ełckie.

Gromada Ełk istniała przez rok, kiedy to wprowadzono w życie Ustawę z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, która przywróciła podział państwa polskiego na gminy. Na podstawie Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 9 grudnia 1972 roku reaktywowano gminę Ełk.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat ełcki. Gmina wiejska Ełk została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę wiejską Ełk w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ełckim.

Gmina wiejska Ełk graniczy z gminami: Stare Juchy, Świętajno, Olecko, Kalinowo, Prostki, Biała Piska i Orzysz.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Bajtkowo, Barany, Bartosze, Judziki, Buniaki, Białojany, Zdedy, Bienie, Bobry, Zdunki, Borki, Borecki Dwór, Buczki, Szeligi, Chełchy, Czaple, Chojniak, Chruściele, Ełk POHZ, Chrzanowo, Ciernie, Niekrasy, Giże, Brodowo, Guzki, Janisze, Skup, Kałęczyny, Karbowskie, Konieczki, Krokocie, Lega, Lepaki, Maleczewo, Malinówka, Małkinie, Mącze, Mąki, Miluki, Mołdzie, Mostołty, Tracze, Mrozy, Nowa Wieś Ełcka, Oracze, Wityny, Piaski, Pistki, Płociczno, Przykopka, Przytuły, Rydzewo, Regiel, Rękusy, Rostki Bajtkowskie, Rożyńsk, Ruska Wieś, Rymki, Sajzy, Sędki, Siedliska, Sordachy, Koziki, Regielnica, Straduny, Suczki, Szarejki, Szarek, Śniepie, Talusy, Woszczele, Nowa Wieś Ełcka, Szosa Bajtkowska.

Pozostałe miejscowości: Zalesie, Talki, Koziki, Lepaki Małe, Malinówka Mała, Suszcze, Madejki, Mrozy Małe, Lipinka, Sikory Ostrokolskie, Żmujdzie, Pisanica, Romejki, Romanki, Klusy, Lipińskie, Ropele, Mleczkowo.

Gospodarka

Gmina wiejska Ełk jest gminą rolniczą, a jej rolniczy charakter wynika z położenia geograficznego, rzeźby terenu, warunków wodnych i dobrej jakości gleb. Użytki rolne zajmują ponad 53% powierzchni całej gminy. W ich strukturze przeważają grunty orne zajmując powierzchnię 14075 ha (37,1%), łąki i pastwiska 6223 ha (16,4%), oraz sady - 68 ha (0,2% powierzchni wszystkich użytków rolnych w gminie). Na przestrzeni ostatnich lat, coraz większe znaczenie odgrywa w gminie rolnictwo i produkcja ekologiczna (rolnictwo ekologiczne określa się jako system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej). W 2012 r. na obszarze gminy Ełk działalność w zakresie ekologicznej uprawy roślin i utrzymania zwierząt prowadziło 301 producentów, a łączna powierzchnia ekologicznych użytków rolnych wynosiła 2480 ha, co stanowi 6,5% powierzchni gminy i rośnie. Wzrost powierzchni upraw ekologicznych pociąga za sobą wzrost w produkcji ekologicznej. W 2012 r. produkcja pszenicy ekologicznej wynosiła niemal 50 t, dwa razy więcej niż w 2011 r. Oprócz zbóż coraz większe znaczenie w produkcji ekologicznej odgrywa uprawa: roślin strączkowych, ziemniaków, buraka cukrowego, roślin okopowych, roślin przemysłowych (chmiel, rzepak i rzepik, słonecznik, soja, len oleisty, rośliny lecznicze i przyprawowe oraz warzywa i owoce).

Obok rolnictwa dominującym kierunkiem rozwoju gminy, wynikającym z położenia geograficznego i uwarunkowań terenu, jest turystyka. Rozwojowi turystyki i wypoczynku sprzyjają: obecności dużych kompleksów leśnych, nizinnych dolin rzecznych, liczne jeziora, atrakcyjne warunki krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe, położenie w obszarze Zielonych Płuc Polski. Istotną barierę i ograniczenia w rozwoju turystyki stanowi niewielka liczba obiektów noclegowych. Nadzieją jest rozwijająca się baza gospodarstw agroturystycznych. W gminie jest ich 48 w miejscowościach: Szarejki, Mrozy, Miluki, Buczki, Oracze, Rożyńsk, Judziki, Bartosze.

W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Ełk wynosiła w 2013 roku 762. W tym 22 podmioty należało do sektora publicznego, pozostałe 740 tworzy sektor prywatny. 155 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 59 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 134 firmy w dziale budownictwo, 52 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 21. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Ełk wynosiła 1327 osób, co stanowi 16,18% bezrobotnych w powiecie ełckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,2% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Centrum Kultury Gminy Ełk z siedzibą w Stradunach
• Biblioteka Publiczna Gminy Ełk z siedzibą w Nowej Wsi Ełckiej (filie biblioteki znajdują się w Woszczelach i Stradunach)

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Konkurs Fotograficzny Najpiękniejsze Zakątki Gminy Ełk
• dożynki gminy Ełk
• coroczne festyny rodzinne

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Ełk należą:

• kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski w Stradunach
• kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Bajtkowie wraz z cmentarzem
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Chełchy, Chrzanowo, Lega, Rymki, Straduny, Szeligi, Woszczele
• cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Bajtkowo, Karbowskie, Szarek, Talusy
• zbiorowa mogiła żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej w Bartoszach
• zespół dworski w Stradunach wraz z młynem wodnym
• młyn wodny w Nowej Wsi Ełckiej

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak im. Michała Kajki – szlak pieszy wiodący traktem z Ełku do Skomacka Wielkiego
• Szlak Tatarski – 19-kilometrowej długości szlak pieszy biegnący z Ełku w kierunku południowym do Prostek
• liczne trasy rowerowe o różnym stopniu trudności UG Ełk
• szlaki kajakowe: szlak kajakowy Czerwony Dwór – Ełk, szlak Kajkowski, szlak mazursko-augustowski
• atrakcyjne przyrodniczo i krajobrazowo mikroregiony: mikroregion pojezierny Woszczele, mikroregion straduński, jezioro Łaśmiady
• charakterystyczna rzeźba terenu z licznymi pasmami wzgórz z długimi stokami tworzą doskonałe warunki dla uprawiania kolarstwa górskiego i turystyki narciarskiej
• liczne jeziora będące źródłem ryb dla wędkarzy, stwarzające warunku dla żeglarzy oraz do uprawiania "turystyki podwodnej"

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Ełk można uzyskać na stronie serwisu internetowego turystyka.elk.pl oraz na stronie elk.gmina.pl

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Ełk istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Szkoła Podstawowa im. rtm. Witolda Pileckiego w Rękusach
• Szkoła Podstawowa im. Szarych Szeregów w Mrozach Wielkich wraz z oddziałem przedszkolnym
• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Nowej Wsi Ełckiej: Przedszkole Samorządowe w Nowej Wsi Ełckiej, Szkoła Podstawowa im.Jana Brzechwy w Nowej Wsi Ełckiej
• Gimnazjum im. Jana Bytnara ps. Rudy w Nowej Wsi Ełckiej
• Zespół Szkół Samorządowych w Chełchach: Szkoła Podstawowa im. Lecha Aleksandra Kaczyńskiego w Chełchach, Gimnazjum im. Ks. Jerzego Popiełuszki w Chełchach
• Przedszkole Samorządowe w Stradunach
• Zespół Szkół Samorządowych w Stradunach: Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Sradunach, Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Stradunach
• Zespół Szkół Samorządowych w Woszczelach: Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Woszczelach, Gimnazjum im. ks. Jana Twardowskiego w Woszczelach

Sport

W gminie wiejskiej Ełk organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Ogólnopolski Turniej Piłki Nożnej o Memoriał Mariana Łubowicza, imprezy związane z obchodami Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich, Mistrzostwa Gminy Ełk w piłce siatkowej kobiet i mężczyzn, Mistrzostwa Gminy Ełk w tenisie stołowym, Mistrzostwa Gminy Ełk w Halowej Piłce Nożnej. Istnieją również kluby sportowe:

• UKS "Relax"
• KS "Bobry"
• KS Victoria Straduny
• MLUKS "Pojezierze Ełckie"

W gminie działa Gminne Zrzeszenie LZS w Ełku oraz Ełckie Stowarzyszenie tenisa stołowego "GAWART" w Mrozach Wielkich.

Inne organizacje i instytucje

• LGD "Razem Silniejsi"
• Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Wsi Mrozy Wielkie
• Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Regla
• Stowarzyszenie "Wspólne Jutro" z Nowej Wsi Ełckiej
• Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół Doliny Rzeki Lega "Wspólnie Można Więcej" w Chełchach
• Stowarzyszenie Rodzin Dzieci z Chorobą Nowotworową "Onkoludki"
• Kapela "Niezapominajki" ze Stradun
• Zespół "Jarzębina" ze Stradun
• Zespół "Stradunianki" ze Stradun
• Zespół "Zielona Dąbrowa"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody (o powierzchni na terenie gminy 27123 ha, co stanowi około 71,5% ogólnej powierzchni gminy). Należą do nich:

Rezerwat przyrody:

• Rezerwat przyrody Ostoja bobrów Bartosze (190,17 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich (21153 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (49297,2 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Legi (8579,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Poligon Orzysz (21 207,98 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Jezioro Woszczelskie (313,67 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Murawy na Pojezierzu Ełckim (77,22 ha)

Użytki ekologiczne:

• 4 wyspy na jeziorze Druglin

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Ełk znajduje się 16 pomników przyrody, w tym pojedyncze drzewa, aleje drzew oraz głazy. Dwa z nich znajdują się na terenie Ruskiej Wsi (zob. 1 i 2), jeden w miejscowości Piaski.

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1971, nr 32, poz. 296, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie białostockim, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1976, nr 23, poz. 142, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 11 czerwca 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia, zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: białostockim, ciechanowskim, elbląskim, kieleckim, słupskim, suwalskim, tarnowskim, isap.sejm.gov.pl [18.08.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XIII/42/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r.
Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r.
Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
BIP Urzędu Gminy Ełk, Program ochrony środowiska na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021 dla gminy Ełk. Projekt. [14.08.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Gminy Ełk [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Gminy Ełk [06.08.2014]
UStat w Olsztynie [06.08.2014]