Pasym (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Pasym
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Cezary Łachmański
Powierzchnia	149,20 km²
Liczba sołectw	14
Liczba miejscowości	21
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	5410 36 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NSZ
TERYT	2817043
Urząd gminy ul. Rynek 8 12-130 Pasym
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Pasym – gmina miejsko-wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-zachodniej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Pasymiu. Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia w ogólnej powierzchni gminy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Cezary Łachmański.

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Pasym zajmuje powierzchnię 149,20 km², w tym:

• użytki rolne: 46%
• lasy: 33%
• wody: 11%

Gmina stanowi 7,7% powierzchni powiatu szczycieńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Jezioro Kalwa
Autor: Albert Jankowski. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu
Autor: Mieczysław Kalski

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	5410	100	2675	49,4	2735	50,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	36		18		18

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pasym wynosiło -21 osoby, co stanowi 9,1% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,6% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Pasym były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim.

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Pasym przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.

Gminę wiejską Pasym powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Dybowo, Dźwiersztyny, Elganowo, Grom, Grzegrzółki, Jurgi, Krzywonoga, Leleszki, Michałki, Miłuki, Narajty, Pasym, Rusek Wielki, Rutki, Siedliska, Słonecznik, Tylkowo.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Pasym została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

W 1997 roku Pasym odzyskał prawa miejskie. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Pasym w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina miejsko-wiejska Pasym graniczy z gminami: Dźwierzuty, Szczytno, Jedwabno, Purda.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Dybowo, Dźwiersztyny, Elganowo, Grom, Grzegrzółki, Jurgi, Krzywonoga, Leleszki, Michałki - Miłuki, Narajty, Rusek Wielki, Rutki - Tylkówek, Siedliska, Tylkowo.

Pozostałe miejscowości: Gaj, Łysa Góra, Otole, Pasym (osada), Rudziska Pasymskie.

Gospodarka

Gospodarka gminy Pasym jest związana z wykorzystaniem lokalnych zasobów naturalnych i opiera się głównie na rolnictwie i leśnictwie. Występowanie w tym rejonie słabych gleb (w większości IV i V klasy bonitacyjnej) oraz skróconego okresu wegetacji spowodowały, że głównym kierunkiem produkcyjnym w gminie jest hodowla bydła mlecznego. Chów trzody chlewnej jest na drugim miejscu, a inne gatunki zwierząt utrzymywane są w niewielkich ilościach. Produkcja roślinna nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb własnych rolników oraz wytwarzanie paszy dla zwierząt. W zasiewach dominują zboża oraz ziemniaki. W gminie większość stanowią małe i średnie (od 1-15 ha) gospodarstwa indywidualne.

Walory przyrodnicze obszarów wiejskich oraz położenie gminy w strefie chronionego krajobrazu tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki, co może być dla rolników szansą na rozwój.
Znaczącym elementem gospodarki gminy jest rybactwo. Gospodarka rybacka prowadzona jest na wodach śródlądowych przez dzierżawców jezior: Kompania Mazurska PASYM Sp. z o.o. oraz Polski Związek Wędkarski w Warszawie.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Pasym wynosiła pod koniec 2013 roku 375. W tym 13 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 362 tworzy sektor prywatny. 74 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 35 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 97 firm w dziale budownictwo, 28 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firmy. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. Większość podmiotów produkcyjnych stanowią zakłady przetwórstwa i obróbki drewna wytwarzające również produkty gotowe (meble, akcesoria do mebli, stolarka budowlana, szkutnictwo). Na bazie pokładów kruszyw funkcjonuje kopalnia surowców mineralnych w Rusku Wielkim oraz cegielnia w Pasymiu. Kruszywa są wykorzystywane również na cele budownictwa i drogownictwa. Większość zakładów usługowych i handlowych znajduje się na terenie Pasymia.

Szczególne znaczenie dla rozwoju gminy ma turystyka. Walorami sprzyjającymi rozwojowi turystyki są: korzystne warunki naturalne dobrze zachowane środowisko przyrodnicze i krajobrazowe, mały poziom zurbanizowania, czyste powietrze, duża lesistość terenów oraz jeziora. Bazę turystyczną stanowią ośrodki wypoczynkowe, pensjonat, pola namiotowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Miłuki, Krzywonoga, Pasym, Michałki, Grom.

Gmina Pasym należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Pasym wynosiła 437 osób, co stanowi 6,9% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,6% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Miejski Ośrodek Kultury i Sportu w Pasymiu
• Miejska Biblioteka Publiczna w Pasymiu

Filia biblioteki znajduje się w Gromie.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Kalwanaria
• Dni Pasymia
• Dożynki Gminne

Ludzie związani z gminą

• Franciszek Jankowski (1904-1956) - nauczyciel, publicysta, poeta, działacz polski w Niemczech.
• Karol Małłek (1898-1969) - nauczyciel, działacz społeczny, pisarz.
• Christoph Hartknoch (1644-1687) - historyk, nauczyciel, pisarz.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pasym należą:

• zabytkowa zabudowa miasta Pasym (domy przy ul. Dworcowej, Jedności Słowiańskiej, Szkolnej, Kościuszki)
• pozostałości murów obronnych i ratusz w Pasymiu
• kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu
• kościół ewangelicko-augsburski w Pasymiu
• cmentarze ewangelickie w Pasymiu
• wodociągowa wieża ciśnień w Pasymiu
• zespół dworski w Elgnowie

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki rowerowe:
  • trasa "Czarci Kamień" (szlak niebieski): Pasym - Rudziska Pasymskie - jezioro Uroczysko - "Czarci kamień" - "Czarcia miotła" - jezioro Dłużek - Rudziska Pasymskie - Pasym
  • trasa "Kamień Hindenburga": Pasym - Grzegrzółki - Łysa Góra - Ośrodej "Wrzos" - Leśna ścieżka dydaktyczna - Elganowo - Pasym
  • trasa "Czarny Bocian": Pasym - Narajty - Rutki - Tylkówek - Tylkowo - Pasym
  • trasa "Babska Chata": Pasym - Grzegrzółki - Rusek Wielki - Sąpłaty - Dźwierzuty - Małszewko - Grzegrzółki - Pasym
  • trasa "Chamedafne północna": Pasym - Elganowo - Grom - Jurgi - Dźwiersztyny - Dybowo - Pasym
  • trasa "Graszk" (szlak czerwony): Pasym - Rudziska Pasymskie - jezioro Dłużek - jezioro Serwent - Graszk - Giławy - Gąsiorowo - Leśniczówka - Pasym
  • trasa "Kalwa": Pasym - Rudziska Pasymskie - Miłuki - Michałki - Pasym
• zabytkowy park dworski w Elgnowie oraz park miejski w Pasymiu
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
• jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Pasym można uzyskać na stronach internetowych pasym.pl oraz turystyka.szczytno.pl.

Religia

• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pasymiu
• Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski w Gromie
• Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Pasym istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pasymiu - przedszkole, Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Pasymiu
• Publiczne Gimnazjum w Pasymiu
• Szkoła Podstawowa w Tylkowie
• Szkoła Podstawowa w Gromie

Sport

W gminie działa klub:

• LKS "Błękitni" Pasym

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Na Rzecz Wspierania Aktywności Mieszkańców Mazurskiej Wsi Grom

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezerwaty:

• Rezerwat Jezioro Kośno (1232,85 ha)
• Rezerwat Sołtysek (10,47 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego (40 997,4 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pasym znajduje się użytek ekologiczny"Obiekt Stawowy Tylkowo". Na terenie gminy nie ma pomników przyrody.

Zobacz też:

• Mazurski Uniwersytet Ludowy w Rudziskach Pasymskich
• Organy z kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pasymiu
• Mazury

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1996 nr 155 poz. 760, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany granic niektórych miast położonych na obszarach gmin. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego miasta i gminy Pasym, 2004
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Pasym [20.12.2014]
Urząd Miasta i Gminy Pasym [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]