Olsztynek

	Olsztynek
	Herb Olsztynka
	; Ratusz w Olsztynku, źródło: commons.wikimedia.org [12.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Olsztynek
Liczba ludności (2012)	7713
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Olsztynek
	Położenie na mapie Polski ; Olsztynek
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

Olsztynek (niem. Hohenstein) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 7713 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Artur Zenon Wrochna ^[1].

Położenie

Olsztynek jest położony na Warmii, na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, w odległości 28 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Miasto powstało na obszarze zamieszkanym pierwotnie przez pruskie plemię Sasinów. Akcja kolonizacyjna prowadzona przez zakon krzyżacki rozpoczęła się w połowie XVI wieku. Z inicjatywy komtura ostródzkiego Gunthera von Hohensteina na obszarze dzisiejszego miasta wzniesiono zamek, wokół którego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. W 1359 roku osada otrzymała prawa miejskie oraz nazwę Hohenstein. Miasto otrzymało 47 łanów na prawie chełmińskim. Wkrótce obok zamku wniesiono kościół. Mieszkańcami ówczesnego Olsztynka był zamożny i wpływowy patrycjat niemiecki; pozostali mieszkańcy byli Polakami z terenu Mazowsza. Począwszy od 1410 roku Olsztynek był jedną z licznych ofiar konfliktu polsko-krzyżackiego. Zniszczeniu uległ zamek, kościół i dwa młyny.

W okresie wojny trzydziestoletniej Olsztynek przyłączył się do antykrzyżackiej koalicji reprezentowanej przez Związek Pruski. Traktat pokojowy z 1466 roku pozostawiał Olsztynek w rękach Zakonu. W czasie ostatniej wojny (1519-1521) miasto okupowały polskie wojska. W 1525 do 1610 roku Olsztynek był siedzibą starostwa. W 1534 roku uruchomiona została szkoła partykularna. Jej absolwenci mogli kontynuować naukę na uniwersytetach. W tym okresie w Olsztynku działał od pewnego czasu szpital utrzymywany z darowizn.

W 1651 roku miejscowość została strawiona przez pożar. Cztery lata później w mieście pojawiły się wojska szwedzkie. Przymusowe kwaterunki, rabunki i kontrybucje doprowadziły do zubożenia mieszkańców. Po najeździe tatarskim w Olsztynku wybuchła epidemia dżumy. Zabiła 300 z ogólnej liczby 800 mieszkańców. Kolejnym ciosem był pożar w 1685 roku. Spłonął kościół, ratusz, praktycznie wszystkie domy należące do mieszczan. Na początku XVIII wieku na miasto powtórnie spadła wielka epidemia dżumy. Olsztynek do 1711 roku utracił połowę mieszkańców. W 1804 roku następny pożar pochłonął plebanię ewangelicką, ratusz,domy, stajnie i spichlerze.

30 grudnia 1806 roku do Olsztynka wkroczyły francuskie oddziały. Wokół miasta obozowało 12 tys. żołnierzy. Rekwizycje, kontrybucje i samowola żołnierzy doprowadziły do klęski głodu.

Olsztynek wszedł w fazę spokojnego, ale widocznego rozwoju w drugiej połowie XIX wieku. Budowa szosy do Ostródy i Nidzicy, uzyskanie połączenia kolejowego, budowa szpitala w widoczny sposób wpłynęły na ożywienie społeczno-gospodarcze miasta.

W czasie II wojny światowej działał tu obóz jeniecki. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta 22 stycznia 1945 roku. Zostało ono zniszczone w 70%, a nieliczni mieszkańcy, którzy nie opuścili domów, byli skazani na okrucieństwo radzieckich żołnierzy. Pierwsi polscy osadnicy z powiatu mławskiego przybyli do Olsztynka latem 1945 roku. We wrześniu tego roku miejscowość liczyła 854 mieszkańców (w tym 53 Mazurów i 140 Niemców). Po wysiedleniu ludności niemieckiej napłynęła kolejna fala osadników z Wileńszczyzny i Wołynia. W sierpniu 1946 roku Olsztynek liczył 2149 mieszkańców.

Pierwszym powojennym burmistrzem został Teodor Banasiak.

Gospodarka

OCTIM Wytwórnia Octu i Musztardy Sp. z o.o.
Tymbark S.A.
Piekarnia Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w Olsztynku
Provimi Polska Olsztynek Sp. z o.o.

Kultura

Organizacje i stowarzyszenia

Religia

Ludzie związani z miejscowością

Sport

MKS Olimpia Olsztynek

Edukacja

Turystyka

Zabytki

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
Ratusz (1915-1923) oraz ustawiony przed nim kamienny lew z lat 20-tych XX w.
Budynek dawnej plebanii ewangelickiej
Budynek dawnej plebanii
Zamek
Mury obronne z XIV w.
Pozycja Olsztynecka
Kościół ewangelicki w Olsztynku
Wieża ciśnień (1905)
Wieża ciśnień (1935)
Domy przy ul.Warszawskiej, Świerczewskiego, Zamkowej, Ratuszowej, Dom Mrongowiusza
Cmentarz ewangelicko-augsburski (1. połowa XIX w.)
Cmentarz ewangelicko-augsburski (XIX w.)
Cmentarz rzymskokatolicki (XIX w.)

Przypisy

↑ olsztynek.bil-wm.pl [12.12.2014]

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Dudzińska Zofia, Obóz jeniecki w Olsztynku, Olsztyn 1983.
Olsztynek i okolice, Olsztyn 1970.
Kuźniewski Bogumił, Olsztynek: miasto i gmina, Olsztynek 2008.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Toeppen Max, Historia okręgu i miasta Olsztynka, oprac. Grzegorz Białuński i Grzegorz Jasiński, przeł. Magdalena Socha, Dąbrówno 2004.
http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf%7C Ludność. Stan i struktura] [24.11.2014]
Miejski Dom Kultury w Olsztynku [24.11.2014]
Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku [24.11.2014]
Portal Informacyjny Olsztynka [24.11.2014]
Baza Informacji Lokalnej [24.11.2014]
Dom Warmiński [24.11.2014]

Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła), źródło: commons.wikimedia.org [14.12.2.2014]

Olsztynek. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa commons.wikimedia.org [14.12.2014]

[1] sztynek.bil-wm.pl [12.12.2014]

[1]