Kisielice

Kisielice
Herb Kisielic
Dworzec w Kisielicach. Autor: Dosp84. Źródło: Commons Wikimedia [06.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Liczba ludności (2012)	2 191
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kisielice
Położenie na mapie Polski Kisielice
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kisielice (niem. Freystadt in Westpreußen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do województwa elbląskiego. Jest siedzibą gminy. Miejscowość w 2012 roku liczyła 2191 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Tomasz Koprowiak .

Kościół pw. M.B. Królowej Świata w Kisielicach. Fot. Przemysław Jahr. Źródło: Commons Wikimedia [06.12.2014]

Położenie

Miasto jest położone na Pojezierzu Iławskim, w odległości 22 km od Iławy, nad rzeką Gardeją. W centrum Kisielic zlokalizowane jest Jezioro Kisielickie.

Dzieje miejscowości

Kisielice zostały założone przez niemiecki ród Stangów, który przybył na te tereny około 1260 roku. W 1293 roku rodzina otrzymała od biskupa dobra obejmujące 650 łanów. Nadanie było formą nagrody za zasługi von Stangów na rzecz biskupstwa. Co ważne, dokument umożliwiał rodowi założenie własnego miasta przy istniejącej już osadzie. Dobra rodu objęły wówczas wsie: Łodygowo, Trumiejki, Klasztorek, Pławty, Goryń oraz Gdakowo i Bądki. Początkowo miejscowość nosiła nazwę Vrienstadt, którą zastąpiono nazwą Freistadt. Kisielice zostały zbudowane w latach 1315-1320. Wcześniej na terenie dóbr Stangowie założyli kolejne wsie: Kamionkę (1299) oraz Brokowo (1303).

W 1331 roku Kisielice otrzymały prawa miejskie. Odbiorcami dokumentu byli przedstawiciele rodu von Stangów, bracia Johann i Ludwig. Centrum miasta stanowił rynek wraz z ratuszem. Kisielice otoczone było murami, które rozebrano w roku 1692. Do miasta można było wjechać przez trzy istniejące wówczas bramy: Wodną, Biskupską i Prabucką. W 1331 roku w mieście wybudowano kościół z drewnianą dzwonnicą, która spłonęła w 1653. Nowa wieża została wzniesiona w 1857 roku.

Ród von Stangów przeżywał wzloty i upadki. Miasto niezbyt długo mogło się poszczycić faktem, iż zostało założone z inicjatywy osób prywatnych. W 1392 roku Kisielice zostały sprzedane ówczesnemu biskupowi Janowi Mönchowi. W rękach biskupich pozostały do 1525 roku. Miasto miało od początku charakter ośrodka handlowego, Kisielice przez długi czas nie mogły jednak sprostać temu zadaniu – brakowało dobrych dróg, które łączyłyby miasto z Iławą, Prabutami i Suszem. Miasto, podobnie jak wiele innych ośrodków w XV-XVII wieku, padało wielokrotnie ofiarą pożarów, które trawiły zabudowania, prowadząc do zubożenia ludności i regresu gospodarczego. Na początku XVIII wieku miasto nawiedziła epidemia dżumy.

Od XVI do XVIII wieku Kisielice znajdowały się na terenie powiatu kwidzyńskiego. Po 1692 roku Kisielice mogły wreszcie korzystać z połączeń drogowych z Kwidzynem, Suszem, Iławą i Biskupcem. W 1818 roku weszły w skład powiatu suskiego. Od 1402 roku pieczę nad miastem sprawował burmistrz, którego wspierał zastępca. W 1743 roku Kisielice stały się miastem garnizonowym za sprawą ulokowania w nim I Regimentu Kirasjerów. Od 1743 do 1777 roku stacjonował tu również IX Regiment Dragonów. W 1899 roku w mieście uruchomiono połączenie kolejowe z Prabutami i Kwidzynem. Powstanie sieci kolejowej doprowadziło do uruchomienia w mieście browaru, niewielkiej fabryki mydła; wzniesiono również siedem wiatraków oraz 90 prywatnych zakładów rzemieślniczych. Przed 1939 rokiem w mieście działały ponadto dwa młyny, cegielnia, tartak, fabryka maszyn rolniczych i mleczarnia. W 1926 roku uruchomiona została linia autobusowa Kisielice – Susz.

W 1773 roku Kisielice liczyły 823 mieszkańców. W 1816 roku w mieście żyło 1047 osób, ale już w 1855 liczba mieszkańców wzrosła do 2032. W 1937 roku miasto liczyło 3092 mieszkańców.

Na początku XX wieku w Kisielicach istniały dwie szkoły podstawowe oraz szkoła gospodarstwa wiejskiego. W 1925 roku uruchomiono szkołę średnią. Kisielice były zamieszkane przez katolików, ewangelików i ludność wyznania mojżeszowego. Każde wyznanie posiadało własną świątynię. Przed wybuchem II wojny światowej w Kisielicach działała filia banku oraz Powiatowa Kasa Oszczędności. Od 1902 roku wydawano "Gazetę Kisielicką". Na frontach I wojny światowej poległo 81 mieszkańców Kisielic. W okresie poprzedzającym plebiscyt 1920 roku w mieście prowadzono polskie akcje propagandowe; założono biblioteczkę Towarzystwa Czytelni Ludowych, urządzano odczyty oraz kursy języka polskiego. Po klęsce Polski w plebiscycie działacze z Kisielic byli narażeni na liczne szykany oraz agresywne wystąpienia niemieckich nacjonalistów. W 1931 roku w obchodach 600-lecia miasta uczestniczył sam prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg.

Wojska radzieckie wkroczyły do miasta 22 stycznia 1945 roku, paląc zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Zdewastowane, zniszczone Kisielice w roku 1946 utraciły prawa miejskie.

W roku 1986 roku Kisielice odzyskały prawa miejskie. W mieście działa Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Obywatelskie Stowarzyszenie Uwłaszczeniowe, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, trzy apteki.

Gospodarka

W mieście działa masarnia, serwis komputerowy, kwiaciarnia, zakład mechaniki samochodowej, sklepy spożywczo-przemysłowe i wielobranżowe, zakład fryzjerski, zakłady cukierniczo-piekarnicze, hurtownie.

Kultura

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna
• Stowarzyszenie Miłośników Gminy Kisielice
• Amatorski Zespół Wokalny "Mirana", założony w 1999 roku
• Ludowy zespół śpiewaczy "Pomerania", założony w 1983 roku

Religia

• Parafia pw. Matki Bożej Królowej Świata w Kisielicach

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Mazella – proboszcz w Kisielicach, działacz plebiscytowy, członek Powiatowej Rady Ludowej, zmuszony do opuszczenia miasta z powodu szykan i prześladowania ze strony bojówek niemieckich po 1920 roku.

Sport

• Klub piłkarski MLKS "Olimpia" Kisielice

Edukacja

• Przedszkole
• Zespół Szkół w Kisielicach: Przedszkole w Kisielicach, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w Kisielicach, Publiczne Gimnazjum w Kisielicach
• Zespół Szkół Rolniczych im. H. i S. Sierakowskich w Kisielicach

Turystyka

• Szlak Kanału Elbląskiego – Ostróda – Miłomłyn – Morąg – Małdyty – Pasłęk – Elbląg – Raczki Elbląskie – Jelonki – Drulity – Zalewo – Susz – Kisielice – Szymbark – Iława – Tynwałd – Boreczno – Miłomłyn – Ostróda

Zabytki

• Kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata wzniesiony w 1331 roku.

Świątynia spłonęła w 1945 roku. Została odbudowana na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. W świątyni złożono relikwie św. Wincentego Pallottiego.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Hoffmann Mieczysław, Sikorski Jerzy, Iława i okolice, Poznań 1971.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski: dzieje miast i wsi. Szkice historyczne od czasów krzyżackich do 1945 roku, Iława 2006.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski: dzieje, zabytki, pejzaż i kultura, Iława 2008.
Niesiobędzki Wiesław, Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego: przewodnik historyczno-krajoznawczy, Iława 2003.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Baza Informacji Lokalnej [24.11.2014].
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [24.11.2014].