Jedwabno (gmina wiejska)

Gmina Jedwabno
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Sławomir Ambroziak
Powierzchnia	311,90 km²
Liczba sołectw	17
Liczba miejscowości	25
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3704 12 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NSZ
TERYT	2817032
Urząd gminy ul. Warmińska 2 12-122 Jedwabno
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Jedwabno – gmina wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, w zachodniej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Jedwabnie. Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Gmina o bardzo niskiej gęstości zaludnienia na 1 km². Władzę w gminie sprawuje wójt Sławomir Ambroziak.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Jedwabno zajmuje powierzchnię 311,90 km², w tym:

• użytki rolne: 19,7% (6133 ha)
• lasy: 65,5% (20447 ha)
• wody: 5,8% (1813 ha)

Gmina stanowi 16,1% powierzchni powiatu szczycieńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Kościół pw. św. Wojciecha w Nowym Dworze.
Fot. Albert Jankowski. Źródło: Commons Wikimedia

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3704	100	1854	50,0	1850	50,0
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	12		6		6

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Jedwabno wynosiło -12 osoby, co stanowi 5,2% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,3% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Jedwabno były częścią powiatu nidzickiego w województwie olsztyńskim.

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Tereny gromady Jedwabno zostały wyłączone z powiatu nidzickiego i na mocy ustawy z 7 października 1954 roku przyłączono je do obszaru powiatu szczycieńskiego. Gromada przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.

Gminę Jedwabno powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Brajniki, Burdąg, Czarny Piec, Dłużek, Jedwabno, Kot, Małszewo, Narty, Nowe Borowe, Nowy Dwór, Piduń, Rekownica, Szuć, Waplewo, Warchały, Witowo, Witówko.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Jedwabno została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina wiejska Jedwabno graniczy z gminami: Purda, Pasym, Szczytno, Wielbark, Janowo, Nidzica, Olsztynek.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Brajniki, Burdąg, Czarny Piec, Dłużek, Jedwabno, Kot, Lipniki, Małszewo, Narty, Nowe Borowe, Nowy Dwór, Piduń, Rekownica, Szuć, Waplewo, Witowo, Witówko.

Pozostałe miejscowości: Dębowiec, Dzierzki, Nowy Las, Warchały, Grobka, Omulew, Strzała, Rekowe.

Gospodarka

Większą część obszaru gminy (ponad 65%) zajmują lasy. Pozostała część gminy ma charakter typowo rolniczy lub rekreacyjny. Użytki rolne zajmują niecałe 20% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 51% (3145 ha) stanowią grunty orne, 44% (2726 ha) łąki i pastwiska, a 0,2% sady. Średnia wielkość gospodarstw w gminie jest niska i wynosi 9,3 ha (jest prawie dwukrotnie mniejsza niż średnia w województwie). Większość stanowią gospodarstwa małe od 1-5 ha. Na terenie gminy dominują słabe gleby V i VI klasy bonitacyjnej. W produkcji rolnej przeważa uprawa zbóż i ziemniaków, niewielki odsetek stanowią rośliny pastewne i przemysłowe. W produkcji zwierzęcej występuje chów bydła, trzody chlewnej i drobiu.

Przeważające obszary o słabej jakości gleb, powiększające się rozdrobnienie gospodarstw rolnych, niewielka ilość osób pracujących w rolnictwie oraz duże powierzchnie leśne nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa w gminie.

Ważną rolę w gminie odgrywa leśnictwo i łowiectwo.
Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Jedwabno wynosiła pod koniec 2013 roku 279. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 268 tworzy sektor prywatny. 44 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 22 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 51 firm w dziale budownictwo, 45 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 23 firmy.

Gmina Jedwabno stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, rzeka, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Duży odsetek lasów i wód powierzchniowych stwarza dobre warunki do rozwoju wszystkich form wypoczynku oraz rekreacji.
Bazę turystyczną stanowią w gminie ośrodki wypoczynkowe, hotel, gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Brajniki, Burdąg, Małszewo, Nowy Dwór, Jedwabno, Kot oraz pola namiotowe.

Gmina należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy", Związku Gmin "Czyste Mazury" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Jedwabno wynosiła 402 osoby, co stanowi 6,3% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 25,5% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Jedwabnie
• Gminna Biblioteka Publiczna w Jedwabnie

Filia biblioteki znajduje się w Nowym Dworze.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Międzynarodowy Plener Rysunku w Jedwabnie
• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Urszula Porycka-Krawczewska - nauczycielka, animatorka kultury, malarka, grafik.
• Anna Sarnowska (1931-) - choreograf oraz instruktor tańca ludowego.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Jedwabno należą:

• kościół pw. św. Józefa w Jedwabnie wraz z plebanią
• kościół pw. św. Wojciecha w Nowym Dworze
• karczma z zajazdem i młyn wodny w Małaszewie
• zabytkowe chaty w miejscowościach: Burdąg, Jedwabno, Kot, Małszewo, Nowy Dwór, Szuć

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki rowerowe:
  • trasa Narty - Burdąg (4 km)
  • trasa Jedwabno - Narty (4 km)
  • trasa Jedwabno - Lipniki - Małszewo - Burdąg - Jedwabno (11 km)
  • trasa Jedwabno - Dłużek - Binduga (8 km)
• ścieżka dydaktyczna Nadleśnictwa Jedwabno
• szlak konny - pomiędzy miejscowościami Małszewo-Rudka
• szlak konny - zlokalizowany na terenie Nadleśnictwa Szczytno w leśnictwach Witówko i Galwica
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
• jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Jedwabno można uzyskać na stronie internetowej jedwabno.pl oraz turystyka.szczytno.pl.

Religia

• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pasymiu
• Parafia pw. św. Józefa i Matki Boskiej Częstochowskiej w Jedwabnie
• Parafia pw. św. Wojciecha w Nowym Dworze

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Jedwabno istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Zespół Szkół w Jedwabnie - Przedszkole Samorządowe w Jedwabnie, szkoła podstawowa, gimnazjum oraz filia szkoły podstawowej w Nowym Dworze.

Sport

W gminie działa klub:

• KS ZRYW Jedwabno
• UKS Bocian przy Zespole Szkół w Jedwabnie

Inne organizacje i instytucje

• Zespół Pieśni i Tańca Jedwabno
• Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich w Szuci

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezerwaty:

• Rezerwat Dęby Napiwodzkie (37,11 ha)
• Rezerwat Galwica (81,72 ha)
• Rezerwat Małga (147,09 ha)
• Rezerwat Ustnik (32,5 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Jedwabno znajduje się 12 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne "Grzybiczne", "Okonek", "Zamulewo", "Złotko", "Żabieniec".

Zobacz też:

• Międzynarodowy Konkurs na Rysunek Satyryczny Jaka bede…
• Szczycieńska Pozycja Leśna

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1954, nr 49, poz. 252, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia rozwoju gminy Jedwabno, Jedwabno 2009.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Jedwabno [20.12.2014]
Urząd Gminy Jedwabno [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
UStat Olsztyn [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]