Szymbark

Szymbark
Zamek w Szymbarku, źródło: Ostpreussen.net, dostęp 23 września 2013
Rodzaj miejscowości	Wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-241
Tablice rejestracyjne	NIL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Szymbark
Położenie na mapie Polski Szymbark
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Szymbark (niem. Schönberg) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Obecnie sołtysem wsi jest Łukasz Najda.

Charakterystyka fizjograficzna

Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego powiatu iławskiego. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko Iławy, w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława–Szymbark.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu.

W 1527 roku, po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego, kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht.

W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku.

W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.

Gospodarka

W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.

W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR.

Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).

Kultura

W 1984 roku zorganizowano w miejscowości Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie.

Turystyka

• Szlak Kanału Elbląskiego - Ostróda - Miłomłyn - Morąg - Małdyty - Pasłęk - Elbląg - Raczki Elbląskie - Jelonki - Drulity - Zalewo - Susz - Kisielice - Szymbark - Iława - Tynwałd - Boreczno - Miłomłyn - Ostróda.
• Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława.

Przyroda

Na terenie miejscowości znajdują się pomniki przyrody - dęby w parku zamkowym (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa, tzw. "Aleja Napoleona" - będące pod ochroną programu Natura 2000.

Zabytki

• Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem.
• W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów.

Ludzie związani z miejscowością

• Georg Polenz
• Teodor Schlieben
• Ernst Finck von Finckenstein
• Ofttried Finck von Finckenstein (1901-1987) - niemiecki pisarz i poeta, urodzony na zamku w Szymbarku.
• Marek Kałuża - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku.

Zamek w Szymbarku,
źródło: Zamek w Szymbarku - wikimedia, dostęp 23 września 2013

Groby rodziny von Finckensteinów,
źródło: Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia, dostęp 23 września 2013

Bibliografia

Szymbark, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.