Szymbark: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Szymbark''' (niem. ''Schönberg'') – wieś sołecka w Polsce, położona w [[ | + | <big>'''Szymbark''' (niem. ''Schönberg'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Iława (gmina wiejska)|gminie Iława]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Obecnie sołtysem wsi jest [[Łukasz Najda]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego [[ | + | Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego [[Powiat iławski|powiatu iławskiego]]. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko [[Iława|Iławy]], w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława–Szymbark. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Krzyżacy]]. Zarówno wieś jak i [[lkwim:Zamek w Szymbarku|zamek]] w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. | + | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Zakon Krzyżacki |Krzyżacy]]. Zarówno wieś jak i [[lkwim:Zamek w Szymbarku|zamek]] w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. |
| − | W 1527 roku, po sekularyzacji [[biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]], kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę | + | W 1527 roku, po sekularyzacji [[biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]], kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi [[Georg Polenz|Georgowi Polenzowi]]. Po śmierci [[Georg Polenz|Polenza]] majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. |
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku. | W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku. | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | === | + | === Gospodarka === |
| − | [[ | + | W Szymbarku powstał [[Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej w Szymbarku|Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej]]. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku. |
| − | + | ||
| − | + | W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR. | |
| − | + | ||
| + | Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark). | ||
| + | <br/> | ||
| + | === Kultura === | ||
| + | W 1984 roku zorganizowano w miejscowości [[lkwim:Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”|Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ===Religia=== | ||
| + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie |parafii rzymskokatolickiej pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ===Turystyka=== | |
| + | *[[Szlak Kanału Elbląskiego]] - [[Ostróda]] - [[Miłomłyn]] - [[Morąg]] - [[Małdyty]] - [[Pasłęk]] - [[Elbląg]] - [[Raczki Elbląskie]] - [[Jelonki]] - [[Drulity]] - [[Zalewo]] - [[Susz]] - [[Kisielice]] - Szymbark - [[Iława]] - [[Tynwałd]] - [[Boreczno]] - [[Miłomłyn]] - Ostróda. | ||
| + | *[[Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława]]. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | ===Przyroda=== | |
| + | Na terenie miejscowości znajdują się pomniki przyrody - dęby w parku zamkowym (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat [[Pomnik przyrody "Aleja Napoleona" |aleja sosnowa, tzw. "Aleja Napoleona"]] - będące pod ochroną programu [[Natura 2000 Aleje Pojezierza Iławskiego|Natura 2000]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | === Zabytki === | ||
| + | *[[lkwim:Zamek w Szymbarku|Zamek szymbarski]], którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. | ||
| + | *W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| + | === Ludzie związani z miejscowością === | ||
| + | *[[Georg Polenz]] | ||
| + | *[[Teodor Schlieben]] | ||
| + | *[[Ernst Finck von Finckenstein]] | ||
| + | *[[Ofttried Finck von Finckenstein]] (1901-1987) - niemiecki pisarz i poeta, urodzony na zamku w Szymbarku. | ||
| + | *[[lkwim:Marek Kałuża|Marek Kałuża]] - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku. | ||
| + | [[Plik:Zamek Szymbark.jpg|240px|thumb|Zamek w Szymbarku,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg Zamek w Szymbarku - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | ||
| + | [[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|240 px|thumb|Groby rodziny von Finckensteinów,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
=== Bibliografia === | === Bibliografia === | ||
| − | |||
''Szymbark'', w: ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.<br/> | ''Szymbark'', w: ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.<br/> | ||
''Iława z dziejów miasta i powiatu'', red. M. Lossman, Olsztyn 1972.<br/> | ''Iława z dziejów miasta i powiatu'', red. M. Lossman, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| Linia 81: | Linia 94: | ||
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br/> | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat iławski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Iława (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | |||
| − | |||
Wersja z 13:01, 26 sie 2014
| Szymbark | |
| | |
 Zamek w Szymbarku,
źródło: Ostpreussen.net, dostęp 23 września 2013 | |
| Rodzaj miejscowości | Wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Iława |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-241 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szymbark | |
| Położenie na mapie Polski  Szymbark | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szymbark (niem. Schönberg) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Obecnie sołtysem wsi jest Łukasz Najda.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego powiatu iławskiego. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko Iławy, w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława–Szymbark.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu.
W 1527 roku, po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego, kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht.
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku.
W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.
Gospodarka
W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.
W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR.
Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).
Kultura
W 1984 roku zorganizowano w miejscowości Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”.
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie.
Turystyka
- Szlak Kanału Elbląskiego - Ostróda - Miłomłyn - Morąg - Małdyty - Pasłęk - Elbląg - Raczki Elbląskie - Jelonki - Drulity - Zalewo - Susz - Kisielice - Szymbark - Iława - Tynwałd - Boreczno - Miłomłyn - Ostróda.
- Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława.
Przyroda
Na terenie miejscowości znajdują się pomniki przyrody - dęby w parku zamkowym (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa, tzw. "Aleja Napoleona" - będące pod ochroną programu Natura 2000.
Zabytki
- Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem.
- W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów.
Ludzie związani z miejscowością
- Georg Polenz
- Teodor Schlieben
- Ernst Finck von Finckenstein
- Ofttried Finck von Finckenstein (1901-1987) - niemiecki pisarz i poeta, urodzony na zamku w Szymbarku.
- Marek Kałuża - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku.
źródło: Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia, dostęp 23 września 2013
Bibliografia
Szymbark, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
