Wadąg

Wadąg
Widok na Wadąg w Zalbkach. Źródło: archipelag.ceik.eu
Rodzaj miejscowości	wieś niesołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dywity
Liczba ludności (2010)	278
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wadąg
Położenie na mapie Polski Wadąg
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wadąg (niem. Wadang) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku była zamieszkana przez 278 osób.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim nad rzeką Wadąg, w odległości 7 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości została zapożyczona od pruskiej nazwy jeziora – Wangelinus. Na przestrzeni stuleci ulegała pewnym przekształceniom: Wadangen (1399, 1429), Wadang (1517, 1673; ta niemiecka nazwa obowiązywała do 1945 roku), Wadanke (1656, 1785), Wadung (1755). W 1879 po raz pierwszy odnotowano polską wersją nazwy – Wadąg.

Wieś istnieje od 1399 roku, jednak pierwsza wzmianka na jej temat pojawiła się w roku 1337. W tym okresie w Wadągu działał młyn oraz tartak. W czasie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521 wieś została zniszczona. Jednak już w XVI wieku zbudowano karczmę, co świadczy, że miejscowość nie została całkowicie opustoszała, a proces ponownego zasiedlania częściowo opuszczonej ziemi przebiegał szybko. W XVIII wieku młyn i tartak stanowiły własność rodziny Hemplów. W 1785 roku Wadąg liczył zaledwie 9 domów. W 1715 roku Józef Hempel zbudował w Wadągu papiernię. W 1820 roku wieś była zamieszkana przez 78 osób. W 1830 roku miejscowa papiernia szczycąca się I kategorią produkowała papier na eksport do Królestwa Polskiego. Niestety, z czasem papiernia podupadła. W 1923 roku w jej budynku została uruchomiona elektrownia, którą zarządzało olsztyńskie przedsiębiorstwo tramwajów i omnibusów. Od 1866 roku młyn i karczma należały do Carla Ganswindta. W okresie międzywojennym wieś była również całkiem popularnym miejscem letniego wypoczynku. W 1910 roku na skraju Lasu Miejskiego Karol Oschinsky otworzył restaurację "Nowy Wadąg". Karol Oschinsky był w 1926 roku także właścicielem starej gospody w Wadągu nazwanej, dla odróżnienia od nowej restauracji, "Starym Wadągiem".

W 1933 roku Wadąg był zamieszkany przez 133 osoby. 6 lat później liczył 130 mieszkańców. W 1945 roku nad rzeką Wadąg zginął radziecki żołnierz Piotr Diernow, który własnym ciałem zasłonił wyloty strzelnicze gniazda niemieckich karabinów maszynowych. W 1967 roku w miejscu jego śmierci postawiono pamiątkowy obelisk. W 1993 roku wieś była zamieszkana przez 44 mieszkańców. W Wadągu funkcjonuje elektrownia wodna i przepompownia ścieków.

Gospodarka

W miejscowości działa firma Wipasz S.A.. Znajduje się też tutaj siedziba leśnictwa należącego do Nadleśnictwa Olsztyn.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Kieźlinach.

Turystyka

• gospodarstwo agroturystyczne Trzcinowa Dolina
• szlak kajakowy o długości 14 km - przebieg trasy: Słupy - jezioro Wadąg - rzeka Wadąg - Elektrownia Łyna
• szlak kajakowy o długości 43 km - przebieg trasy: Dadaj - Kromerowo - Tumiany - Barczewo - jezioro Wadąg - Olsztyn
• szlak kajakowy: Jezioro Bogdańskie - Kiermas - Umląg - jezioro Kiermas - rzeka Kiermas - Pisa Warmińska - jezioro Wadąg - rzeka Wadąg
• niebieski szlak rowerowy o długości 32 km - przebieg trasy: Dywity - Dągi - Różnowo - Dąbrówka Wielka - Nowe Włóki - Gradki - Frączki - Tuławki - Gady - jezioro Wadąg - Dągi - Dywity
• szlak rowerowy o długości 38 km – przebieg trasy: Klebark Wielki - Silice - Skajboty - Mokiny - Barczewo - Biedowo - Barczewko - Słupy - Wadąg
• Szlak im. Piotra Diernowa

Zabytki

• klasycystyczna przydrożna kapliczka warmińska, prawdopodobnie z XIX wieku

Ciekawostki

We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".

Bibliografia

Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
Bank Danych Lokalnych GUS [14.12.2013]
Trzcinowa Dolina [14.12.2013]
Wikipedia [14.12.2013]