Młynary (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Młynary
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Marek Stanisław Misztal
Powierzchnia	158,41 km²
Liczba sołectw	19
Liczba miejscowości	26
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	4566 29 osób/km²
Strefa numeracyjna	55
Tablice rejestracyjne	NEB
TERYT	2804063
Urząd gminy ul. Dworcowa 29  14-420 Młynary
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Młynary – gmina miejsko-wiejska położona w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-wschodniej części powiatu elbląskiego. Siedziba gminy znajduje się w Młynarach.

Jest to gmina rolnicza, usytuowana na pograniczu Wzniesienia Elbląskiego i Równiny Warmińskiej.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Marek Misztal.

Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Błudowie. Fot. Igor Hrywna. Źródło: www.mojemazury.pl

Kościół pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach.
Źródło: www.mlynary.pl

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zastawnie. Źródło: www.mlynary.pl

Pozostałości cmentarza w Młyńskiej Woli.
Fot. Igor Hrywna. Źródło: www.mojezulawy.pl

Powierzchnia gminy

Gmina Młynary zajmuje powierzchnię 158,41km². W tym:

• lasy: 39%
• użytki rolne: 54%

Gmina stanowi 11,19% powierzchni powiatu elbląskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	4566	100	2311	50,61	2255	49,39
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	29		15		14

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Młynary wynosiło -31osób , co stanowi 140,9% migracji ludności w powiecie elbląskim (saldo migracji w powiecie elbląskim wynosi -22 osoby), 1,20% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Młynary utraciły posiadane prawa miejskie. Po ostatecznym ustaleniu granic państwa polskiego i przejęciu władzy przez przedstawicieli polskiej administracji powołano powiat pasłęcki, który na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stał się częścią województwa olsztyńskiego. Podzielono go na 8 gmin wiejskich i 1 gminę miejską, wśród nich była gmina wiejska Młynary.

W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. W wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania powołano wówczas gromadę Młynary, która stała się na przestrzeni lat największą gromadą w powiecie pasłęckim i w 1964 roku zajmowała obszar 158,95 km².

Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych przywróciły podział państwa na gminy. W skład utworzonej gminy Młynary z siedzibą w Młynarach wchodziły obszary sołectw: Błudowo, Karszewo, Kraskowo, Kurowo Braniewskie, Kwietnik, Mikołajki, Młynary, Młynarska Wola, Nowe Monasterzysko, Płonne, Sąpy, Sokolnik, Stare Monasterzysko, Warszewo, Włóczyska, Zastawno, Zaścianki oraz miejscowość Rucianka.

1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa przestał istnieć powiat pasłęcki. Gmina Młynary została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego.

W 1984 roku przywrócono prawa miejskie Młynarom, a w 1992 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 roku dokonano połączenia gminy i miasta Młynary w jedną jednostkę administracyjną.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Młynary w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim.

Gmina miejsko-wiejska Młynary graniczy z następującymi gminami: od północnego zachodu z gminą Tolkmicko, od zachodu z gminą Milejewo, od północy z gminą Frombork, od północnego wschodu z gminą Płoskinia, od wschodu z gminą Wilczęta, od południa z gminą Pasłęk.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Błudowo, Karszewo, Kraskowo, Kurowo Braniewskie, Kwietnik, Mikołajki, Młynarska Wola, Młynary, Nowe Monasterzysko, Ojcowa Wola, Płonne, Rucianka, Sąpy, Sokolnik, Stare Monasterzysko, Warszewo, Włóczyska, Zastawno, Zaścianki.

Pozostałe miejscowości: Bronikowo, Broniszewo, Janiki Pasłęckie, Krasinek, Myśliniec, Nowe Sadłuki, Podgórze, Olszówka, Sucha, Olszynka, Kobyliny.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki gminy Młynary jest rolnictwo. W gminie dominują gospodarstwa indywidualne, większość z nich jest o powierzchni do 5 ha i produkuje na potrzeby własne. Uprawiane są w nich: zboża (żyto, pszenica), ziemniaki, krzewy jagodowe, roślin pastewne, a także prowadzona jest hodowla zwierząt, głównie trzody chlewnej.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Młynary wynosiła w 2013 roku 265. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzyło sektor prywatny. Najwięcej firm – 69 – było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 22 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, a 30 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe – 24 firmy. Większość tych firm stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, zatrudniające od 1 do 5 pracowników.

Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. Turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Zastawno, Karszewo, Sokolnik i Bronikowo.

Gmina miejsko-wiejska Młynary podejmuje współpracę z niemiecką gminą partnerską – Brokdorf.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Młynary wynosiła 346 osób, co stanowi 6,16% bezrobotnych w powiecie elbląskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,3% ludności.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Ośrodek Kultury w Młynarach wraz z Biblioteką Publiczną w Młynarach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Przegląd Kultury Mniejszości Narodowych "Integracje" w Młynarach
• Ogólnopolski Plener Plastyczny "Bliżej natury" w Młynarach
• Młynary Blues Festiwal
• Przegląd zespołów tańca nowoczesnego w Młynarach
• dożynki gminne
• Dni Miasta Młynary

Ludzie związani z gminą

• Tadeusz Balicki (1923–2003) – regionalista, animator kultury, założyciel Izby Pamiątek Historycznych w Młynarach
• Maciej Płażyński (1958–2010) – urodzony w Młynarach, prawnik, polityk, wojewoda gdański w latach 1990–1996, marszałek Sejmu w latach 1997–2001, jeden z założycieli i były przewodniczący Platformy Obywatelskiej oraz jej klubu parlamentarnego, poseł na Sejm III, IV i VI kadencji, senator i wicemarszałek Senatu VI kadencji
• Jaosław Gugała – urodzony w Młynarach, dziennikarz związany m.in. z Telewizją Polską i Polsatem, muzyk i dyplomata, w latach 1999–2003 ambasador RP w Urugwaju

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Młynary należą:

• kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Błudowie wraz z przykościelnym cmentarzem
• ruiny kościoła i przykościelny cmentarz w Młynarskiej Woli
• układ urbanistyczny wraz z zespołem zabudowy Starego Miasta w Młynarach oraz domy przy ul. J. Słowackiego (1905) i przy ul. Dworcowej (1920)
• kościół pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach wraz z przykościelnym cmentarzem
• kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświęszej Maryi Panny w Młynarach – kościół filialny
• młyn zakonny w Młynarach – ruiny
• kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zastawnie

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
• Szlak Młynarsko-Pasłęcki – szlak w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej
• ścieżka dydaktyczno-ekologiczna – ścieżka prowadząca z Młynar przez rzekę Gardynę, dalej lasem do wsi Kraskowo, o łącznej długości 4,6 km
• "Gruba Kaśka" – jedna z największych sosen w Polsce; o wysokości 40 m i obwodzie 4 m
• Prywatne Muzeum im. Tadeusza Balickiego w Młynarach – dawna Izba Pamiątek Historycznych w Młynarach

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Młynary istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole w Młynarach
• Szkoła Podstawowa w Błudowie
• Zespół Szkół w Młynarach – Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Młynarach, Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Młynarach

Sport

W gminie Młynary organizowane są imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.:

• turniej sołectw gminy Młynary
• "Rekreacyjny Bieg do Grubej Kaśki"

Istnieją również kluby sportowe:

• Stowarzyszenie KS "Syrena" Młynary
• UKS "Syrenka" przy Szkole Podstawowej w Młynarach
• UKS "Dona" przy Publicznym Gimnazjum w Młynarach

Inne organizacje i instytucje

• Kino "Zenit" w Młynarach
• Lokalna Grupa Działania Wysoczyzna Elbląska
• Stowarzyszenie Przyjaciół Młynar
• Stowarzyszenie na rzecz Dzieci i Młodzieży Gminy Młynary
• Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół wsi Nowe Monasterzysko
• Stowarzyszenie Przyjaciół Sołectwa Rucianka
• Towarzystwo Przyjaciół Zastawna
• Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Kurowo Braniewskie i Kraskowo
• Zespól "Karszewianki"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

• rezerwaty przyrody:
  • Rezerwat Lenki (9,74 ha)
  • Rezerwat Pióropusznikowy Jar (37,78 ha)
• obszary chronionego krajobrazu:
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (16677,8 ha)
  • Słobicki Obszar Chronionego Krajobrazu (5035,6 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Młynary znajdują się 32 pomniki przyrody – głównie pojedyncze dęby, buki i sosny. Znajdują się tu także głazy narzutowe, jak głaz w miejscowości Kwietnik.

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1983 nr 51 poz. 229, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 1983 r. w sprawie utworzenia miast w województwach: elbląskim, jeleniogórskim, leszczyńskim, siedleckim i suwalskim, isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib, isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297–1997, Pasłęk 1997.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Młynary na lata 2011-2018, Ustroń 2011.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.06.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Młynary [06.06.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.06.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.06.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olszynie [06.06.2014]
Urząd Miasta i Gminy Młynary [06.06.2014]
UStat w Olsztynie [06.06.2014]