Grunwald (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Demografia) |
|||
| (Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Jan Kacprzyk |
|adres_ug = Gierzwałd 33 | |adres_ug = Gierzwałd 33 | ||
|kod_poczt_ug = 14-107 Gierzwałd | |kod_poczt_ug = 14-107 Gierzwałd | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://gminagrunwald.biuletyn.net/ | |bip = http://gminagrunwald.biuletyn.net/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Grunwald''' – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat ostródzki| powiatu ostródzkiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Gierzwałd| Gierzwałdzie]]. | + | '''Gmina Grunwald''' – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat ostródzki|powiatu ostródzkiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Gierzwałd|Gierzwałdzie]]. |
| − | + | Gmina rolnicza, posiadająca walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy znajduje się pole [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwy pod Grunwaldem z 1410]]. | |
| − | Gmina rolnicza, posiadająca walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy znajduje się pole [[Bitwa pod Grunwaldem| bitwy pod Grunwaldem z 1410]]. | + | W Wyborach Samorządowych 2024 mandat wójta uzyskał Jan Kacprzyk. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
Gmina wiejska Grunwald zajmuje powierzchnię 179,94 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3228]</ref>, w tym: | Gmina wiejska Grunwald zajmuje powierzchnię 179,94 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3228]</ref>, w tym: | ||
| Linia 40: | Linia 37: | ||
*wody: 2% | *wody: 2% | ||
| − | Gmina stanowi 10,2% powierzchni [[Powiat ostródzki| powiatu ostródzkiego]]. | + | Gmina stanowi 10,2% powierzchni [[Powiat ostródzki|powiatu ostródzkiego]]. |
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | ||
| − | + | ||
| − | + | [[Plik:Pole bitwy pod Grunwaldem.jpg|thumb|right|290px|Pole bitwy pod Grunwaldem.<br>Fot. Andrzej Barabasz. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Grunwald_01_AB.jpg Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | [[Plik:Kościół filialny w Mielnie.jpg|thumb|right|290px|Kościół filialny w Mielnie.<br>Fot. Jarenty. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82-Mielno.jpg Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | [[Plik:Kościół w Stębarku.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Trójcy Świętej w Stębarku.<br>Fot. Łukasz Niemiec. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:St%C4%99bark_-_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Aw._Tr%C3%B3jcy_%28widok_z_przodu_i_boku%29.jpg Commons Wikimedia]]] | |
| − | + | [[Plik:Kościół Rychnowo..jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rychnowie<br/>Autor: Krzysztof Kozłowski. Źródło: [http://kkozlowski.pl/ www.kkozlowski.pl]]] | |
| − | + | [[Plik:Klasztor w Rychnowie.jpg|thumb|right|290px|Klasztor w Rychnowie.<br>Fot. Piotr Marynowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rychnowo_-_pa%C5%82ac_%2801%29.jpg Commons Wikimedia] | |
| − | + | ]] | |
| + | |||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|-- | |-- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 5756 || 100 || 2822 || 49,0 || 2934 || 51,0 | + | |liczba ||5756 ||100 ||2822 ||49,0 ||2934 ||51,0 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 32 || colspan=2| 16 || colspan=2| 16 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|32 ||colspan=2|16 ||colspan=2|16 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Grunwald wynosiło -72 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 17,1% migracji w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]] oraz 1,9% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]]. | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Grunwald wynosiło -72 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 17,1% migracji w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]] oraz 1,9% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Grunwald były częścią powiatu ostródzkiego w | + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Grunwald były częścią powiatu ostródzkiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>.<br/> |
| − | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>. Gromada Grunwald przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>.<br/> |
| − | Gmina wiejska Grunwald, z siedzibą w Gierzwałdzie, została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W jej skład wchodziły obszary sołectw: [[Domkowo]], [[Drwęck]], [[Frygnowo]], [[Gierzwałd]], [[Glądy]], [[Góry Lubiańskie]], [[Kiersztanówko]], [[Kitnowo]], [[Łodwigowo]], [[Marcinkowo (gmina Grunwald)| Marcinkowo]], [[Mielno]], [[Rychnowo]], [[Rychnowska Wola]], [[Stębark]], [[Szczepankowo]], [[Warlity Małe]], [[Wigwałd]], [[Zawady]] oraz miejscowość [[Świętojańska Karczma]]. | + | Gmina wiejska Grunwald, z siedzibą w Gierzwałdzie, została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W jej skład wchodziły obszary sołectw: [[Domkowo]], [[Drwęck]], [[Frygnowo]], [[Gierzwałd]], [[Glądy]], [[Góry Lubiańskie]], [[Kiersztanówko]], [[Kitnowo]], [[Łodwigowo]], [[Marcinkowo (gmina Grunwald)|Marcinkowo]], [[Mielno]], [[Rychnowo]], [[Rychnowska Wola]], [[Stębark]], [[Szczepankowo (gmina Grunwald)|Szczepankowo]], [[Warlity Małe]], [[Wigwałd]], [[Zawady]] oraz miejscowość [[Świętojańska Karczma]]. |
| − | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Grunwald w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]]. | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat ostródzki. Gmina Grunwald została bezpośrednio częścią województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego.<br/> |
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Grunwald w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]]. | ||
Gmina wiejska Grunwald graniczy z gminami: [[Ostróda (gmina wiejska)|Ostróda]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)|Olsztynek]], [[Kozłowo (gmina wiejska)|Kozłowo]], [[Dąbrówno (gmina wiejska)|Dąbrówno]]. | Gmina wiejska Grunwald graniczy z gminami: [[Ostróda (gmina wiejska)|Ostróda]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)|Olsztynek]], [[Kozłowo (gmina wiejska)|Kozłowo]], [[Dąbrówno (gmina wiejska)|Dąbrówno]]. | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Domkowo]], [[Dylewo]], [[Frygnowo]], [[Gierzwałd]], [[Glądy]], [[Góry Lubiańskie]], [[Grunwald]], [[Kiersztanowo]], [[Kiersztanówko]], [[Kitnowo]], [[Łodwigowo]], [[Marcinkowo (gmina Grunwald)| Marcinkowo]], [[Mielno]], [[Pacółtowo]], [[Rychnowo]], [[Rychnowska Wola]], [[Stębark]], [[Szczepankowo]], [[Zapieka]], [[Zybułtowo]]. | + | Sołectwa: [[Domkowo]], [[Dylewo]], [[Frygnowo]], [[Gierzwałd]], [[Glądy]], [[Góry Lubiańskie]], [[Grunwald]], [[Kiersztanowo (gmina Grunwald)|Kiersztanowo]], [[Kiersztanówko]], [[Kitnowo]], [[Łodwigowo]], [[Marcinkowo (gmina Grunwald)|Marcinkowo]], [[Mielno]], [[Pacółtowo]], [[Rychnowo]], [[Rychnowska Wola]], [[Stębark]], [[Szczepankowo (gmina Grunwald)|Szczepankowo]], [[Zapieka]], [[Zybułtowo]]. |
| − | Pozostałe miejscowości: [[Dąbrowo]], [[Dylewko]], [[Grabiczek]], [[Jędrychowo (gmina Grunwald)| Jędrychowo]], [[Kalwa]], [[Korsztyn]], [[Lipowa Góra]], [[Lubian]], [[Lubianek]], [[Łęcko]], [[Omin]], [[Pacółtówko]], [[Tumawa]], [[Ulnowo]], [[Wróble]]. | + | Pozostałe miejscowości: [[Dąbrowo]], [[Dylewko]], [[Grabiczek]], [[Jędrychowo (gmina Grunwald)|Jędrychowo]], [[Kalwa]], [[Korsztyn]], [[Lipowa Góra]], [[Lubian]], [[Lubianek]], [[Łęcko]], [[Omin]], [[Pacółtówko]], [[Tumawa]], [[Ulnowo]], [[Wróble]]. |
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| Linia 84: | Linia 83: | ||
Gmina Grunwald stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicona rzeźba terenu, jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Powierzchnia lasów i wód stwarza dobre warunki do rozwoju różnorodnych form wypoczynku oraz rekreacji. Walory przyrodnicze i kulturowe oraz znajdujące się na terenie gminy pole bitwy pod Grunwaldem mają największy wpływ na rozwój turystyki w gminie. Bazę turystyczną stanowią w większości gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Gierzwałd, Stębark, Ulnowo, Rychnowska Wola oraz pola namiotowe<ref>Grunwald 1410 | Gmina Grunwald stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicona rzeźba terenu, jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Powierzchnia lasów i wód stwarza dobre warunki do rozwoju różnorodnych form wypoczynku oraz rekreacji. Walory przyrodnicze i kulturowe oraz znajdujące się na terenie gminy pole bitwy pod Grunwaldem mają największy wpływ na rozwój turystyki w gminie. Bazę turystyczną stanowią w większości gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Gierzwałd, Stębark, Ulnowo, Rychnowska Wola oraz pola namiotowe<ref>Grunwald 1410 | ||
[http://www.grunwald1410.pl/]</ref>.<br/> | [http://www.grunwald1410.pl/]</ref>.<br/> | ||
| − | Gmina Grunwald należy do [[Związek Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"| Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"]], [[LGD "Ziemia Lubawska"]]. | + | Gmina Grunwald należy do [[Związek Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"|Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"]], [[LGD "Ziemia Lubawska"]]. |
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary peryferyzacji społeczno-gospodarczej| obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej]]. | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary peryferyzacji społeczno-gospodarczej|obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej]]. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Grunwald wynosiła 714 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 7,8% bezrobotnych w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Grunwald wynosiła 714 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 7,8% bezrobotnych w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 31,3% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 31,3% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 94: | Linia 93: | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | |||
*[[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie|Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie]] | *[[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie|Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie]] | ||
| Linia 105: | Linia 103: | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
*[[Barbara Bogdańska-Pawłowska]] (1928-2012) - polska ekonomistka, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrzyni, twórczyni i wieloletnia przewodnicząca Ogólnopolskiego Ruchu Programowo-Metodycznego "[[Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich"]] (1991–2011), członkini Rady Naczelnej ZHP (1985–1989), wiceprzewodnicząca Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP (1990–2001), Honorowy Obywatel Fromborka i Gminy Grunwald. | *[[Barbara Bogdańska-Pawłowska]] (1928-2012) - polska ekonomistka, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrzyni, twórczyni i wieloletnia przewodnicząca Ogólnopolskiego Ruchu Programowo-Metodycznego "[[Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich"]] (1991–2011), członkini Rady Naczelnej ZHP (1985–1989), wiceprzewodnicząca Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP (1990–2001), Honorowy Obywatel Fromborka i Gminy Grunwald. | ||
| − | *[[Krzysztof Niespodziański]] (1967-) - ksiądz katolicki, proboszcz [[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie| parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie]], malarz, grafik, ikonopista, twórca animacji, ilustrator, poeta. | + | *[[Krzysztof Niespodziański]] (1967-) - ksiądz katolicki, proboszcz [[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie|parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie]], malarz, grafik, ikonopista, twórca animacji, ilustrator, poeta. |
*[[lkwim: Mariola Platte|Mariola Platte]] (1956- ) pisarka, eseistka, poetka; mieszka w Gierzwałdzie. | *[[lkwim: Mariola Platte|Mariola Platte]] (1956- ) pisarka, eseistka, poetka; mieszka w Gierzwałdzie. | ||
*[[Piotr Żuchowski]] (1964-) - polski polityk, samorządowiec, były wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego, od 2007 sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, od 2010 generalny konserwator zabytków; Honorowy Obywatel Gminy Grunwald. | *[[Piotr Żuchowski]] (1964-) - polski polityk, samorządowiec, były wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego, od 2007 sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, od 2010 generalny konserwator zabytków; Honorowy Obywatel Gminy Grunwald. | ||
| Linia 112: | Linia 110: | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Grunwald należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Grunwald należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>: | ||
| − | *[[Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny w Dylewie| kościół pw. Najświętszej Maryi Panny w Dylewie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny w Dylewie|kościół pw. Najświętszej Maryi Panny w Dylewie]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
*[[Zespół pałacowo-parkowy w Dylewie|ruiny pałacu w Dylewie]] | *[[Zespół pałacowo-parkowy w Dylewie|ruiny pałacu w Dylewie]] | ||
*cmentarze ewangelickie w Dylewie, Mielnie, | *cmentarze ewangelickie w Dylewie, Mielnie, | ||
| Linia 118: | Linia 116: | ||
*kościół ewangelicko-metodystyczny w Gierzwałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem | *kościół ewangelicko-metodystyczny w Gierzwałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
*dwory w Gierzwałdzie, Grunwaldzie, Stębarku | *dwory w Gierzwałdzie, Grunwaldzie, Stębarku | ||
| − | *pałace w [[lkwim: Pałac w Pacółtowie| Pacółtowie]], Rychnowie (obecnie klasztor), Tymawie | + | *pałace w [[lkwim: Pałac w Pacółtowie|Pacółtowie]], Rychnowie (obecnie klasztor), Tymawie |
*ruiny kościoła ewangelickiego w Pacółtowie | *ruiny kościoła ewangelickiego w Pacółtowie | ||
*[[lkwim: Pomnik Grunwaldzki|pomnik]] i ruiny kaplicy na Polach Grunwaldzkich | *[[lkwim: Pomnik Grunwaldzki|pomnik]] i ruiny kaplicy na Polach Grunwaldzkich | ||
| − | *[[Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Kiersztanówku| kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Kiersztanówku]] | + | *[[Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Kiersztanówku|kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Kiersztanówku]] |
| − | *[[lkwim:Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rychnowie| kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie]] wraz z przykościelną dzwonnicą i kostnicą | + | *[[lkwim:Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rychnowie|kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie]] wraz z przykościelną dzwonnicą i kostnicą |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. Przenajświętszej Trójcy w Stębarku| kościół pw. Trójcy Świętej w Stębarku]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[lkwim: Kościół pw. Przenajświętszej Trójcy w Stębarku|kościół pw. Trójcy Świętej w Stębarku]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[Kapliczki| kapliczka]] przydrożna we Frygnowie | + | *[[Kapliczki|kapliczka]] przydrożna we Frygnowie |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| Linia 140: | Linia 138: | ||
*"Grota Miłości" w Dylewie | *"Grota Miłości" w Dylewie | ||
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Grunwald można uzyskać na stronach internetowych: [http://www.gminagrunwald.pl/ UG Grunwald], [http://www.grunwald1410.pl/ Grunwald 1410], [http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/wzgorzdylewskich/home.html PK Wzgórz Dylewskich]. | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Grunwald można uzyskać na stronach internetowych: [http://www.gminagrunwald.pl/ UG Grunwald], [http://www.grunwald1410.pl/ Grunwald 1410], [http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/wzgorzdylewskich/home.html PK Wzgórz Dylewskich]. |
| + | |||
| + | ==Religia== | ||
| + | *[[Parafia pw. Przenajświętszej Trójcy w Stębarku]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Szczepankowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Gierzwałdzie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| Linia 177: | Linia 181: | ||
Obszary [[Natura 2000]]: | Obszary [[Natura 2000]]: | ||
| − | *[[Natura 2000 Dolina Drwęcy| Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy]] (12 561,56 ha) | + | *[[Natura 2000 Dolina Drwęcy|Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy]] (12 561,56 ha) |
| − | *[[Natura 2000 Ostoja Dylewskie Wzgórza | Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Dylewskie Wzgórza]] (3 430,62 ha) | + | *[[Natura 2000 Ostoja Dylewskie Wzgórza |Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Dylewskie Wzgórza]] (3 430,62 ha) |
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Grunwald znajduje się 10 pomników przyrody, ochrona objęto, m.in. [[Głaz narzutowy "Kamień Jagiełły"| głaz narzutowy "Kamień Jagiełły"]] oraz głaz w miejscowości Rychnowo<ref name="p3"/>. | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Grunwald znajduje się 10 pomników przyrody, ochrona objęto, m.in. [[Głaz narzutowy "Kamień Jagiełły"|głaz narzutowy "Kamień Jagiełły"]] oraz głaz w miejscowości Rychnowo<ref name="p3"/>. |
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
Aktualna wersja na dzień 09:24, 23 kwi 2024
| Gmina Grunwald | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ostródzki | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Jan Kacprzyk | ||
| Powierzchnia | 179,94 km² | ||
| Liczba sołectw | 20 | ||
| Liczba miejscowości | 37 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
5756 32 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NOS | ||
| TERYT | 2815032 | ||
| Urząd gminy Gierzwałd 33 14-107 Gierzwałd
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Grunwald – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu ostródzkiego. Siedziba gminy znajduje się w Gierzwałdzie. Gmina rolnicza, posiadająca walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy znajduje się pole bitwy pod Grunwaldem z 1410. W Wyborach Samorządowych 2024 mandat wójta uzyskał Jan Kacprzyk.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Grunwald zajmuje powierzchnię 179,94 km2[1], w tym:
- użytki rolne: 72%
- lasy: 22%
- wody: 2%
Gmina stanowi 10,2% powierzchni powiatu ostródzkiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
Autor: Krzysztof Kozłowski. Źródło: www.kkozlowski.pl
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 5756 | 100 | 2822 | 49,0 | 2934 | 51,0 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
32 | 16 | 16 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Grunwald wynosiło -72 osoby[1], co stanowi 17,1% migracji w powiecie ostródzkim oraz 1,9% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Grunwald były częścią powiatu ostródzkiego w województwie olsztyńskim[2].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[3]. Gromada Grunwald przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[4].
Gmina wiejska Grunwald, z siedzibą w Gierzwałdzie, została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[5]. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Domkowo, Drwęck, Frygnowo, Gierzwałd, Glądy, Góry Lubiańskie, Kiersztanówko, Kitnowo, Łodwigowo, Marcinkowo, Mielno, Rychnowo, Rychnowska Wola, Stębark, Szczepankowo, Warlity Małe, Wigwałd, Zawady oraz miejscowość Świętojańska Karczma.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat ostródzki. Gmina Grunwald została bezpośrednio częścią województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[7] umiejscowiły gminę Grunwald w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim.
Gmina wiejska Grunwald graniczy z gminami: Ostróda, Olsztynek, Kozłowo, Dąbrówno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Domkowo, Dylewo, Frygnowo, Gierzwałd, Glądy, Góry Lubiańskie, Grunwald, Kiersztanowo, Kiersztanówko, Kitnowo, Łodwigowo, Marcinkowo, Mielno, Pacółtowo, Rychnowo, Rychnowska Wola, Stębark, Szczepankowo, Zapieka, Zybułtowo.
Pozostałe miejscowości: Dąbrowo, Dylewko, Grabiczek, Jędrychowo, Kalwa, Korsztyn, Lipowa Góra, Lubian, Lubianek, Łęcko, Omin, Pacółtówko, Tumawa, Ulnowo, Wróble.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest rolnictwo uzupełniane przez turystykę, handel i usługi.
Powierzchnia gruntów rolnych stanowi 72% powierzchni gminy, w tym: grunty orne stanowią 74% (9652 ha), łąki i pastwiska 22,5% (2913 ha), a sady 0,% (28 ha). W gminie dominują średnie gleby IV klasy bonitacyjnej. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w hodowli zwierzęcej chów drobiu. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilkanaście gospodarstw wielkoobszarowych - powyżej 50 ha. Są wśród nich gospodarstwa zajmujące się hodowlą drobiu, głównie indyków, w miejscowościach: Zybułtowo, Gierzwałd, Rychnowo.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Grunwald wynosiła pod koniec 2013 roku 265. W tym 12 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 253 tworzy sektor prywatny. 43 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 22 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 43 firmy w dziale budownictwo, 46 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firm[1]. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; występuje niewielka ilość zakładów produkcyjnych i usługowych.
Gmina Grunwald stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicona rzeźba terenu, jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Powierzchnia lasów i wód stwarza dobre warunki do rozwoju różnorodnych form wypoczynku oraz rekreacji. Walory przyrodnicze i kulturowe oraz znajdujące się na terenie gminy pole bitwy pod Grunwaldem mają największy wpływ na rozwój turystyki w gminie. Bazę turystyczną stanowią w większości gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Gierzwałd, Stębark, Ulnowo, Rychnowska Wola oraz pola namiotowe[8].
Gmina Grunwald należy do Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko", LGD "Ziemia Lubawska".
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Grunwald wynosiła 714 osób[1], co stanowi 7,8% bezrobotnych w powiecie ostródzkim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 31,3% ludności[9].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem
- "Turniej Miecza Białego"
- Dni Grunwaldu
- Dożynki Gminne
Ludzie związani z gminą
- Barbara Bogdańska-Pawłowska (1928-2012) - polska ekonomistka, instruktorka Związku Harcerstwa Polskiego, harcmistrzyni, twórczyni i wieloletnia przewodnicząca Ogólnopolskiego Ruchu Programowo-Metodycznego "Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich" (1991–2011), członkini Rady Naczelnej ZHP (1985–1989), wiceprzewodnicząca Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP (1990–2001), Honorowy Obywatel Fromborka i Gminy Grunwald.
- Krzysztof Niespodziański (1967-) - ksiądz katolicki, proboszcz parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie, malarz, grafik, ikonopista, twórca animacji, ilustrator, poeta.
- Mariola Platte (1956- ) pisarka, eseistka, poetka; mieszka w Gierzwałdzie.
- Piotr Żuchowski (1964-) - polski polityk, samorządowiec, były wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego, od 2007 sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, od 2010 generalny konserwator zabytków; Honorowy Obywatel Gminy Grunwald.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Grunwald należą[10]:
- kościół pw. Najświętszej Maryi Panny w Dylewie wraz z przykościelnym cmentarzem
- ruiny pałacu w Dylewie
- cmentarze ewangelickie w Dylewie, Mielnie,
- cmentarz z okresu I wojny światowej w Mielnie
- kościół ewangelicko-metodystyczny w Gierzwałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem
- dwory w Gierzwałdzie, Grunwaldzie, Stębarku
- pałace w Pacółtowie, Rychnowie (obecnie klasztor), Tymawie
- ruiny kościoła ewangelickiego w Pacółtowie
- pomnik i ruiny kaplicy na Polach Grunwaldzkich
- kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Kiersztanówku
- kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie wraz z przykościelną dzwonnicą i kostnicą
- kościół pw. Trójcy Świętej w Stębarku wraz z przykościelnym cmentarzem
- kapliczka przydrożna we Frygnowie
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlak kajakowy rzeką Drwęcą
- szlak kajakowy rzeką Marózką
- szlaki rowerowe:
- żółty: pole bitwy grunwaldzkiej – Samin – Tułodziad – Giętlewo – Janowo – Wysoka Wieś (17,7 km)
- czerwony: Gierzwałd – Kiersztanowo – Czarci Jar – Pacółtówko – Mielno – Lipowa Góra – Gierzwałd (20,9 km)
- niebieski: Gierzwałd – Dylewo – Miejska Wola – Szczepankowo – Domkowo – Gierzwałd (18,3 km)
- ścieżki przyrodnicze i szlaki Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich
- Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich, obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
- jeziora, lasy
- zabytkowe parki: Dylewie, Rychnowie, Grunwaldzie, Stębarku
- Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku i pole bitwy grunwaldzkiej
- "Grota Miłości" w Dylewie
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Grunwald można uzyskać na stronach internetowych: UG Grunwald, Grunwald 1410, PK Wzgórz Dylewskich.
Religia
- Parafia pw. Przenajświętszej Trójcy w Stębarku
- Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Szczepankowie
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Gierzwałdzie
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rychnowie
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Grunwald istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole gminne w Gierzwałdzie
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Mielnie
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Królowej Jadwigi we Frygnowie
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Gierzwałdzie
- Szkoła Podstawowa im. Zawiszy Czarnego w Szczepankowie
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Dylewie
- Publiczne Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Stębarku
Sport
Na terenie gminy organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Ogólnopolski Turniej o Puchar Wójta Gminy Grunwald w Petanque, Ogólnopolski Nocny Turniej w Penanque o Puchar Wójta Gminy Grunwald, biegi przełajowe, turnieje piłki niżnej, piłki halowej, siatkówki, tenisa stołowego i ziemnego.
Działają kluby sportowe:
- GKS Grunwald Gierzwałd
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[11]:
Parki krajobrazowe:
- Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich (7151,2 ha; wraz z otuliną 22 033,8 ha)
Rezerwaty:
- Rezerwat Rzeka Drwęca (1344,87 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Drwęcy (17 472,4 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Mielno (10 498 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórz Dylewskich (14 483,2 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Dylewskie Wzgórza (3 430,62 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Grunwald znajduje się 10 pomników przyrody, ochrona objęto, m.in. głaz narzutowy "Kamień Jagiełły" oraz głaz w miejscowości Rychnowo[11].
Zobacz też:
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [1]
- ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [2]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[3]
- ↑ Grunwald 1410 [4]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [5]
- ↑ 11,0 11,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [6]
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Grunwald na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Grunwald [20.12.2014]
Urząd Gminy Grunwald [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]
