Wilczęta (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Obszary chronione i pomniki przyrody) |
(→Kultura i turystyka) |
||
| Linia 96: | Linia 96: | ||
*Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach. | *Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach. | ||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Plener Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi w Wilczętach 2009| Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi]] – plener artystyczny | + | *[[lkwim: Plener Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi w Wilczętach 2009| Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi]] – plener artystyczny |
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
*[[Mirosław Dziewiałtowicz]] – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi [[Stare Siedlisko]]; jego prace prezentowane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, zakupiły je również muzea etnograficzne w Olsztynku i Toruniu. Oprócz swojej twórczości rzeźbiarskiej jest także znany jako organizator plenerów i innych przedsięwzięć artystycznych. Od 1985 roku organizuje " Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi" międzynarodowe spotkania artystyczne gromadzące malarzy, rzeźbiarzy, poetów i muzyków z kraju i zza granicy. | *[[Mirosław Dziewiałtowicz]] – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi [[Stare Siedlisko]]; jego prace prezentowane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, zakupiły je również muzea etnograficzne w Olsztynku i Toruniu. Oprócz swojej twórczości rzeźbiarskiej jest także znany jako organizator plenerów i innych przedsięwzięć artystycznych. Od 1985 roku organizuje " Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi" międzynarodowe spotkania artystyczne gromadzące malarzy, rzeźbiarzy, poetów i muzyków z kraju i zza granicy. | ||
Wersja z 09:47, 12 sty 2015
| Gmina Wilczęta | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | braniewski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Bogusław Szczerba | ||
| Powierzchnia | 147,59 km² | ||
| Liczba sołectw | 14 | ||
| Liczba miejscowości | 23 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
3123 21 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBR | ||
| TERYT | 2802072 | ||
| Urząd gminy Wilczęta 84 14-405 Wilczęta
| |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Wilczęta – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu braniewskiego. Siedziba gminy znajduje się w Wilczętach.
Jest to gmina typowo rolnicza. Południowo – zachodnia część gminy zaliczana do regionu Pasłęckiego oraz północno – wschodnia część gminy obejmująca dolinę rzeki Pasłęki i tereny do niej przyległe, stanowią obszar o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, charakteryzujący się malowniczym krajobrazem wynikającym ze zróżnicowanej rzeźby terenu, licznych pagórków i kompleksów leśnych. Gmina o niskim poziomie gęsości zaludnienia (21 osób na km2) oraz o wysokiej liczbie ludności korzystajacej ze świadczeń pomocy społecznej.
Władzę w gminie sprawuje wójt Bogusław Szczerba[1].
Pałac w Słobitach, widok z XIX w.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Wilczęta zajmuje powierzchnię 147,59km2[2]. W tym:
- Użytki rolne: 68,2% (10067 ha);
- Lasy: 26,75% (3948 ha);
- Wody: 0,22% (33 ha).
Gmina stanowi 12,25% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 3123 | 100 | 1523 | 48,77 | 1600 | 51,23 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
21 | 10 | 11 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiło -15 osób[4], co stanowi 4,10% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 0,58% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Obecne tereny gminy wiejskiej Wilczęta należały po 1945 roku do utworzonego po zakończeniu II wojny światowej powiatu pasłęckiego. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5], istniejące gminy przekształcono w gromady. Powołana wówczas gromada Wilczęta, w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania, na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium, by w 1964 roku zajmować obszar 84,99 km2[6]. 1 stycznia 1969 roku dokonano kolejnej zmiany jej terytorium, wyłączjąc 50,33 ha i przyłączając do powiatu braniewskiego.
W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[7], zmienił się ponownie podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy, w dniu 1 stycznia 1973 roku, istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano gromadę Wilczęta i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[8] utworzono w powiecie pasłęckim gminę Wilczęta z siedzibą w Wilczętach. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bardyny, Bronki, Dębiny, Gładysze, Karwiny, Księżno, Kwitajny Małe, Ławki, Nowica, Słobity, Sopoty, Spędy, Stare Siedlisko, Wilczęta.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[9], przestały istnieć powiaty, w tym powiat pasłęcki. Gmina Wilczęta została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[10].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[11] umiejscowiły gminę Wilczęta w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina wiejska Wilczęta graniczy: od północy z gminą Płoskinia (powiat braniewski), od wschodu z gminą Orneta (powiat lidzbarski), od południa z gminami Godkowo i Pasłęk (powiat elbląski), od zachodu z gminą Młynary (powiat elbląski).
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bardyny, Dębień, Dębiny, Gładysze, Księżno, Ławki, Nowica, Słobity, Słobity Stacja, Sopoty, Spędy, Stare Siedlisko, Tatarki, Wilczęta.
Pozostałe miejscowości: Bronki, Chmielówka, Górski Las, Góry, Jankówko, Kaginowo, Karpówek, Karwiny, Księża Wola, Lipowa, Sośnica.
Gospodarka
W gminie Wilczęta podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych i zespołowych. Powierzchnia gruntów rolnych w gminie wynosi ok. 7445,04 ha i wyróżnia się wysokim potencjałem agroekologicznym. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, a w szczególności uprawa żyta i pszenżyta, co jest uwarunkowane m.in. jakością gleb. Ponadto uprawiane są jeszcze: rzepak, ziemniaki, kukurydza. W hodowli zwierząt, w gminie dominują hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego[12].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła w 2012 roku 127. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Przeważają firmy małe, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. 8 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 119 tworzy sektor prywatny. W 2012 roku w sektorze tym 16 firm było zarejestrowanych w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 34 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 21 firm w dziale: budownictwo[13].
Przemysł w gminie Wilczęta nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki. Również turystyka, pomimo wielu walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy, nie odgrywa w niej znaczącej roli.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła 398 osób [14], co stanowi 8,72% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,6% ludności[15].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach.
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi – plener artystyczny
Ludzie związani z gminą
- Mirosław Dziewiałtowicz – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi Stare Siedlisko; jego prace prezentowane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, zakupiły je również muzea etnograficzne w Olsztynku i Toruniu. Oprócz swojej twórczości rzeźbiarskiej jest także znany jako organizator plenerów i innych przedsięwzięć artystycznych. Od 1985 roku organizuje " Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi" międzynarodowe spotkania artystyczne gromadzące malarzy, rzeźbiarzy, poetów i muzyków z kraju i zza granicy.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Wilczęta należą[16]:
- Zespół pałacowy w Gładyszach – pochodzący z I poł. XVIII wieku: ruiny pałacu, park, stajnia, kuźnia
- Kaplica grobowa rodziny zu Dohna – znajduje sie w lesie, opodal drogi Gładysze-Wilczęta
- ruiny kościoła w Karwinach wraz z przykościelnym cmentarzem
- ruiny kościoła w Ławkach wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią (obecnie dom mieszkalny)
- zespół pałacowy w Ławkach – pałac, oficyna i park
- Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Nowicy wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach wraz z cmentarzem rodowym rodziny zu Dohna
- zespół pałacowy w Słobitach – pałac w ruinie, park, oficyna, budynki gospodarcze przy oficynie
- zespół folwarczny w Słobitach
- Kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach wraz z przykościelnym cmentarzem
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
- rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie, ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo oraz na stronie it.braniewo.pl
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Wilczęta istnieją nastepujące placówki edukacyjne:
- Punk przedszkolny w Wilczętach;
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach;
- Szkoła Podstawowa w Nowicy;
- Gimnazjum Publiczne w Wilczętach.
Sport
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody[17]. Należą do nich:
- ezerwaty przyrody:
- Ostoja Bobrów na Rzece Pasłęce – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Zalewem Pierzchalskim; rezerwat o powierzchni 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra - rezerwat faunistyczny;
- Rezerwat przyrody „Osiek II” – ochroną rezerwatową objęte jest torfowisko wysokie z fragmentami torfowiska przejściowego, a przedmiotem ochrony są stanowiska maliny moroszki, reliktowej rośliny z epoki postglacjalnej; rezerwat o powierzchni 43,60 ha.
- obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki (15265 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (5488 ha)
- Stołbicki Obszar Chronionego Krajobrazu (3417 ha)
- obszary chronione Natura 2000:
- Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka (6233,4 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki (19405,9 ha)
W gminie Wilczęta zarejestrowanych jest 78 pomników przyrody. Są to pojedyncze drzewa (dęby, buki, lipy) oraz 5 grup drzew.
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[12]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[13]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [14]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[15]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[16]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Pasłęk z dziejów mista i okolic 1297-1997, Pasłęk 1997.
Bank Danych Lokalnych GUS [17] [24.03.2014]
BIP Urzędu Gminy Wilczęta [18] [24.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur, [19]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków, [20]
Przypisy
- ↑ BIP Urzędu Gminy Wilczęta[1] (data dostępu 24.03.2014)
- ↑ BIP Urzędu Gminy Wilczęta[2] (data dostępu 24.03.2014)
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS[3] (data dostępu 24.03.2014)
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[4]
- ↑ Pasłęk z dziejów mista i okolic 1297-1997, Pasłęk 1997.
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[5]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [6]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[7]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[8]
- ↑ Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [9] [24.03.20104]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [10] [24.03.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [11]
- ↑ Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.
